.
Περιφέρεια : Θεσσαλίας
Νομός : Καρδίτσας
-- Δήμος Ιθώμης --
Τα Κανάλια ( Αυτόνομη κοινοπολιτεία των Καναλίων Καρδίτσας) είναι χωριό του δήμου Μουζακίου, της περιφερειακής ενότητας (πρώην νομού) Καρδίτσας στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 345 κατοίκους. Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 340, στους βορειο-ανατιλικούς πρόποδες των Αγράφων, 14 χιλιόμετρα δυτικά από την Καρδίτσα.
Ιστορία
Επί Τουρκοκρατίας το χωριό σύμφωνα με το χειρόγραφο από τον Θεόδωρο Γ. Πάσχο του 1949, βασισμένο σε χειρόγραφο του Γούλα Ευαγγ. Πάσχου του 1785, ήταν βακούφι της γυναικείας μονής Λυκουσάδας στη Λοξάδα. Στην περιοχή υπήρχαν πήλινοι αγωγοί (κανάλια) με τα οποία μεταφερόταν νερό στη Λοξάδα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, μετέφεραν το γάλα από τα αιγοπρόβατα της μονής.[1] Να σημειωθεί ότι η λέξη Κανάλια είναι προελεύσεως Ιταλικής , κατάλοιπο της Ενετοκρατίας, όπως τουλάχιστον πιστεύεται και δια το "Φρούριον" (κάστρον) της γείτονος κωμοπόλεως Φαναρίου Καρδίτσας.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος που εγκαταστάθηκε στα Κανάλια ήταν ο Ηπειρώτης Γεώργιος Πάσχος, ο οποίος κατέφυγε στην περιοχή το 1650 καταδιωκόμενος από τους Τούρκους, καθώς προστατευόταν ως βακούφι. Το 1654 παντρεύτηκε την Ευαγγελή Χασιώτη από την Λάσδα και έκτισαν το σπίτι τους εκεί που σήμερα είναι η βορειοδυτική πλευρά της πλατείας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, εγκαταστάθηκαν στο χωριό το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Στο χωριό ταυτόχρονα εγκαταστάθηκε και ο Ρίζος. Στο χωριό σταδιακά εγκαταστάθηκαν κάτοικοι των χωριών του κάμπου, όπως η Λάσδα, η Σαρικίνα και το Παλαιοχώρι, λόγω της ελονοσίας. Ακολούθησαν κάτοικοι της περιοχής της Αργιθέας, οι Γηρασαίοι από το Ζουπάνι Κοζάνης (σημερινό Πεντάλοφο), οι Κατεραίοι από την περιοχή της Άρτας, οι Χαλατσαίοι από την Καρύτσα και οι Κρικαίοι από το Τροβάτο Ευρυτανίας. Μετά την άλωση του Μεσολογγίου, στα Κανάλια κατέφυγαν και οι Δημητράκηδες από την Κρήτη.[1]
Το χωριό γνώρισε μεγάλη πληθυσμιακή ανάπτυξη μέχρι τον Β΄ΠΠ, αλλά στη συνέχεια ο πληθυσμός του έχει πτωτική πορεία.[1]
Πληθυσμός
Ακολουθεί η πορεία του πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1881 | 1889 | 1896 | 1907 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 1.320[2] | 1.546[3] | 1.651[4] | 1.792[5] | 2.028[6] | 2.070[7] | 2.029[7] | 1.635[7] | 1.579[7] | 1.196[7] | 950[7] | 695[7] | 538 | 345 |
Διοικητικές μεταβολές
Μετά την προσάρτηση των Καναλίων στην Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη Θεσσαλία το 1881, προσαρτήθηκαν το 1883 στον δήμο Ιθώμης, του νομού Τρικάλων. Με το ΦΕΚ 136Α (08/07/1899) ο οικισμός υπάγεται στο νομό Καρδίτσης, μέχρι το 1909, όταν με το ΦΕΚ 282Α - 04/12/1909, υπάγεται πάλι στον νομό Τρικάλων. Ο δήμος Ιθώμης καταργήθηκε το 1912 και τα Κανάλια ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας της επαρχίας Καρδίτσας. Το 1944, με το ΦΕΚ 82Α, υπάγεται στον νομό Καρδίτσας. Με το πρόγραμμα Καποδίστριας, η κοινότητα καταργήθηκε και τα Κανάλια προσαρτήθηκαν στο δήμο Ιθώμης. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης, ο δήμος Ιθώμης καταργήθηκε και εντάχθηκε στον δήμο Μουζακίου.[8]
Αξιοθέατα
Τα σπίτια του χωριού είναι πετρόκτιστα διώροφα ή τριώροφα και κεραμόσκεπα, κτισμένα με ηπειρώτικη αρχιτεκτονική. Από την κορυφή του λόφου Άη Λια, στον οποίο υπάρχει άλσος, η θέα είναι πανοραμική.[9]
Ναοί
Ο κύριος ναός του χωριού είναι ο ναός Κοίμησης της Θεοτόκου. Ο σημερινός ναός άρχισε να κτίζεται το 1894 στη θέση παλαιότερου μικρότερου ναού ο οποίος είχε κτιστεί το 1856 και αποπερατώθηκε το 1934. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του χωριού. Είναι κτισμένος στο ρυθμό της βασιλικής μετά τρούλου. Με μήκος 30 και πλάτος 16 μέτρα, είναι ένας από τους μεγαλύτερους της περιφέρειας. Ο τρούλος του ναού φτάνει σε ύψος 20 μέτρων. Διαθέτει επίσης λιθόκτιστο κωδωνοστάσιο στο οποίο τοποθετήθηκε το 1958 ρολόι, δωρεά του Κώστα Γιδαράκου.[10] Στον λόφο πάνω από το χωριό βρίσκεται ο ναός του Προφήτη Ηλία. Είναι τρίκλιτη βασιλική κτισμένη το 1903.[11]
Στη θέση Σαρακίνα βρίσκεται ο ναός του Ιωάννη Προδρόμου. Στο παρελθόν ήταν η ενοριακή εκκλησία της Σαρακίνας. Είναι μονόκλιτη βασιλική και δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε. Στο εσωτερικό της βρίσκονταν εικόνες αγιογραφημένες περίπου το 1735. Ήταν αγιογραφημένος, ενώ σήμερα σώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες.[12] Είναι χαρακτηρισμένος ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με περιβάλλοντα χώρο προστασίας 100 μ. γύρω του, επειδή ανήκει σε μια ομάδα ναών σημαντική για τη γνώση της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής της Θεσσαλίας.[13]
Στη θέση Λάσδα βρίσκεται ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου. Κτίστηκε σύμφωνα με τη επιγραφή στη δυτική είσοδο το 1859. 100 μέτρα ανατολικά βρίσκεται πηγή με αγίασμα.[14] Είναι τρίκλιτη βασιλική, με νάρθηκα στα δυτικά και ημικυκλική κόγχη στην ανατολική πλευρά. Η θύρα εισόδου στη νότια πλευρά φέρει προστώο. Ο ζωγραφικός διάκοσμος περιορίζεται στη κόγχη της Προθέσεως με την παράσταση της Αποκαθήλωσης. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας, με περιβάλλοντα χώρο 100 μέτρα γύρω του, επειδή αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της μεταβυζαντινής περιόδου στη Θεσσαλία.[15]
Στη θέση Μούρκος βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου. Κτίστηκε το 1852, σύμφωνα με τέσσερις επιγραφές που βρίσκονται στις εισόδους του. Είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο νάρθηκα στα δυτικά και ημικυκλική κόγχη στην ανατολική πλευρά. Έχει διαστάσεις 17 επί 11 μέτρα και ύψος 6 μέτρα.[16] Διασώζει δύο θύρες εισόδου με λιθανάγλυφα θυρώματα, στη δυτική και νότια πλευρά. Η νότια είσοδος φέρει προστώο με δίρριχτη, εγκάρσια προς του κατά μήκος άξονα του ναού στέγη. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας με περιβάλλοντα χώρο 100 μ. γύρω του, επειδή ανήκει σε μια χαρακτηριστική ομάδα ναών μεταβυζαντινής περιόδου στη Θεσσαλία.[17]
Λαογραφικό μουσείο
Το λαογραφικό μουσείο του χωριού ιδρύθηκε το 1976. Αρχικά στεγαζόταν στο πνευματικό κέντρο του χωριού και το 2011 μεταφέρθηκε στο δημοτικό σχολείο του χωριού. Το δημοτικό σχολείο είχε κατασκευαστεί με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού το 1918.[18]
Προσωπικότητες
Αλέξανδρος Παπαποστόλου (1870 - 1922), βουλευτής Τρικάλων
Μπάμπης Μπακάλης (1920 - 2007), συνθέτης και στιχουργός
Ζήσης Σκάρος (1917 - 1997), πεζογράφος
Κίτσος Μακρής (1917 - 1988), λαογράφος με καταγωγή από τα Κανάλια
Παραπομπές
«Η Ιστορία του χωριού μας». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
Ελληνική απογραφή Θεσσαλίας-Άρτας 1881, σελ. 34
Ελληνική απογραφή 1889, σελ. 156
Ελληνική απογραφή 1896, σελ. 164
Ελληνική απογραφή 1907, σελ. 425
Ελληνική απογραφή 1920, σελ. 24' Πίνακας ιβ΄
Μιχαήλ Σταματελάτος - Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος, Ερμής, Αθήνα 2001, σελ. 304.
«Κανάλια (Καρδίτσης)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2017.
«Κανάλια». Δήμος Μουζακίου. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«Ναός Προφήτη Ηλία». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«Ναός Αγίου Ιωάννη Προδρόμου (Σαρακίνα)». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1Φ32/ΚΗΡ/61768/2040 π.ε./3-1-2002 - ΦΕΚ 82/Β/30-1-2002». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«Κοίμησης Θεοτόκου (Λάσδα)». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/ΚΗΡ/61679/2033 π.ε./3-1-2002 - ΦΕΚ 70/Β/28-1-2002». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«Άγιος Νικόλαος». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/ΚΗΡ/61678/2034/3-1-2002 - ΦΕΚ 70/Β/28-1-2002». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
«Λαογραφικό Μουσείο». kanalia-karditsa.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2017.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ο ιστότοπος του χωριού
| ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΘΩΜΗΣ |
|---|
| Τοπική Κοινότητα Αγίου Ακακίου |
| Άγιος Ακάκιος, ο |
| Λιβάδια, τα |
| Τοπική Κοινότητα Ελληνοπύργου |
| Ελληνόπυργος, ο |
| Ζωγραφία, η |
| Τοπική Κοινότητα Καναλίων |
| Κανάλια, τα |
| Λυγαριές, οι |
| Τοπική Κοινότητα Καππά |
| Καππάς, ο |
| Τοπική Κοινότητα Λοξάδας |
| Λοξάδα, η |
| Τοπική Κοινότητα Πύργου Ιθώμης |
| Πύργος Ιθώμης, ο |
| Τοπική Κοινότητα Φαναρίου |
| Κόμπελος, ο |
| Φανάριον, το |
| Τοπική Κοινότητα Χάρματος |
| Χάρμα, το |
----
Κανάλια Άρτας
Κανάλια Καρδίτσας
Κανάλια Κέρκυρας
Κανάλια Μαγνησίας
Κανάλια Φθιώτιδας
|
Νομός Καρδίτσας: Δήμος, Κοινότητα Καρδίτσας | Αργιθέας | Άρνης | Αχελώου | Ιθώμης | Ιτάμου | Καλλιφώνου | Κάμπου | Μενελαΐδας | Μητρόπολης | Μουζακίου | Νεβρόπολης Αγράφων | Παλαμά | Παμίσου | Πλαστήρα | Ρεντίνας | Σελλάνων | Σοφάδων | Ταμασίου | Φύλλου Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Καρδίτσας. |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
