Η εκκλησία του Πάνω Δικώμου, ο Προφήτης Ζαχαρίας, είναι η πιο παλιά από τις σωζόμενες εκκλησίες της περιοχής. Κτίσθηκε, σύμφωνα με γραπτές πηγές, το 1864 και επιδιορθώθηκε το 1894. Είναι πολύ πιθανό τα προηγούμενα χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής να λειτουργούνταν σε άλλες εκκλησίες που είτε κατεδαφίσθηκαν για να κτισθούν οι σωζόμενες σήμερα, είτε βρίσκονται σε ερειπωμένη κατάσταση. Στον Προφήτη Ζαχαρία σωζόντουσαν και τοιχογραφίες τις οποίες εξαφάνισε ο αδηφάγος «πολιτισμός». Σύμφωνα με τον Τζέφρυ η προ του 1894 εκκλησία είναι Μεσαιωνική και είναι γνωστή στο χωριό και σαν Άης Ζάχης. Η Ε. Λιούις, εξάλλου, αναφέρει πως το Πάνω Δίκωμο έχει ένα μεγάλο μοναστήρι ή εκκλησία.

Η εκκλησία κατεδαφίστηκε και ισοπεδώθηκε τις αρχές της δεκαετίας του 90 από τους Τούρκους με εντολή του ψευδοδημάρχου του χωριού. Η κατεδάφιση της εκκλησίας έχει να κάμει περισσότερο με στρατιωτικούς λόγους, αφού στην περιοχή βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα των εισβολέων και ο χώρος που καταλάμβανε η εκκλησία βρίσκεται μέσα στον περιφραγμένο. Το μόνο που θυμίζει σήμερα την εκκλησία είναι τα ψηλά κυπαρίσια… Καταγγελία για την καταστροφή της κληρονομιάς μας στα κατεχόμενα παραθέτοντας και φωτογραφικό υλικό που αφορούσε ιερούς ναούς σε τέσσερα χωριά, μεταξύ των οποίων και το Πάνω Δίκωμο, έκαμε η μόνιμη αντιπρόσωπος της Κύπρου στο Συμβούλιο της Ευρώπης Θάλεια Πετρίδη, με επιστολή της στο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου Ντανιέλ Νταρσίς και όλους τους μόνιμους αντιπροσώπους.

Ο Άγιος Γεώργιος στο Κάτω Δίκωμο κτίσθηκε το 1887 πιθανόν στη θέση μικρότερης εκκλησίας που κατεδαφίστηκε. Το ίδιο πιστεύει και ο Τζέφρυ και προσθέτει ότι «είναι μια μοντέρνα εκκλησία χωρίς κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό». Η παράδοση αναφέρει ως κτίστη της εκκλησίας κάποιον με το όνομα Χατζησάββας και ότι σαν κτιζόταν μια γυναίκα που εργαζόταν στην ανέγερσή της έπεσε κάτω και τραυματίσθηκε. Για την ανέγερση της εκκλησίας έγινε δάνειο. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1907, η εκκλησιαστική επιτροπή εξέδωσε δελτία με στόχο την εξόφληση του χρέους. Το 1912, εξάλλου, οι εισπράξεις θεατρικής παράστασης που δόθηκε από ερασιτέχνες Δικωμίτες στο Αναγνωστήριο «Αναγέννησις» διατίθενται υπέρ της εκκλησίας.

Τα εγκαίνια έγιναν τη μέρα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου το 1901 από το Μητροπολίτη Κερύνειας, κατοπινό Αρχιεπίσκοπο (1909-16), Κύριλλο Β΄. Μια επιγραφή στον αριστερό τοίχο, κοντά στο ψαλτήρι, μάς πληροφορεί ότι «ο πάνσεπτος ναός ούτος εγκαινιάσθη την 23ην Απριλίου 1901 επί Κυρίλλου του Β΄». Στο μεταξύ, σύμφωνα με τον τύπο της εποχής, στις 23 Απριλίου 1912 που γιόρταζε η εκκλησία αρκετοί ξένοι ήρθαν στο χωριό για την πανήγυρη. Ο γυναικωνίτης κτίστηκε πολύ αργότερα, το 1958. Τις εργασίες ανέγερσης επέβλεπαν δωρεάν ο μηχανικός Ν. Φ. Νικολαϊδης και ο εργολάβος Γιάννης Χριστοφόρου. Η εκκλησιαστική επιτροπή Αγίου Γεωργίου ευχαρίστησε και μέσω του τύπου τους πιο πάνω καθώς και όλους εκείνους οι οποίοι βοήθησαν στην υλοποίηση του έργου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες εξέφρασε προς την Ελένη Τριγγίδου, από το Νέο Χωρίο Κυθρέας, για την εισφορά της 60 λιρών.

Η δυτική αυλή της εκκλησίας χρησιμοποιείτο παλαιότερα ως νεκροταφείο, μάλιστα δυο-τρεις τάφοι σωζόντουσαν μέχρι τελευταία.

Δεν αποκλείεται παλιά η εκκλησία του Κάτω Δικώμου να ήταν ο Άγιος Δημητριανός. Κι αυτό γιατί είναι σίγουρο ότι υπήρχαν ιερείς στο Δίκωμο πολύ πριν από τις χρονολογίες που αναφέραμε προηγουμένως. Συγκεκριμένα στο κατάστιχο VI της Ιεράς Αρχιεπισκοπής του 1825 αναφέρονται τα ονόματα του Γιασεμή Διαμαντή, του Κωνσταντή Πέτρου (Γεροκωνσταντή), Χατζηχριστοφή Χατζηπαυλή, Χατζηκυριάκου Χατζηπαυλή, του Σάββα γιου του Παπασταμάτη. Αναφέρεται επίσης το όνομα ενός ακόμα ιερέα, του Παπαστρατή, για τον οποίο δεν υπάρχουν οποιαδήποτε άλλα στοιχεία.

Η εκκλησία της Παναγίας των Περβολιών, στη σημερινή της μορφή, κτίσθηκε το 1932, αμέσως μετά τα Οκτωβριανά, (τη χρονιά της ανέγερσης μπορούμε να τη δούμε στη σιδεριά στο πάνω μέρος της πόρτας), ύστερα από παρότρυνση του δασκάλου Λοϊζου Καραγιάννη ο οποίος, σύμφωνα με μεγάλους στην ηλικία Δικωμίτες, είδε όνειρο στη φυλακή όπου εξέτιε ποινή εξάμηνης φυλάκισης για συμμετοχή στο κίνημα του 1931. Εκεί υπήρχαν, σύμφωνα με τους ίδιους, ερείπια παλαιότερης εκκλησίας, αρκετές «παλλούρες» και καντήλι που πήγαιναν και άναβαν οι χωριανοί. Όταν ο δάσκαλος αποφυλακίστηκε ανέλαβε το έργο. Η συμμετοχή των χωριανών ήταν καθολική. Άλλοι πήγαιναν και δούλευαν δωρεάν μια βδομάδα ή και περισσότερο, ενώ όσοι για διάφορους λόγους δεν μπορούσαν έδιναν χρήματα.

Οι «ανασκαφείς» βρήκαν τις βάσεις της παλιάς εκκλησίας καθώς και μια εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες μεταφέρθηκε στις ελεύθερες περιοχές. Η εκκλησία αυτή, όπως και το όνομά της το αναφέρει, είναι κτισμένη μέσα στα περιβόλια του χωριού και λειτουργούσε μόνο δυο φορές το χρόνο. Την Τρίτη του Πάσχα και στις 8 του Σεπτέμβρη, οπότε γινόταν και πανηγύρι.(Η εκκλησία ήταν γνωστή και από την παράδοση για το θανατικό στο Δίκωμο και το Αναθεματούρι.)

Το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου (ή Αγίου Δημητριανού Τσαρλά όπως αναφέρει ο Περιστιάνης) είναι άγνωστο πότε κτίσθηκε. Σύμφωνα όμως με μεγάλους στην ηλικία Δικωμίτες υπήρχαν τοίχοι, «καλυφωτές πέτρες, μουζωμένες, παλιές και ένας λύχνος μέσα και πήγαιναν οι άνθρωποι και τον άναβαν». Τα ερείπια αυτά ήταν στη μέση περίπου ενός λειβαδιού που ανήκε στο Σάββα Ρωσταντή, άλλως Σπούτσιο. Όταν ο ιδιοκτήτης πήγε περιβολάρης στο μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου στον Κουτσοβέντη πώλησε το λειβάδι στο Χριστοφή Χατζηνικόλα (Πιστόλα), ο οποίος στη συνέχεια έκτισε στην άκρη του λειβαδιού το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου που σώζεται σήμερα. Ας σημειωθεί πως ο Περιστιάνης αναφέρει πως ο Άγιος Δημητριανός «είναι υπόγειο προσευχητήριο ή σπήλαιον κείμενον μεταξύ Άνω και Κάτω Δικώμου».

Άλλα παρεκκλήσια ή ξωκλήσια στο Δίκωμο είναι τα πιο κάτω:

Πρώτος ιερέας για τον οποίο υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες είναι ο Παπασταμάτης, ο οποίος πρέπει να χειροτονήθηκε ιερέας του Κάτω Δικώμου γύρω στο 1770 και το σπίτι του ήταν στα ανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου ή κατ’ άλλους στα δυτικά.

Τον Παπασταμάτη διαδέχτηκε ο Παπανικόλας, που καταγόταν από τον Καραβά και αυτόν ο Παπακυριάκος από την Άσσια. Ο Παπακυριάκος χαρακτηρίζεται από την παράδοση ως ένας πολύ όμορφος άνθρωπος και παλικάρι.

Ο Παπαγιάννης Χατζηγιωρκάτζιης, από το Κάτω Δίκωμο, σύμφωνα με όσα άκουσαν οι «παλιοί», πάλεψε με αρκούδα. ΄Ηρθε στο χωριό ένας γύφτος με αρκούδα, ο παπάς πάλεψε μαζί της και ενώ ετοιμαζόταν, συνεχίζουν, να την ξεσχίσει ο ιδιοκτήτης της τον παρακάλεσε να την αφήσει. Ο Παπαγιάννης, που για μερικά χρόνια πριν το θάνατο του ήταν τυφλός, πρέπει να πέθανε μεταξύ 1925 και 1930.

Ο Παπάγιωρκης Χριστοδούλου Σιαξατές, από το Πάνω Δίκωμο διαδέχτηκε τον Παπαγιάννη, είναι ο πατέρας του Ζένιου Παπά, και πέθανε γύρω στα 1934.

Ο Παπάλουκας Κωνσταντή, από το Κάτω Δίκωμο, πολύ αγαπητός στο χωριό, πέθανε το 1965. Ο Παπάλουκας με έξι παιδιά και τρία εγγονάκια ορφανά από πατέρα, τις δύσκολες εκείνες εποχές και για τους ιερείς, ήταν υποχρεωμένος να ασκεί το επάγγελμα του ξυλουργού και του μελισσοκόμου για να μπορέσει να τα βγάλει πέρα.

Τελευταίος ιερέας του Κάτω Δικώμου είναι ο Παπανδρέας Ιωάννου από το Πέλλα-Παϊς που πέθανε το Δεκέμβρη του 1984, πρόσφυγας στο μοναστήρι του Αγίου Ηρακλειδίου στο Πολιτικό.

Μετά την εισβολή: Αρκετά χρόνια μετά την εισβολή, το Δεκέμβρη του 1996, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος ο Κωνσταντίνος Χατζηνικόλας, εγγονός του Πιστόλα, ο οποίος υπηρετεί την κοινότητα Καλού Χωρίου Κλήρου.

Το Κάτω Δίκωμο έχει σήμερα δυο αρχιμανδρίτες, τους πατέρες Βενέδικτο και Σιλουανό (Κώστας και Γιάννης) γιους του τελευταίου ιερέα του χωριού Παπανδρέα Ιωάννου.

Υπάρχει, επίσης, ένας ιερέας στο χωριό Αγία Βαρβάρα που η μητέρα του Ανθούλα είναι εγγονή του Πέππου από το Πάνω Δίκωμο κι ο πατέρας του από την Αγία Βαρβάρα και ο φοιτητής της Ιερατικής Σχολής Σωτήρης Παντελή Ζωττής. Επίσης δυο ιερείς είναι νυμφευμένοι με Δικωμίτισσες: ο πατήρ Παρασκευάς, γαμπρός του Γιαννακού Γούνναρη και ο πατήρ Αντρέας, γαμπρός της Μαρίτσας του Πυροψή. Από το Δίκωμο, εξάλλου, ήταν η μητέρα του Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρου του Έβδομου.

== ΠΑΙΔΕΙΑ ==

Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για το Δημοτικό Σχολείο Δικώμου ανάγεται στα 1887. Συγκεκριμένα αναφέρεται ως υπεύθυνος του σχολείου ο Νικόλας Ραγουζαίος, ενώ οι μαθητές του ανέρχονται σε 35. Πάντως είναι σίγουρο ότι το 1880 δεν υπήρχε στο χωριό οργανωμένο δημοτικό σχολείο, γιατί στην επαρχία Κερύνειας υπήρχαν τότε μόνο επτά δημοτικά σχολεία και σ’ αυτά δεν περιλαμβάνεται το Δίκωμο. Το σχολείο, που κτίσθηκε από το Λάμπρο Μασιά, από τη Λάπηθο, έπαιρνε επιχορήγηση από την αποικιακή κυβέρνηση, ενώ το 1899-1900 δαπανήθηκε ποσό τριών σελινιών και έξι γροσιών για έπιπλα! Στη συνέχεια φαίνεται ότι οι ανάγκες αυξήθηκαν και δημιουργείται δεύτερο σχολείο, δίπλα από την εκκλησία του Προφήτη Ζαχαρία στο Πάνω Δίκωμο. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς δημιουργήθηκε το σχολείο αυτό, αλλά το 1909 υπήρχε σίγουρα.

Τα μαθήματα στα δημοτικά σχολεία, στα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας, διδάσκονταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, από μη προσοντούχους δασκάλους. Ρόλο δασκάλου, επίσης, διαδραμάτιζαν οι ιερείς που δίδασκαν τα ελάχιστα που και οι ίδιοι γνώριζαν. Διάφοροι άλλοι που ήξεραν γραφή και ανάγνωση δίδασκαν σε χωριά και αμείβονταν με χρήματα, σε είδος ή και τα δυο. Στην εξύψωση του μορφωτικού επιπέδου των δασκάλων, συνέβαλε η ίδρυση του Παγκυπρίου Διδασκαλείου το 1893. Το Διδασκαλείο λειτούργησε και ως προέκταση του Παγκυπρίου Γυμνασίου, πρόσφερε διετή εκπαίδευση και κατάρτιση για διδασκαλία στη Δημοτική Εκπαίδευση και λειτούργησε μέχρι το 1935. Το 1903 λειτούργησε το Διδασκαλείο Θηλέων Φανερωμένης για κατάρτιση των διδασκαλισσών.