ART

 

Γεγονότα, Hμερολόγιο

 

.

Ο Δημάρατος ήταν ο 15ος βασιλιάς της αρχαίας Σπάρτης από τη γενιά των Ευρυποντιδών, που κυβέρνησε προσεγγιστικά από το 510 μέχρι το 491 π.Χ. Πατέρας και προκάτοχός του στο θρόνο υπήρξε ο βασιλιάς Αρίστων.

Βιογραφικά στοιχεία

Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία μοιράστηκε με τον Κλεομένη Α' την τιμή να διώξει τον τύραννο των Αθηνών Ιππία. Από την πλευρά του ο Πλούταρχος συνδέει τα ονόματά τους στον πόλεμο κατά του Άργους. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως είχε διακριθεί σε διάφορες περιστάσεις για τις πράξεις του και μάλιστα αποτέλεσε το μοναδικό βασιλιά της χώρας του που στέφθηκε νικητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στην αρματοδρομία με τέσσερα άλογα.

Ρήξη με τον Κλεομένη

Η θητεία του ωστόσο έλαβε πρώιμο τέλος όταν ήρθε σε ρήξη με το συμβασιλιά του, τον Κλεομένη Α'. Κατά τη διάρκεια εκστρατείας στην περιοχή των Αθηνών με την οποία ο Κλεομένης επιθυμούσε να πετύχει προσωπική εκδίκηση, όταν ο στρατός είχε φτάσει πλέον στην Ελευσίνα, ο Δημάρατος αρνήθηκε να συνεχίσει παρακάτω ακολουθώντας το παράδειγμα των Κορινθίων. Ένας ένας οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων άρχισαν να υποχωρούν, με αποτέλεσμα ο Κλεομένης να αναγκαστεί να ακυρώσει την εκστρατεία των ανδρών του. Μετά από το φιάσκο αυτό η Σπάρτη αποφάσισε να μην στείλει ποτέ ξανά σε εκστρατεία ταυτόχρονα και τους δύο βασιλείς της.

Το 501 π.Χ., η Αίγινα ήταν ένα από τα κράτη που δήλωσαν την υποταγή τους στους Πέρσες παραδίδοντας γη και ύδωρ. Η Αθήνα στράφηκε στη Σπάρτη ζητώντας την τιμωρία αυτής της πράξης μηδισμού και συνεπώς, ο Κλεομένης μετέβη αμέσως στο νησί ώστε να συλλάβει τους υπευθύνους. Η προσπάθειά του απέτυχε εξαιτίας της ανάμειξης του Δημάρατου, ο οποίος παράλληλα προσπαθούσε να δυσφημίσει τον Κλεομένη πίσω στην πατρίδα. Επιστρέφοντας, ο τελευταίος αφιέρωσε όλη του την ενέργεια στην προσπάθεια να ξεφορτωθεί τον πολιτικό του αντίπαλο, παίρνοντας με το μέρος του και το Λεωτυχίδα, τον επόμενο στη διαδοχή του θρόνου των Ευρυποντιδών, ο οποίος επίσης είχε έρθει σε ρήξη με το Δημάρατο, γιατί του είχε αποσπάσει την κοπέλα που επιθυμούσε για σύζυγο.

Απώλεια του θρόνου

Οι δύο άνδρες, προκειμένου να κατακρημνίσουν τον Δημάρατο από την εξουσία, προσέβαλαν τα δικαιώματά του στο θρόνο, φέρνοντας στο φως την παρακάτω ιστορία αναφορικά με τη γέννηση του Δημάρατου: ο βασιλιάς Αρίστων είχε παντρευτεί δύο φορές χωρίς να αποκτήσει διάδοχο. Έτσι, παρόλο που η δεύτερη σύζυγός του ήταν εν ζωή, είτε από το άγχος αυτό, είτε από καθαρό πάθος, έλαβε για τρίτη σύζυγο τη γυναίκα του φίλου του Αγήτη, μια κοπέλα εξαιρετικής ομορφιάς. Παγίδευσε τον άνδρα αυτό με την εξής συμφωνία: ο καθένας θα πραγματοποιούσε στον άλλο τη χάρη που επιθυμούσε. Έτσι όταν ικανοποίησε την επιθυμία του Αγήτη, σε αντάλλαγμα ζήτησε το χέρι της συζύγου του. Λίγο αργότερα ήρθε στον κόσμο ένα αρσενικό παιδί. Όταν τα νέα έφτασαν στο βασιλιά, εκείνος καθόταν με τους εφόρους. Μετρώντας μπροστά τους τους μήνες με τα δάχτυλά του αναφώνησε «ουκ αν εμός είη» (δε μου φαίνεται πως είναι δικός μου). Ωστόσο το ζήτημα ξεχάστηκε, το παιδί αναγνωρίστηκε και αργότερα ανέβηκε στο θρόνο με το όνομα Δημάρατος.

Την ιστορία αυτή επικαλέστηκε ο Λεωτυχίδας, ο οποίος υποστήριξε ότι ο Δημάρατος αδίκως βρισκόταν στο θρόνο. Παρουσίασε δε στη δίκη τους παλαιούς εφόρους που βρίσκονταν τότε μαζί με τον πατέρα του Δημάρατου για να παρέχουν αποδείξεις. Η υπόθεση μεταφέρθηκε στο μαντείο των Δελφών, το οποίο πιθανώς με δωροδοκία του Κλεομένη, επικύρωσε την καταδικαστική απόφαση, δίδοντας το θρόνο των Ευρυποντιδών στο Λεωτυχίδα το 491 π.Χ. Μια δεύτερη εκστρατεία κατά της Αίγινας οδήγησε στην κατάληψη του νησιού και στην αποστολή δέκα επιφανών πολιτών στην πόλη των Αθηνών με την ιδιότητα του ομήρου.

Αποχώρηση από τη Σπάρτη

Λίγο καιρό αργότερα, κι ενώ είχε αναλάβει κάποιο αξίωμα επίβλεψης των Γυμνοπαιδιών, ο Δημάρατος δέχτηκε την επίσκεψη ενός ακολούθου του Λεωτυχίδα ο οποίος των περιέπαιξε ρωτώντας τον πώς αισθάνεται ως αξιωματούχος, ενώ στο παρελθόν είχε υπάρξει βασιλιάς. Πικραμένος ο Δημάρατος απάντησε με απειλές και κατόπιν αποχώρησε με καλυμμένο το πρόσωπο. Πίσω στο σπίτι, αφού θυσίασε στους θεούς, απείλησε τη μητέρα του να του πει όλη την αλήθεια. Εκείνη των διαβεβαίωσε πως ήταν γιος είτε του βασιλιά Αρίστονα είτε του ήρωα Αστάβακου. Ο Δημάρατος τότε αποφάσισε να πάρει πίσω ό,τι του άνηκε. Μετέβη στην Ηλεία με πρόσχημα ένα ταξίδι προσκυνήματος κι εκεί άρχισε να στρατολογεί συμμάχους. Ωστόσο η δράση του έγινε αντιληπτεί και η Σπάρτη έστειλε απεσταλμένους να τον φέρουν πίσω. Αφού διέφυγε για λίγο στη Ζάκυνθο, ο Δημάρατος κατόπιν ταξίδεψε στην Ασία, στην αυλή του Βασιλιά Δαρείου Α'. Στην Περσία ο Δημάρατος έλαβε φιλόξενη υποδοχή και αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι βοήθησε τον Ξέρξη Α' να διαδεχτεί τον πατέρα του ενάντια στα υπόλοιπα αδέρφια του.

Συμμετοχή στην περσική εκστρατεία

Ωστόσο, όταν ελήφθη η απόφαση να καταληφθεί η Ελλάδα, έστειλε κρυφά ένα μήνυμα στην πατρίδα του τη Σπάρτη, γνωστοποιώντας τις προθέσεις των Περσών. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων, ο Δημάρατος τον ακολούθησε με την ιδιότητα του συμβούλου για λόγους που δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Πιθανώς να ήλπιζε στην εκδίκηση ή στην επαναφορά του στο θρόνο της Σπάρτης. Διάσημο είναι το ιστορικό ανέκδοτο σύμφωνα με το οποίο λίγο πριν από τη Μάχη των Θερμοπυλών, ο Μεγάλος Βασιλιάς, βλέποντας τους λιγοστούς Σπαρτιάτες που στρατοπέδευαν εναντίον των πολυάριθμων στρατιωτών του να χτενίζουν με ολύμπια ηρεμία τα μαλλιά τους πριν από τη μάχη, κάλεσε κοντά του τον Δημάρατο για να του εξηγήσει το παράδοξο φαινόμενο. Ο Δημάρατος απάντησε ως εξής:

«Το ίδιο ισχύει και για τους Λακεδαιμονίους. Στη μάχη ένας-εναντίον-ενός είναι το ίδιο καλοί με τον οποιονδήποτε. Όταν όμως μάχονται ο ένας πλάι στον άλλοι είναι οι καλύτεροι όλων. Γιατί παρόλο που είναι ελεύθεροι άνδρες, δεν είναι πραγματικά ελεύθεροι. Αναγνωρίζουν για αφέντη τους το Νόμο. Και υπακούουν τον αφέντη τους αυτό περισσότερο από όσο υπακούουν εσένα οι υπήκοοί σου. Ό,τι κι αν προστάξει εκείνοι ακολουθούν. Και οι εντολές του μένουν απαράλλαχτες: τους απαγορεύει να εγκαταλείψουν τη μάχη, όσοι αντίπαλοι κι αν σταθούν απέναντί τους. Απαιτεί από αυτούς να παραμείνουν στη θέση τους – να νικήσουν ή να πεθάνουν. Ω βασιλιά, αν μοιάζω να μιλώ ανόητα, θα ήμουν ικανοποιημένος από αυτή τη στιγμή να σωπάσω. Μίλησα τώρα μοναχά, επειδή εσύ με διέταξες να το κάνω. Ελπίζω τα πάντα να εξελιχθούν σύμφωνα με την επιθυμία σου».

Μετά την επίπονη νίκη των Περσών στις Θερμοπύλες η σοφία του Δημάρατου, που προέβλεψε το αδύναμο σημείο του περσικού στρατού ενάντια στους Σπαρτιάτες, αναγνωρίστηκε και ήταν εκείνος που έδωσε τη στρατηγική συμβουλή να καταληφθούν τα Κύθηρα. Ο Παυσανίας μεταφέρει την πληροφορία ότι οι απόγονοί του έζησαν στην Περσία για πολλά χρόνια ακόμη, ενώ ο Ξενοφών αναφέρει τους απογόνους του, Ευρυσθένη και Προκλή, να κυβερνούν την Πέργαμο, την Τευθρανία και την Αλίσαρνα, οι οποίες και παραδόθηκαν από τον Ξέρξη στο Δημάρατο για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια της εκστρατείας.

Δείτε επίσης

* Κατάλογος βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης
* Αρχαία Σπάρτη
* Περσικοί πόλεμοι
* Μάχη των Θερμοπυλών
* Κλεομένης Α' της Σπάρτης
* Ξέρξης Α' της Περσίας

Πηγές
Αρχαίες

* Ξενοφών, «Ανάβασις», ii. j. 3, vii. 8. 17
* Ξενοφών, «Ελληνικά», iii. I. 6
* Αθηναίος, «Δειπνοσοφισταί», i. 29 f
* Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», v. 75, vi. 50-70, vii
* Παυσανίας, «Ελλάδος Περιήγησις», iii. 4, 3-5, 7, 7-8
* Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική βιβλιοθήκη», xi. 6
* Πολύαινος, «Στρατηγήματα», ii. 20
* Σενέκας ο Νεότερος, «De benefici-is», Vi. 31, 4-12

Σύγχρονες

* (1870) Sir William Smith (1813-1893) Dictionary of Greek and Roman biography and mythology, Τόμος Α' (στα Αγγλικά). Βοστώνη: C.C. Little and J. Brown. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2009., Λήμμα: Demaratus (1)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* (Αγγλικά) «Demaratus on the Spartan Way of Living», απόσπασμα από το έργο του Ηροδότου.

 

Βασιλείς της αρχαίας Σπάρτης και Λακωνίας

Λελεγίδες
Λέλεγας · Μύλης · Ευρώτας



Λακεδαιμονίδες
Λακεδαίμονας · Αμύκλας · Άργαλος · Κυνόρτας · Περιήρης · Οίβαλος · Ιπποκόων · Τυνδάρεως

Ατρείδες
Μενέλαος · Ορέστης · Τισαμενός · Δίων

Ηρακλείδες
Αριστόδημος · Θήρας (αντιβασιλέας)

Αγιάδες
Ευρυσθένης · Άγις Α΄ · Εχέστρατος · Λαβώτας · Δόρυσσος · Αγησίλαος Α΄ · Αρχέλαος · Τήλεκλος · Αλκαμένης · Πολύδωρος · Ευρυκράτης · Ανάξανδρος · Ευρυκρατίδας · Λέων · Αναξανδρίδας · Κλεομένης Α΄ · Λεωνίδας Α΄ · Πλείσταρχος · Πλειστοάναξ · Παυσανίας · Αγησίπολις Α΄ · Κλεόμβροτος Α΄ · Αγησίπολις Β΄ · Κλεομένης Β΄ · Αρεύς Α΄ · Ακρότατος · Αρεύς Β΄ · Λεωνίδας Β΄ · Κλεόμβροτος Β΄ · Κλεομένης Γ΄· Αγησίπολις Γ΄

Ευρυποντίδες
Προκλής · Σόος · Ευρυπών · Πρύτανις · Πολυδέκτης · Εύνομος · Χάριλλος · Νίκανδρος · Θεόπομπος · Ζευξίδαμος · Αναξίδαμος · Αρχίδαμος Α΄ · Αγασικλής · Αρίστων · Δημάρατος · Λεωτυχίδας · Αρχίδαμος Β΄ · Άγις Β΄ · Αγησίλαος Β΄ · Αρχίδαμος Γ΄ · Άγις Γ΄ · Ευδαμίδας Α΄ · Αρχίδαμος Δ΄ · Ευδαμίδας Β΄ · Άγις Δ΄ · Ευδαμίδας Γ΄ · Αρχίδαμος Ε΄ · Ευκλείδας · Λυκούργος · Πέλοψ

Άλλοι
Μαχανίδας · Νάβις · Λακωνικός

Έλληνες

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License