Η Έλεν Μπέρστιν (Ellen Burstyn, 7 Δεκεμβρίου 1932) είναι Αμερικανίδα ηθοποιός.
Η Μπέρστιν ξεκίνησε την καριέρα της στο χώρο του θεάτρου κατά τα τέλη της δεκαετίας του '50 κι έκανε την πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση το 1964 στην ταινία του Βιντσέντε Μινέλι Μερικοί το προτιμούν...ντούμπλεξ (Goodbye Charlie). Έλαβε παγκόσμια αναγνωρισιμότητα το 1971 μετά τη συμμετοχή της στην ταινία του Πίτερ Μπογκντάνοβιτς Η Τελευταία Παράσταση (The Last Picture Show). Ο ρόλος της Λόις Φάροου, μητέρας της Σίμπιλ Σέπερντ στην ταινία της χάρισε την πρώτη της υποψηφιότητα για Όσκαρ. Στη συνέχεια πρωταγωνίστησε στην ταινία του Γουίλιαμ Φρίντκιν Ο Εξορκιστής (The Exorcist, 1973) που της χάρισε υποψηφιότητα για Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου και βραβεύτηκε με το αγαλματίδιο ένα χρόνο αργότερα για την ερμηνεία της στην ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε Η Αλίκη δε Μένει πια Εδώ (Alice Doesn't Live Here Anymore, 1974).
Το 1975 εμφανίστηκε στο Μπρόντγουεϊ στην κωμωδία του Μπέρναρντ Μπλέιντ Same Time, Next Year μια ερμηνεία που της χάρισε Βραβείο Τόνυ και το 1978 επανέλαβε το ρόλο που είχε ερμηνεύσει στο θέατρο στην κινηματογραφική μεταφορά του έργου με τίτλο Κάθε Χρόνο, Τέτοια Μέρα. Η ηθοποιός προτάθηκε για άλλη μια φορά για Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου, αλλά έχασε από την Τζέιν Φόντα.
Η Μπέρστιν συνέχισε τόσο τις κινηματογραφικές όσο και τις θεατρικές της εμφανίσεις κατά τις επόμενες δεκαετίες κι έλαβε ακόμη δυο υποψηφιότητες για όσκαρ, με τελευταία εκείνη για την ταινία του Ντάρεν Αρονόφσκι Ρέκβιεμ για ένα όνειρο (Requiem for a Dream, 2000).
Πρώτα Βήματα
Η Μπέρστιν γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ του Μίτσιγκαν το 1932, οι γονείς της Κορέιν Μαρί και Τζον Όστιν Τζιλόουλι ήταν ιρλανδικής, γαλλικής, ολλανδικής και καναδικής καταγωγής."[1][2]. Ήταν καθολική, αλλά αργότερα ασπάστηκε το σουφισμό[3][4].
Καριέρα
Η Μπέρστιν έκανε το ντεμπούτο της στο Μπρόντγουεϊ το 1957. Από τις αρχές έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1960, εμφανιζόταν στην Αμερικανική σαπουνόπερα The Doctors. Έπειτα συνέχισε την πορεία της στο χώρο της τηλεόρασης συμμετέχοντας τόσο σε τηλεοπτικές σειρές, όσο και σε τηλεταινίες, ενώ παράλληλα έκανε και την πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση στην ταινία του Βιντσέντε Μινέλι ''Μερικοί το προτιμούν...ντούμπλεξ. Το 1967 γράφτηκε στη σχολή του Λι Στράσμπεργκ Actor's Studio, όπου διδάχτηκε την Μέθοδο Υποκριτικής του Στανισλάφσκι. Μέχρι και το 1970, πιστωνόταν ως Έλεν ΜακΡέι σε όλες σχεδόν τις ταινίες και τηλεοπτικές της εμφανίσεις[5].
Το 1971 υποψηφιότητα για Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου για τη συμμετοχή της στην ταινία Η Τελευταία Παράσταση του Πίτερ Μπογκντάνοβιτς, το οποίο έχασε από τη συμπρωταγωνίστριά της Κλόρις Λίτσμαν. Ακολούθησε η ταινία Ο βασιλιάς των Μάρβιν Γκάρντενς (The King of Marvin Gardens, 1972) πλάι στον Τζακ Νίκολσον και η ταινία Ο Εξορκιστής του 1973, για την οποία προτάθηκε για Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου. Ένα χρόνο αργότερα έλαβε το αγαλματίδιο για την ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε Η Αλίκη δε Μένει πια Εδώ. Την ίδια χρονιά εμφανίστηκε στο πλευρό του Αρτ Κάρνεϊ στην ταινία του Πωλ Μαζούρσκι Χάρι και Τόντο (Harry and Tonto, 1974) και την επόμενη χρονιά βραβεύτηκε με Βραβείο Τόνυ για την ερμηνεία της στο θεατρικό έργο του Μπέρναρντ Μπλέιντ Same Time, Next Year.
Το 1977, αποτέλεσε μέλος της κριτικής επιτροπής στο 27ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου κάτι που επανέλαβε και το 1988. Ένα χρόνο αργότερα συμπρωταγωνίστησε με τη Μελίνα Μερκούρη στην ταινία του Ζυλ Ντασέν Κραυγή Γυναικών (A Dream of Passion) κι έλαβε την τέταρτη της υποψηφιότητα για όσκαρ, για την κινηματογραφική μεταφορά του Same Time, Next Year. Το 1980 έλαβε την πέμπτη της υποψηφιότητα για Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου για την ταινία Resurrection.
Το 1986, πρωταγωνίστησε στην τηλεοπτική κωμωδία καταστάσεων με τίτλο The Ellen Burstyn Show, ενώ η εμφάνισή της στην ταίνια Ρέκβιεμ για ένα όνειρο το 2000 της εξασφάλισε την έκτη και τελευταία υποψηφιότητα για όσκαρ. Από το 2000 έως το 2002, η ηθοποιός εμφανίστηκε στην τηλεοπτική δραματική σειρά That's Life. Το 2006, η Μπέρστιν συνεργάστηκε για μια ακόμη φορά με τον Ντάρεν Αρονόφσκι, αναλαμβάνοντας ένα μικρό ρόλο στην ταινία Η Πηγή της Ζωής (The Fountain), ενώ το 2008 ανέλαβε το ρόλο της Μπάρμπαρα Μπους, πρώην πρώτης κυρίας των Ηνωμένων Πολιτειών στην αμφιλεγόμενη ταινία του Όλιβερ Στόουν W..
Το 2009, κέρδισε Βραβείο Έμμυ για το σύντομη της εμφάνιση στη σειρά Νόμος και Τάξη: Ειδική Ομάδα.
Πορεία στο Θέατρο
Η Μπέρστιν πέρα από την πλούσια κινηματογραφική καριέρα, χαίρει και αξιόλογης πορείας στο θέατρο, η οποία εκτός από το Βραβείο Τόνυ για το Same Time, Next Year συμπεριλαμβάνει ρόλος τόσο εντός, όσο κι εκτός του Μπρόντγουεϊ.
Έκανε το ντεμπούτο της στο Μπρόντγουεϊ στο θεατρικό του Σαμ Λόκι Fair Game κι επέστρεψε το 1975 με το Same Time, Next Year, το 1982 με το 84 Charing Cross Road του Τζέιμς Ρουζ Έβανς, το 1989 με το Shirley Valentine του Γουίλιαμ Ράσελ, το 1992 Shimada της Τζιλ Σίρερ (στο πλευρό του Μπεν Γκαζάρα), το 1995 με το Sacrilege της Ντάιαν Σάφερ και το 2002 με το Oldest Living Confederate Widow Tells All του Μάρτιν Τάχσε.
Το 1990 της απένειμαν το βραβείο Σάρα Σίντονς για τη δουλειά της σε θέατρο του Σικάγο.
Προσωπική ζωή
Η ηθοποιός υπήρξε παντρεμένη τρεις φορές. Ο πρώτος της γάμος με τον Μπιλ Αλεξάντερ κράτησε 7 χρόνια (από το 1950 μέχρι και το 1957). Τη χρονιά που έκανε το ντεμπούτο της στο Μπρόντγουεϊ παντρεύτηκε τον Πολ Ρόμπερτς με τον οποίο υιοθέτησε ένα αγόρι το 1962, αλλά το ζευγάρι χώρισε την ίδια χρονιά[6].
Το 1964 παντρεύτηκε τον ηθοποιό Νιλ Μπέρστιν, αλλά η σύζευξή τους ήταν θυελλώδης καθώς ο Μπέρστιν έπασχε από σχιζοφρένεια. Ο Μπέρστιν είχε έντονα ξεσπάσματα βίας και κάποια στιγμή την εγκατέλειψε. Όταν επέστρεψε στη ζωή της το 1972, η Μπέρστιν τον απέρριψε και του ζήτησε διαζύγιο, το οποίο εκδόθηκε το 1972. Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία της ηθοποιού, ο Μπέρστιν την παρακολουθούσε για έξι χρόνια μετά το διαζύγιο και κάποια στιγμή μπήκε στο διαμέρισμά της και την βίασε[7]. Η Μπέρστιν δεν κατέθεσε όμως μήνυση. Ο Μπέρστιν αυτοκτόνησε την ίδια χρονιά, την περίοδο που η Μπέρστιν ήταν υποψήφια για το Κάθε Χρόνο, Τέτοια Μέρα. Οι συγγενείς του πρώην της συζύγου της έστειλαν μήνυμα στο οποίο αναγραφόταν: Συγχαρητήρια κέρδισες κι άλλο όσκαρ, ο Νιλ είναι νεκρός."[8].
Άλλες Δραστηριότητες
Η ηθοποιός είναι πρόεδρος του Actor's Studio από το 2000, μαζί με τους Χάρβεϊ Καϊτέλ και Αλ Πατσίνο[9].
Επιλεγμένη Φιλμογραφία
1971 - Η Τελευταία Παράσταση The Last Picture Show (Υποψηφιότητα - Όσκαρ Β' Γυναικείου Ρόλου)
1972 - Ο βασιλιάς των Μάρβιν Γκάρντενς (The King of Marvin Gardens)
1973 - Ο Εξορκιστής (The Exorcist) (Υποψηφιότητα - Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου)
1974 - Η Αλίκη δε Μένει πια Εδώ Alice Doesn't Live Here Anymore (Νίκη - Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου)
1974 - Χάρι και Τόντο (Harry and Tonto)
1977 - Providence
1978 - Κάθε Χρόνο, Τέτοια Μέρα (Same Time, Next Year) (Υποψηφιότητα - Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου)
1979 - Κραυγή Γυναικών (A Dream of Passion)
1980 - Resurrection (Υποψηφιότητα - Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου)
1991 - Για Πάντα Νέοι (Dying Young)
1997 - Ακολουθώντας την Καρδιά (Playing By Heart)
2000 - Ρέκβιεμ για ένα όνειρο (Requiem for a Dream) (Υποψηφιότητα - Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου)
2006 - Η Πηγή της Ζωής (The Fountain)
Παραπομπές
Clark, John (October 19, 2009).Movies; Independent Minded; Academy Award Winner Ellen Burstyn, "A 'Tough Cookie,' Is Back with Two Gritty Films and a TV Show"(Abstract (summary)|Abstract; (απαιτείται συνδρομή) for full article). Los Angeles Times (via ProQuest Archiver). Accessed December 20, 2009.
Staff writer (February 17, 1975). "Show Business: Gillooly Doesn't Live Here Anymore". Time. Accessed December 20, 2009.
Staff writer (November 20, 2006). "Ellen Burstyn: U.S. Acting 'Needs Some Help'". Reuters (via Newsmax Media). Accessed December 20, 2009.
Reiss, Valerie (Undated; circa 2006). "Ellen Burstyn's True Face — The Oscar-Winning Actress Talks about Embracing Her Essence, a Love of Sufi Poetry, and Her Scorchingly Honest New Memoir". Beliefnet. Accessed December 20, 2009.
Film Reference site
Staff writer (undated). "Timeline — A Chronology of Key Events from Lessons in Becoming Myself". ellenburstyn.net (Burstyn's official website). Accessed December 20, 2009.
Staff Writer. "Burstyn Feared Death as Abusive Husband Stalked Her" contactmusic.com. December 1, 2006.
Staff writer (December 1, 2006).Ellen Burstyn — Burstyn Feared Death as Abusive Husband Stalked Her". contactmusic.com. Accessed December 20, 2009.
Actors studio [1] retrieved 22/11/11
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Έλεν Μπέρστιν στην IMDb (Αγγλικά)
Η Έλεν Μπέρστιν στο ibdb
H Έλεν Μπέρστιν στο cine.gr
BAFTA Καλύτερου Α΄ Γυναικείου Ρόλου
1952–1967
Βίβιαν Λι Βρετανή & Σιμόν Σινιορέ αλλοδαπή (1952) Όντρεϊ Χέπμπορν Βρετανή & Λέσλι Κάρον αλλοδαπή (1953) Ίβον Μίτσελ Βρετανή & Κόρνελ Μπόρτσερς αλλοδαπή (1954) Κέιτι Τζόνσον Βρετανή & Μπέτσι Μπλέρ αλλοδαπή (1955) Βιρτζίνια Μακένα Βρετανή & Άννα Μανιάνι αλλοδαπή (1956) Χέδερ Σηρς Βρετανή & Σιμόν Σινιορέ αλλοδαπή (1957) Αϊρίν Γουόρθ Βρετανή & Σιμόν Σινιορέ αλλοδαπή (1958) Όντρεϊ Χέπμπορν Βρετανή & Σίρλεϊ Μακ Λέιν αλλοδαπή (1959) Ρέιτσελ Ρόμπερτς Βρετανή & Σίρλεϊ Μακ Λέιν αλλοδαπή (1960) Ντόρα Μπράιαν Βρετανή & Σοφία Λόρεν αλλοδαπή (1961) Λέσλι Κάρον Βρετανή & Αν Μπάνκροφτ αλλοδαπή (1962) Ρέιτσελ Ρόμπερτς Βρετανή & Πατρίσια Νιλ αλλοδαπή (1963) Όντρεϊ Χέπμπορν Βρετανή & Αν Μπάνκροφτ αλλοδαπή (1964) Τζούλι Κρίστι Βρετανή & Πατρίσια Νιλ αλλοδαπή (1965) Ελίζαμπεθ Τέιλορ Βρετανή & Ζαν Μορό αλλοδαπή (1966) Έντιθ Έβανς Βρετανή & Ανούκ Εμέ αλλοδαπή (1967)
1968–σήμερα
Κάθριν Χέπμπορν (1968) Μάγκι Σμιθ (1969) Κάθριν Ρος (1970) Γκλέντα Τζάκσον (1971) Λάιζα Μινέλι (1972) Στεφάν Οντράν (1973) Τζοάν Γούντγουορντ (1974) Έλεν Μπέρστιν (1975) Λουίζ Φλέτσερ (1976) Ντάιαν Κίτον (1977) Τζέιν Φόντα (1978) Τζέιν Φόντα (1979) Τζούντι Ντέιβις (1980) Μέριλ Στριπ (1981) Κάθριν Χέπμπορν (1982) Τζούλι Γουόλτερς (1983) Μάγκι Σμιθ (1984) Πέγκι Άσκροφτ (1985) Μάγκι Σμιθ (1986) Αν Μπάνκροφτ (1987) Μάγκι Σμιθ (1988) Πολίν Κόλινς (1989) Τζέσικα Τάντι (1990) Τζόντι Φόστερ (1991) Έμμα Τόμσον (1992) Χόλι Χάντερ (1993) Σούζαν Σαράντον (1994) Έμμα Τόμσον (1995) Μπρέντα Μπλέθιν (1996) Τζούντι Ντεντς (1997) Κέιτ Μπλάνσετ (1998) Ανέτ Μπένινγκ (1999) Τζούλια Ρόμπερτς (2000) Τζούντι Ντεντς (2001) Νικόλ Κίντμαν (2002) Σκάρλετ Γιόχανσον (2003) Ιμέλντα Στόντον (2004) Ρις Γουίδερσπουν (2005) Έλεν Μίρεν (2006) Μαριόν Κοτιγιάρ (2007) Κέιτ Γουίνσλετ (2008) Κάρεϊ Μάλιγκαν (2009) Νάταλι Πόρτμαν (2010) Μέριλ Στριπ (2011) Εμανουέλ Ριβά (2012) Κέιτ Μπλάνσετ (2013) Τζούλιαν Μουρ (2014) Μπρι Λάρσον (2015) Έμμα Στόουν (2016) Φράνσις ΜακΝτόρμαντ (2017)
Κινηματογράφος, Ηθοποιοί, Σκηνοθέτες, Ταινίες
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
