.
Η Πολιορκία του Αλκάθαρ ήταν μια νίκη των εθνικιστών στο Τολέδο με μεγάλη συμβολική αξία στα πρώτα στάδια του Ισπανικού εμφυλίου. Το Αλκάθαρ του Τολέδου το κατείχαν διάφορες δυνάμεις που στήριζαν την εθνικιστική εξέγερση. Πολιτοφύλακες από την πλευρά του Λαϊκού Μετώπου άρχισαν την πολιορκία στις 21 Ιουλίου 1936. Αυτή τελείωσε στις 27 Σεπτεμβρίου με την άφιξη της Στρατιάς της Αφρικής υπό τον Φράνκο.
Υπόβαθρο
Στις 17 Ιουλίου 1936 ο Φράνκο άρχισε την στρατιωτική εξέγερση στο Ισπανικό Μαρόκο. Στις 18 Ιουλίου, ο στρατιωτικός διοικητής του Τολέδο Συνταγματάρχης Χοσέ Μοσκαρντό, είχε υπό της διαταγές του την Guardia Civil της επαρχίας του Τολέδο. Κατά τις 19 και 20 Ιουλίου έγιναν προσπάθειες από τον Υπουργό Πολέμου της Δημοκρατικής κυβέρνησης να αποκτήσουν τα πολεμοφόδια στο εργοστάσιο όπλων στο Τολέδο. Κάθε φορά ο συνταγματάρχης Μοσκάρντο αρνιόταν και απειλήθηκε ότι θα σταλεί εναντίον του δύναμη από τη Μαδρίτη.
Δυνάμεις
Οι Δημοκρατικές δυνάμεις που εστάλησαν στο Τολέδο αποτελούνταν περίπου από 8.000 άντρες των πολιτοφυλακών των FAI, CNT, και UGT. Είχαν αρκετά όπλα πυροβολικού, κάποια τεθωρακισμένα, και 2-3 μικρά άρματα μάχης. Η αεροπορική δύναμη των Δημοκρατικών έκανε αναγνώριση, εντόπισε το πυροβολικό και πραγματοποίησε βομβαρδισμό 35 φορές.
Από τη μεριά των Εθνικιστών ήταν 800[2] άντρες της Guardia Civil, 6 ευέλπιδες[3] της Στρατιωτικής Ακαδημίας (αν και προπαγάνδα τους έδωσε μεγάλη σχετική ανάμιξη), 100 αξιωματικοί του Στρατού και 200 πολίτες από ακροδεξιά κόμματα[3]. Τα μόνα όπλα που είχαν ήταν τυφέκια, κάποια παλιά αυτόματα όπλα και μερικές χειροβομβίδες, αλλά οι αξιωματικοί της Πολιτοφυλακής είχαν καταφέρει να φέρουν άφθονα πυρομαχικά.
Περίπου 670 άμαχοι (500 γυναίκες και 50 παιδιά)[4] έμεναν στο Αλκαζάρ κατά τη διάρκεια της πολιορκίας. Πολλοί από αυτούς αποτελούσαν μέλη των οικογενειών των αντρών της Πολιτοφυλακής ενώ άλλοι είχαν διαφύγει από τις δυνάμεις της Δημοκρατικής πολιτοφυλακής που προέλαυνε. Στις γυναίκες δεν δόθηκε κανένας ρόλος στην πολιορκία, ούτε καν να μαγειρεύουν ή να φροντίζουν τους τραυματίες. Όμως, η παρουσία τους στο φρούριο έδωσε στους άντρες το κουράγιο να συνεχίζουν την άμυνα. Οι πολίτες κρατήθηκαν ασφαλείς από τις επιθέσεις, ενώ πέντε θάνατοι ήταν από φυσικά αίτια. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας συνέβησαν δύο γεννήσεις. Ένα από τα παιδιά, που θα γινόταν αξιωματικός του Ισπανικού Στρατού, θα εκδιωκόταν από το στράτευμα στο τέλος της δεκαετίας του 1970, γιατί είχε προσχωρήσει στη Δημοκρατική Στρατιωτική (Unión Militar Democrática ή (UMD).
Επιπλέον, 10 αιχμάλωτοι που πιάστηκαν σε εφόδους στο Τολέδο και περίπου 100[5]-200[6] όμηροι (συμπεριλαμβανομένων γυναικόπαιδων) κρατούνταν από τους Εθνικιστές κατά τη διάρκεια της πολιορκίας. Μέσα σ’ αυτούς ήταν και πολιτικός διοικητής της επαρχίας και η οικογένειά του[3].
Συμβολισμός
Το Αλκαζάρ έγινε η κατοικία των Ισπανών μοναρχών μετά την ανακατάληψη του Τολέδο από τους Μαυριτανούς, αλλά ο Φίλιππος Β΄ το εγκατέλειψε και τον 18ο αιώνα μετατράπηκε σε Στρατιωτική Ακαδημία. Μετά τη φωτιά του 1886, μέρη του Αλκαζάρ είχαν ενισχυθεί με ατσάλι και τσιμεντένιους δοκούς.
Οι Εθνικιστές είδαν το Αλκαζάρ ως την προσωποποίηση της της ισχύος και κυριαρχίας της Ισπανίας. Το να το χάσουν από τους Δημοκρατικούς θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα στο όραμα και το ηθικό των Εθνικιστών. Το Τολέδο ήταν επίσης η πνευματική πρωτεύουσα του Ισπανικού Βησιγοτθικού Βασίλειου.
Πολιορκία
21 Ιουλίου
Μια ανακοίνωση που κήρυττε "Κατάσταση Πολέμου" διαβάστηκε από τον Λοχαγό της Στρατιωτικής Ακαδημίας στις 7. 00 προ μεσημβρίας στη Zocodover, την κεντρική πλατεία του Τολέδο. Δόθηκαν διαταγές για τη "σύλληψη γνωστών αριστερών ακτιβιστών" στο Τολέδο, αλλά συνελήφθη μόνο ο αρχηγός της τοπικής φυλακής.
Τα Δημοκρατικά στρατεύματα που στάλθηκαν από τη Μαδρίτη έφτασαν πρώτα στο Νοσοκομείο Ταβέρα (Tavera) στα προάστια του Τολέδο, αλλά έστρεψαν την επίθεσή τους στο εργοστάσιο πυρομαχικών καθώς δέχτηκαν βαριά πυρά από το νοσοκομείο. Στο εργοστάσιο υπήρχε ένα απόσπασμα 200 πολιτοφυλάκων και άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους Δημοκρατικούς. Κατά τη διάρκεια αυτών, η Πολιτοφυλακή φόρτωσε φορτηγά με πυρομαχικά και τα έστειλε στο Αλκαζάρ πριν εκκενώσει και καταστρέψει το εργοστάσιο.
22 Ιουλίου – 13 Αυγούστου
Μέχρι τις 22 Ιουλίου, οι Δημοκρατικοί έλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος του Τολέδο και σκόπευαν να αναγκάσουν την παράδοση του Αλκαζάρ με βομβαρδισμό πυροβολικού. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, οι Εθνικιστές κράτησαν παθητική άμυνα, ανταποδίδοντας πυρά μόνο όταν ήταν επικείμενη επίθεση.
Ο Συνταγματάρχης Μοσκάρντο δέχτηκε τηλέφωνο από τον αρχηγό των Εργατών Πολιτοφυλάκων, κομισάριο Candido Cabello, το πρωί της 23ης Ιουλίου και είπε ότι αν το Αλκαζάρ δεν παραδοθεί στα επόμενα δέκα λεπτά, θα εκτελούνταν ο 16χρονος γιος του Μοσκάρντο, ο οποίος είχε συλληφθεί νωρίτερα μέσα στη μέρα. Ο Μοσκάρντο ζήτησε να μιλήσει με το γιο του και εκείνος τον ρώτησε τι να κάνει. «Παράδωσε την ψυχή σου στο Θεό», είπε στο γιο του, «και πέθανε σαν πατριώτης, φωνάζοντας ,‘¡Viva Cristo Rey!' and ‘¡Viva España!’το Αλκαζάρ δεν παραδίνεται». «αυτό», απάντησε ο γιος του, «μπορώ να το κάνω». Εκτελέστηκε άμεσα, αντίθετα με τη φήμη ότι εκτελέστηκε μετά ένα μήνα «σε αντίποινα για μια αεροπορική επιδρομή».
14 Αυγούστου – 17 Σεπτεμβρίου
Φάσεις της καταστροφής του Αλκαζάρ κατά το Σεπτέμβριο.
Στις 14 Αυγούστου οι Δημοκρατικοί άλλαξαν τακτική όταν εκτίμησαν ότι οι αμυντικές οχυρώσεις στη βόρεια πλευρά είχαν εξασθενίσει επαρκώς. Στις επόμενες πέντε εβδομάδες οι Δημοκρατικοί επιτέθηκαν στην Οικία του Στρατιωτικού Διοικητή έντεκα φορές, αλλά απωθήθηκαν από τους αμυνόμενους. Μετά τον πόλεμο ο Φράγκο απένειμε στον Guillermo Juarez de Maria Y Esperanza, το “Orden del Mérito Militar” ( Παράσημο Στρατιωτικής Τιμής) μετά θάνατον, για τη γενναιότητά του κατά την επίθεση. Αν οι Δημοκρατικοί είχαν καταλάβει την Οικία του Στρατιωτικού Διοικητή, θα είχαν τη δυνατότητα συγκεντρώσουν μεγάλο αριθμό στρατευμάτων μόλις 37 μέτρα από το Αλκαζάρ.
Στις 9 Σεπτεμβρίου στάλθηκε από τους Δημοκρατικούς απεσταλμένος ο ταγματάρχης Rojo, για να ζητήσει την παράδοση του φρουρίου. Το αίτημα απορρίφθηκε, αλλά ο Μοσκάρντο ζήτησε έναν ιερέα για να βαφτίσει δύο παιδιά τα οποία είχαν γεννηθεί κατά την πολιορκία, και να τελέσει την Θεία Λειτουργία.
Ο Vázquez Camarassa, ένας ιεροκήρυκας από την Μαδρίτη, στάλθηκε στο Αλκαζάρ το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου για να τελέσει τα παραπάνω και να δώσει γενική άφεση αμαρτιών στους αμυνόμενους. Εκείνο το απόγευμα, ο ταχματάρχης Rojo συναντήθηκε με τον Μοσκάρντο για την αποχώρηση των γυναικόπαιδων. Οι γυναίκες ομόφωνα απάντησαν ότι δεν θα παραδίδονταν και αν ήταν ανάγκη θα έπαιρναν και τα όπλα για την υπεράσπιση του Αλκαζάρ[7].
Ο πρέσβης της Χιλής στην Ισπανία, José Ramon Gutierrez, έχοντας ακούσει ότι οι προηγούμενες προσπάθειες να παραδοθεί το φρούριο είχαν αποτύχει, πήγε στις 12 Σεπτεμβρίου για να εξασφαλίσει την παράδοση. Δεν μπόρεσε να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με το Μοσκάρντο γιατί τα τηλεφωνικά καλώδια είχαν καταστραφεί την προηγούμενη νύχτα από χειροβομβίδες που είχαν ρίξει η Δημοκρατικοί πολιτοφύλακες, και επίσης δεν ήταν πρόθυμος να χρησιμοποιήσει άλλες μεθόδους επικοινωνίας.
18 Σεπτεμβρίου
Από τις 16 Αυγούστου οι Δημοκρατικοί έσκαβαν δύο στοές προς το νοτιοδυτικό πύργο. Το πρωί της 18ης Σεπτεμβρίου πυροδοτήθηκαν εκρηκτικά στις στοές από το Francisco Largo Caballero[8], καταστρέφοντας εντελώς τον νοτιοδυτικό πύργο και τους δύο αμυνόμενους εκεί. Περίπου 10 λεπτά μετά την έκρηξη, οι Δημοκρατικοί εξαπέλυσαν τέσσερεις επιθέσεις με την βοήθεια τεθωρακισμένων οχημάτων και τανκ. Οι επιθέσεις απέτυχαν μετά την αποφασιστική άμυνα των Εθνικιστών, αλλά οι δημοκρατικοί απάντησαν με συνεχή βομβαρδισμό από το πυροβολικό του Αλκαζάρ κατά την διάρκεια της νύχτας και μέχρι την επομένη.
19–26 Σεπτεμβρίου
Ο βομβαρδισμός των εξωτερικών κτηρίων ήταν τέτοιος που η επικοινωνία τους με το Αλκαζάρ ήταν αδύνατη. Τη νύχτα της 21ης Σεπτεμβρίου διατάχτηκε η υποχώρηση από αυτά και η φρουρά πήγε για την υπεράσπιση απ’ ό, τι είχε απομείνει από το Αλκαζάρ. Οι Δημοκρατικοί επιτέθηκαν στα εξωτερικά κτήρια το πρωί της 22ας Σεπτεμβρίου, αλλά η πρόοδος ήταν αργή γιατί δεν είχαν αντιληφθεί ότι αυτά είχαν εγκαταλειφτεί.
Στις 5.00 προ μεσημβρίας της 23ης Σεπτεμβρίου, οι Δημοκρατικοί επιτέθηκαν στα βόρεια οχυρώματα του Αλκαζάρ και αιφνιδίασαν τους αμυνόμενους με χρήση χειροβομβίδων και δυναμίτιδας. Οι Εθνικιστές υποχώρησαν στην αυλή του Αλκαζάρ, αλλά έφτασαν εφεδρείες για την απόκρουση της επίθεσης. Νέα επίθεση πραγματοποιήθηκε το πρωί, αυτή τη φορά με ένα τανκ μπροστά. Οι Δημοκρατικοί επιτίθονταν κατά κύματα, αλλά μετά 45 λεπτά η επίθεση καθηλώθηκε και απέτυχε.
Σπάσιμο της πολιορκίας
Η πρώτη ένδειξη των Εθνικιστών που προέλαυναν ήταν στις 22 Αυγούστου όταν ένα αεροπλάνο που έστειλε ο Φράγκο έριξε κιβώτιο με τροφή στο Αλκαζάρ μαζί με μήνυμα ότι οι Στρατιά της Αφρικής έρχεται να ελευθερώσει την πολιορκία. Ως τις 26 Σεπτεμβρίου, οι Εθνικιστές είχαν φτάσει το χωριό Μπάργκας, 6 χιλιόμετρα βόρεια του Τολέδο. Η κατάσταση των Δημοκρατικών στο Τολέδο γινόταν όλο και πιο απελπιστική, και το πρωί τις 27 Σεπτεμβρίου πραγματοποίησαν μια τελευταία επίθεση. Αυτή απωθήθηκε, και λίγο μετά η Εθνικιστές εξόρμησαν από το Μπάργκας λύνοντας την πολιορκία.
Μετά την άφιξη της κύριας δύναμης των Εθνικιστών, τα περισσότερα Δημοκρατικά στρατεύματα υποχώρησαν στο Αρανχουέθ.
Επακόλουθα
ο Στρατηγός Μοσκάρντο δείχνει στον Χίμλερ τα ερείπια του Αλκαζάρ, Οκτώβριος 1940.
Εκτός από το μικρό εργοστάσιο πυρομαχικών, το Τολέδο δεν είχε καμία στρατηγική αξία για κανέναν από τους δύο αντιμαχόμενους. Οι Εθνικιστικές δυνάμεις ήταν απομονωμένες, άσχημα εξοπλισμένες, και δεν ήταν σε θέση να πραγματοποιήσουν επιθετικές ενέργειες. Όμως οι Δημοκρατικοί — λόγω της αυξανόμενης συμβολικής αξίας του Αλκαζάρ όσο περνούσαν οι εβδομάδες — έριξαν στην πολιορκία πολύ απαραίτητους άντρες, πυροβολικό και όπλα (τα οποία όλα αυτά μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν εναντίον της προέλασης του Φράγκο στη δυτική Ισπανία). Η Δημοκρατική κυβέρνηση πίστευε ότι καθώς η φρουρά του Τολέδο ήταν μόνο 64 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Μαδρίτης και δεν θα είχε άμεση βοήθεια από άλλες εθνικιστικές δυνάμεις, θα ήταν μια εύκολη νίκη προπαγάνδας. Η Δημοκρατική κυβέρνηση προσκάλεσε το Τύπο για να είναι παρόν στην έκρηξη των εκρηκτικών των στοών και την έφοδο στο Αλκαζάρ στις 18 Σεπτεμβρίου, αλλά δεν ήταν παρά στις 29 Σεπτεμβρίου που ο Τύπος μπήκε στο Αλκαζάρ, αυτή τη φορά μετά την πρόσκληση από τους Εθνικιστές, μετατρέποντας το όλο ζήτημα σε τεράστια νίκη προπαγάνδας για αυτούς, υπονομεύοντας έτσι το ηθικό των Δημοκρατικών.
Η απόφαση του Φράνκο να σπάσει την πολιορκία του Αλκαζάρ ήταν αμφιλεγόμενη τότε. Πολλοί σύμβουλοί του πίστευαν ότι έπρεπε να είχε συνεχίζει την προέλαση για τη Μαδρίτη γιατί οι δυνάμεις που πολιορκούσαν το Αλκαζάρ θα ανακαλούνταν για να υπερασπιστούν την Μαδρίτη. Όμως, ο Φράγκο πίστευε ότι η αξία της προπαγάνδας της νίκης ήταν πιο σημαντική, και διέταξε τη Στρατιά της Αφρικής να σπάσει την πολιορκία. Δύο μέρες μετά το σπάσιμο της πολιορκίας, ο Φράγκο ανακηρύχθηκε Generalisimo, και τον Οκτώβριο αρχηγός του κράτους.
Η ιστορία της πολιορκίας είχε πολύ ενδιαφέρον για τους ξένους υποστηριχτές του Φράγκο, που διάβαζαν τα πολλά βιβλία που είχαν εκδοθεί σε άλλες γλώσσες, και θα επεδίωκαν μια συνάντηση με το Μοσκάρντο όταν επισκεπτόταν την Ισπανία της εποχής του πολέμου. Το Δεκέμβριο του 1936 μια αντιπροσωπία της Ρουμανικής Σιδηράς Φρουράς του Ιόν Μότα και του Βασίλε Μαρίν έδωσαν τελετουργικό ξίφος στους υπερασπιστές του Αλκαζάρ και ανακοίνωσαν την συμμαχία τους με το κίνημα των Ισπανών Εθνικιστών[1].
Στη λαϊκή κουλτούρα
Η πολιορκία ήταν το θέμα της Ιταλικής ταινίας του 1940 της φασιστικής προπαγάνδας, L'assedio dell'Alcazar, σε σκηνοθεσία του Augusto Genina. Στα Ισπανικά, η ταινία είναι γνωστή ως Sin novedad en el Alcázar.
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Siege of Alcázar της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Πηγές
Eby, Cecil D. The Siege of the Alcazar. New York: Random House, 1965.
Moss, Geoffrey MacNeill. The Siege of the Alcázar: A History of the Siege of the Toledo Alcázar, 1936. New York: Alfred A. Knopf, 1937. (ISBN 1-164-50712-5). Moss arrived in Toledo three weeks after the end of the siege and stayed for three months, interviewing survivors and checking reports by Moscardó and the internal newspaper. It was re-published and translated several times. While Moss admires the defenders, he is careful in distinguishing his conjectures from oral reports.[9]
Thomas, Hugh. The Spanish Civil War. New York: Harper & Brothers, 1961. (ISBN 0-375-75515-2)
Παραπομπές
Quesada, Alejandro (2014). The Spanish Civil War 1936–39. Oxford: Osprey Publishing. σελ. 24. ISBN 978-1-78200-782-1.
Luchando por Franco: Voluntarios europeos al servicio de la España fascista, 1936–1939, page 61, Judith Keene, Salvat, 2002, (ISBN 84-345-6893-4). Original English title: Fighting for Franco.
Thomas, Hugh. (2001). The Spanish Civil War. Penguin Books. London. p.236
Luchando por Franco, page 62.
Beevor, Antony. (2006). The Battle for Spain. The Spanish Civil War, 1936–1939. Penguin Books. London. p.122
Preston, Paul. (2006). The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. Harper Perennial. London. p.128
Moss, p203
Moss, p217
Evaluation of Moss's book in Luchando por Franco, page 73
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
