.
Το De jure belli ac pacis είναι βιβλίο που γράφτηκε στα λατινικά το 1625 από τον Ούγκο Γκρότιους.
Εισαγωγή
Η ιστορία της ανθρωπότητας από την απαρχή της εμφανίζεται ως ιστορία των πολέμων και παρά το γεγονός ότι έχει φθάσει προ αρκετών ετών σε μία σταθερότητα με περιορισμένες εστίες πολεμικών αναμετρήσεων καταδεικνύεται, ότι ο σύγχρονος κόσμος δεν έχει δημιουργήσει ακόμα ριζικές μεταβολές διαφοροποίησής του από τον συγκρουόμενο πρωτόγονο άνθρωπο. Για χιλιετίες ο πόλεμος θεωρούνταν σαν μια ανεξήγητη θεομηνία την οποία έπρεπε η ανθρωπότητα να υποφέρει όπως την χολέρα, την πείνα και τον θάνατο. Οι ειρηνιστικές τάσεις, ως κίνημα της ανθρώπινης κοινωνίας, για την κατάργηση του πολέμου εκδηλώθηκε στη σύγχρονη εποχή θεωρούμενος, όπως και οι άλλοι κοινωνικοί θεσμοί, ως έργο ανθρώπινο που εμπίπτει στη δύναμη της ανθρωπότητας και άρα μπορεί να γίνει αντικείμενο ελέγχου.[2]
Προδρομικές αναφορές
Τις πρώτες έγγραφες αναφορές περί ειρήνης μας τις παρέχουν ο Ισοκράτης, ο Δημοσθένης και ο Αριστοφάνης. Κοινό στοιχείο και των τριών αυτών έργων είναι ότι οι συμβουλές δίδονται πριν από την έναρξη των στρατιωτικών δραστηριοτήτων, όπως στο πρώτο ή κατά τη διάρκεια αυτών.
Στην ομώνυμη κωμωδία του το 421 π.Χ. ο Αριστοφάνης εκφράζει τον πόθο των πολιτών για ειρήνη μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, φυσικό επακόλουθο του Πελοποννησιακού πολέμου.
Στο σύγγραμμά του «Περί ειρήνης» ο Ισοκράτης αναφέρεται στην προετοιμασία των Αθηναίων που μετά την μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) έστειλαν τον Χάρη να υποτάξει την τότε αυτόνομη και ανεξάρτητη Αμφίπολη συμβουλεύει: να μη ζητούν περισσότερα από ό,τι πρέπει και να καθίσουν ήσυχα. Διαιρεί το λόγο του σε δύο μέρη: το πρώτο αναφέρεται στην αυτονομία των Χίων και των άλλων πόλεων και το δεύτερο στις παραινέσεις του να μη θαλασσοκρατούν (και οι άλλοι έχουν μερίδιο).
Το καλοκαίρι του 346 π.Χ. αμέσως μετά τη σύναψη της συνθήκης και ενώ οι Αθηναίοι αισθανόταν πλέον την πίεση του Φιλίππου σχεδόν μέσα στην επικράτεια τους, ο Δημοσθένης υπερασπίζεται τις επιλογές του προς την κατεύθυνση της ειρήνης, όχι γιατί αυτή «ήταν θαυμαστή και αντάξια της Αθήνας», αλλά γιατί ήταν αναγκαία.
Κοινό Δίκαιο
Ζώντας στην εποχή του τον πόλεμο των ογδόντα ετών μεταξύ Ισπανίας και των Κάτω Χωρών και του Τριακονταετούς Πολέμου μεταξύ καθολικών και προτεσταντικών ο Ούγκο Γκρότιους (Hugo Grotius) ασχολήθηκε επίμονα με θέματα τις συγκρούσεις μεταξύ των εθνών και των θρησκειών. Πιο μόνιμη εργασία του, που ξεκίνησε στη φυλακή και δημοσιεύθηκε κατά τη διάρκεια της εξορίας του στο Παρίσι, ήταν μια μνημειώδης προσπάθεια για τον περιορισμό αυτών των συγκρούσεων στη βάση μιας ευρείας ηθική συναίνεσης.
Ο Ούγκο Γκρότιους πλήρως πεπεισμένος ότι υπάρχει ένα κοινό δίκαιο μεταξύ των εθνών, το οποίο ισχύει εξίσου για τον πόλεμο, γράφει:
Σε όλο τον χριστιανικό κόσμο παρατήρησα μια έλλειψη της συγκράτησης σε σχέση με τον πόλεμο, όπως συμβαίνει ακόμα και σε βάρβαρες φυλές και γι αυτό θα πρέπει να ντρέπεται. Παρατήρησα ότι οι άνδρες σπεύδουν στα όπλα για μικρές αιτίες και δεν υπάρχει πλέον κανένας σεβασμός του νόμου, θεϊκός ή ανθρώπινος. Σαν να πρόκειται, σύμφωνα με ένα γενικό διάταγμα, για φρενίτιδα για την τέλεση όλων των εγκλημάτων.
Για το Δίκαιο του Πολέμου και Ειρήνης (De jure belli ac pacis) σε τρία βιβλία) εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1625, αφιερωμένο στον Λουδοβίκος ΙΓ΄(Louis XIII). Η πραγματεία είναι η ανάπτυξη ενός προοδευτικού συστήματος αρχών του φυσικού δικαίου, οι οποίες πραγματοποιούνται για να είναι δεσμευτική για όλους τους ανθρώπους και τα έθνη ανεξάρτητα από τα τοπικά έθιμα. Η εργασία χωρίζεται σε τρία βιβλία:
Στο πρώτο βιβλίο αναπτύσσεται η αιτία και οι εξελίξεις του πολέμου και της φυσικής δικαιοσύνης , υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες ο πόλεμος είναι δικαιολογημένος. Στο δεύτερο βιβλίο προσδιορίζει τρία στοιχεία για τον πόλεμο: την αυτοάμυνα, την αποκατάσταση της βλάβης, και την τιμωρία. Ο Γκρότιους αναφέρεται σε μια ευρεία ποικιλία των συνθηκών κάτω από τις οποίες αυτά τα δικαιώματα του πολέμου αποδίδουν έστω και αν δεν το κάνουν οι άνθρωποι. Στο τρίτο βιβλίο παραθέτει το ερώτημα ποιοι κανόνες διέπουν τη διεξαγωγή του πολέμου που μόλις έχει αρχίσει και υποστήριξε ότι όλα τα εμπλεκόμενα μέρη δεσμεύονται από τους κανόνες αυτούς ακόμα και αν η αιτία τους είναι απλή ή όχι. Τα επιχειρήματα αυτού του έργου αποτελούν μια θεωρία του Δίκαιου Πολέμου. Το δεύτερο βιβλίο περιλαμβάνει ερωτήσεις του jus ad bellum (δίκαιο και πόλεμος) και το τρίτο, ερωτήσεις του jus in bello (δικαιοσύνη στη διεξαγωγή του πολέμου). Ο τρόπος που ανέπτυξε αυτά ταα θέματα μαζί με Φραγκίσκος ντε Βιτόρια (Francisco de Vitoria) άσκησαν μια βαθιά επίδραση στην παράδοση μετά από αυτόν και για την μετέπειτα διαμόρφωση του διεθνούς δικαίου.
Γιατί πολεμάει ο άνθρωπος
«Ο πιο ισχυρός, ο πιο αδιάρρηκτος, ο πιο αβάσταχτος κι΄ο πιο σταθερός δεσμός που μας συνδέει με τους συνανθρώπους μας είναι αυτό που ονομάζουμε «εξουσία». Η εξουσία, με το βαθύτερο νόημα, δεν είναι παρά έκφραση της πιο μεγάλης εξάρτησης του ενός απέναντι στους άλλους. Είναι πολύ δύσκολο να καθορίσει κανείς τα όρια της περιοχής μεταξύ ελευθερίας και αναγκαιότητας κι ο καθορισμός αυτού του ορόσημου αποτελεί το θεμελιώδες πρόβλημα της ψυχολογίας».
-Λέων Τολστόι Πόλεμος και Ειρήνη [3]
Η διεθνής διαμάχη
Η διεθνής διαμάχη που αποτελεί και το κύριο τομέα της ψυχολογίας των διεθνών σχέσεων παρουσιάζεται, όταν εκδηλώνεται προσπάθεια στο διεθνές πεδίο με τη χρησιμοποίηση βίας που αναιρεί βάναυσα τον νόμο της φυσικής επιλογής.[4] Οι παράγοντες της διεθνούς διαμάχης είναι δυνατόν, κατά γενική διαχωριστική γραμμή, να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες:
Ιστορικοί παράγοντες
Ο ιστορικός παράγοντας βαρύνει στον τομέα της διεθνούς διαμάχης, λόγω προϋπαρχόντων πολεμικών αναμετρήσεων, ζωνών δυναμικής επιρροής στο διεθνές επίπεδο (προσπάθεια διατήρησης, προσπάθεια απόκτησης) μέσα στη διαπάλη της κυριαρχίας και εκμετάλλευσης του ασθενέστερου αλλοεθνούς.
Κύριο λήμμα: ζώνες επιρροής
Οι ζώνες επιρροής είναι κατάλοιπο του συστήματος της ισορροπίας των δυνάμεων που επί χιλιετίες κυριάρχησε στις διεθνείς σχέσεις. Το σύστημα αυτό συναντάται και στην αρχαία Ελλάδα. Η Αθήνα έπαιρνε το μέρος πότε των Θηβών και πότε της Σπάρτης. Το ίδιο παρατηρείται κατά τον ΙΕ΄αιώνα στις βόρειες πόλεις της Ιταλίας. Η Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) διακήρυξε την αρχή αυτήν και βάσει αυτής διαμορφώθηκε ο τότε χάρτης της Ευρώπης. Έκτοτε μέχρι το Συνέδριο της Βιέννης (1815) η εφαρμογή του συστήματος της ισορροπίας υπήρξε πλήρης και γενική. Με την εφαρμογή της αρχής των εθνοτήτων μετά τον τερματισμό του πρώτου παγκοσμίου πολέμου (1914-1918) αναφαίνεται και πάλι στα σύγχρονα γεγονότα.
Το σύστημα της ισορροπίας στην εφαρμογή του παρουσιάζεται με δύο κύριες μορφές:
Ως μέσο παρακώλυσης για την επικράτηση μιας ηγεμονίας και
Ως μέσο αύξησης της δύναμης των μεγάλων κρατών σε βάρος των ασθενέστερων.[5]
Οικονομικοί παράγοντες
Σήμερα ο οικονομικός παράγοντας δεν παρουσιάζεται με την έννοια πειναλέων ατόμων που ανήκουν σε κράτη που λιμοκτονούν και ως μόνη διέξοδο, ως μόνη δυνατότητα επιβίωσης είχαν την προσφυγή στη βία. Ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί και αποτέλεσε το βάθρο της επεκτατικής πολιτικής για όλα τα εμπλεκόμενα κράτη και σ΄όλες τις εποχές. Ο Πλάτων τονίζει ότι «δια τη των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται». Άρα Το πρόβλημα των διεθνών σχέσεων, σε τελευταία ανάλυση, καταλήγει σε πρόβλημα της αλληλεγγύης εν τη συμβιώσει.[6] Η δυνατότητα αρμονικής συνύπαρξης Κρατών ανεξάρτητα από τη μαχητική ή αριθμητική υπεροχή ή φυλετικών χαρακτηριστικών τελεί σε άμεση εξάρτηση από την ηθική εξέλιξη της κοινωνίας.[7]
Ψυχολογικοί παράγοντες
Η πρώτη έκδοση και στα αγγλικά 1869 του επικού αριστουργήματος του Λέοντος Τολστόι
Πρωταρχικό ρόλο στη γένεση διαφωνιών και στην συνεπακόλουθη αντίθεση των Κρατών διαδραμάτιζε και διαδραματίζει ακόμη και σήμερα το ομαδικό ιδανικό.[8] Γιατί πολεμάει ο άνθρωπος, από ψυχολογική κυρίως άποψη, είναι ένα κυρίαρχο ερώτημα που εξετάζει κάπως εκτενέστερα στον επίλογο του μυθιστορήματός του: Πόλεμος και Ειρήνη) [9] ο Λέων Τολστόι.
Παραπομπές
Πλάτων, Νόμοι/A 626a
J. Stuart Mill, Considerations on Representatives Govermnet, σ. 79 Λονδίνο 1905
Λέων Τολστόι Πόλεμος και Ειρήνη, Επίλογος, τόμ Β΄ σ.768,
W.Trotter-R.Reiwald, De l΄Esprit des Masses, σ. 37, Παρίσι 1949
Στρατής Καλογερόπουλος, Εγχειρίδιον Διεθνούς Δικαίου σ.43
Πλάτων Σταματιάδης, Πόλεμος και Ειρήνη, σ. 49 εκδ. Στυλιανός Σετάκης,1964
L.Levy-Bruhl, La Morale et la science de moerus, σ.235, Παρίσι 1953
Ανρί Μπεργκσόν (H. Bergson), L΄Energie spirituelle, σ. 5, Παρίσι 1946
ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ, σε. 767 και επόμ. Εκδοτική Εταιρία Χ. ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ ΚΑΙ ΣΙΑ 1958
Βιβλιογραφία
Αριστοφάνης, Ειρήνη, Εκδ. Επικαιρότητα.
Ισοκράτης, Περί ειρήνης, εκδ. Κάκτος.
Δημοσθένης, Ειρήνη, εκδ. Ζήτρος.
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
