Το Νόμπελ Ειρήνης απονέμεται σε ετήσια βάση στο Όσλο, πρωτεύουσα της Νορβηγίας και συγκεκριμένα στο δημαρχείο της πόλης. Τα υπόλοιπα βραβεία απονέμονται στην Αίθουσα Συναυλιών της Στοκχόλμης την ίδια ημέρα. Η βράβευση γίνεται στις 10 Δεκεμβρίου, επέτειο του θανάτου του Νόμπελ, παρουσία του βασιλιά της χώρας. Ο βραβευθείς παραλαμβάνει ένα αναμνηστικό δίπλωμα, ένα μετάλλιο και ένα αποδεικτικό για την είσπραξη του χρηματικού επάθλου. Την τελευταία δεκαετία η τελετή βράβευσης ακολουθείται από μία συναυλία για την ειρήνη. Η συναυλία αυτή λαμβάνει χώρα την επόμενη η ημέρα από τη βράβευση, μεταδίδεται σε περισσότερες από 150 χώρες παγκοσμίως και παρακολουθείται από περισσότερες από 450 εκατομμύρια οικογένειες. Έχει λάβει διεθνή φήμη και αποτελεί πόλο έλξης διασήμων προσωπικοτήτων από το χώρο της μουσικής. Η επιλογή των βραβευθέντων δημιουργεί κατά καιρούς αντιδράσεις, καθώς επιλέγονται πρόσωπα που παλαιότερα είχαν προωθήσει τη βία σαν μέσο επίλυσης διαφορών και στη συνέχεια ακολούθησαν επιλεκτικά ειρηνικές μεθόδους για να επιτευχθεί η ειρήνη.

Διαδικασία βράβευσης

Ο Νόμπελ μέχρι το θάνατό του το 1896 δεν ξεκαθάρισε ποτέ την επιλογή ενός βραβείου για την ειρήνη. Οι υπόλοιπες επιλογές του, όπως η χημεία και η φυσική, ήταν περισσότερο προφανείς, καθώς υπήρξε εκπαιδευμένος χημικός μηχανικός. [1] Διατυπώθηκε βέβαια από ορισμένους η άποψη ότι ο Νόμπελ ζήτησε τη θέσπιση του βραβείου για να επανορθώσει για την εφεύρεση καταστροφικών υλικών. Ωστόσο κανένα από τα εκρηκτικά που εφεύρε δε χρησιμοποιήθηκε όσο ήταν ακόμα εν ζωή, με εξαίρεση ίσως το βαλλιστίτη. Το κοινοβούλιο της Νορβηγίας, Στόρτινγκ, διορίζει την νορβηγική επιτροπή νόμπελ, η οποία επιλέγει το βραβευθέντα. Ο πρόεδρος τη επιτροπής αυτής απονέμει ο ίδιος το βραβείο. Την περίοδο θανάτου του Νόμπελ η Σουηδία και η Νορβηγία αποτελούσαν μια οντότητα. Η Σουηδία ήταν αρμόδια για την εξωτερική πολιτική και η Νορβηγία για την εσωτερική της πολιτική. Ο Νόμπελ ωστόσο ποτέ δεν εξήγησε την επιθυμία του η Νορβηγία να είναι υπεύθυνη για την απόδοση αυτού του βραβείου[2]. Πιθανόν λόγω της μη ενασχόλησης της Νορβηγίας με τα εξωτερικά, ο Νόμπελ να θεώρησε ότι μια νορβηγική επιτροπή θα ήταν ανεπηρέαστη κατά τη βράβευση.

Υποψηφιότητες

Οι υποψηφιότητες για το βραβείο μπορούν να προταθούν από μια ευρεία ομάδα ειδικών, όπως παλαιότερους βραβευθέντες, μέλη εθνικών συνελεύσεων και κοινοβουλίων, πανεπιστημιακούς ορισμένων ειδικοτήτων, διεθνείς δικαστές και ειδικοί σύμβουλοι της επιτροπής βράβευσης. Μερικές χρονιές οι προτάσεις έχουν αγγίξει τις 199. Η επιτροπή διατηρεί μυστικές τις προτάσεις και ζητά βέβαια και από αυτούς που τις υπέβαλλαν να πράξουν το ίδιο. Κατά καιρούς πολλοί χαρακτηρίζονται σαν υποψήφιοι για το βραβείο αλλά δεν προέκυψε ποτέ επίσημη τεκμηρίωση για αυτό[3]. Για την περίοδο 1901 – 1955 όμως οι υποψηφιότητες δημοσιοποιήθηκαν σε μία βάση δεδομένων [4]. Μ ε τη δημοσίευση των δεδομένων αυτών αποκαλύφθηκε ότι το 1939 ο Έρικ Μπραντ, Σουηδός πολιτικός είχε προτείνει τον Αδόλφο Χίτλερ. Απέσυρε όμως την πρόταση του τέσσερεις ημέρες αργότερα.[5] Άλλες διάσημες υποψηφιότητες περιλαμβάνουν τον Ιωσήφ Στάλιν και το Μπενίτο Μουσολίνι. Βέβαια εφόσον κάθε υποψηφιότητα προτείνεται από ένα μεμονωμένο πρόσωπο, τέτοιες υποψηφιότητες δεν εκφράζουν την άποψη της νορβηγικής επιτροπής.

Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα βραβεία, με τα οποία αναγνωρίζεται η ολοκληρωμένη συνεισφορά ενός προσώπου, το βραβείο αυτό μπορεί να απονεμηθεί σε πρόσωπα ή οργανισμούς κατά τη διάρκεια της προσπάθειας τους για αντιμετώπιση συγκρούσεων ή τη δημιουργία ειρήνης. Ελλοχεύει βέβαια ο κίνδυνος οι διαπραγματεύσεις να μην οδηγήσουν στο προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Γι αυτό και ορισμένα βραβεία ήρθαν αντιμέτωπα με την έντονη κριτική του κοινού. Για παράδειγμα τα βραβεία που δόθηκαν στους Θεόδωρο Ρούσβελτ, Σιμόν Πέρες, Γιτζάκ Ράμπιν, Γιασέρ Αραφάτ και στους Χένρι Κίσινγκερ και Λι Ντουκ Το. Το τελευταίο βραβείο μάλιστα οδήγησε σε παραίτηση δύο μέλη της επιτροπής. [6]

Το 2005 δημιουργήθηκε το Κέντρο Νόμπελ Ειρήνης. Σκοπός του είναι η παρουσίαση των βραβευθέντων και της συνεισφοράς τους καθώς και τις τρέχουσες διαμάχες και πολέμους ανά την υφήλιο.

Διαμάχες

Το Νόμπελ Ειρήνης έχει γίνει αντικείμενο διαφωνιών κατά τη διάρκεια της ιστορίας του. Υποστηρίζεται ότι το κοινοβούλιο της Νορβηγίας, που διορίζει την επιτροπή βράβευσης, είναι το ίδιο κοινοβούλιο, που αποφάσισε το 1949 τη συμμετοχή τη χώρας στο ΝΑΤΟ, τη φιλοξενία δυνάμεων του ΝΑΤΟ στη χώρα και την παροχή λιμανιών και χωρικών υδάτων στα βαλλιστικά υποβρύχια των ΗΠΑ το 1983.Ωστόσο το κοινοβούλιο δεν έχει λόγο στην τελική επιλογή. Ένα μέλος του κοινοβουλίου δε μπορεί ταυτόχρονα να είναι μέλος της επιτροπής και η επιτροπή περιλαμβάνει μέλη από όλα τα μεγάλα κόμματα, και συνεπώς συμπεριλαμβάνει και αυτά που αντιτίθενται στη συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ.

Μία κοινώς αποδεκτή αδυναμία του βραβείου αυτού είναι η αμεσότητα της βράβευσης. Τα επιστημονικά και λογοτεχνικά Νόμπελ απονέμονται συχνά μετά την παρέλευση δύο ή και τριών δεκαετιών από το αναγνωρισμένο επίτευγμα. Αντίθετα το Νόμπελ Ειρήνης απονέμεται την ίδια χρονιά ή την αμέσως επόμενη. Ορισμένοι σχολιαστές επισημαίνουν ότι αυτό μπορεί να είναι άδικο ή και ειρωνικό καθώς οι κριτές δεν μπορούν να είναι πλήρως αμερόληπτοι. Υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη με βάση την οποία η άμεση απονομή εστιάζει το γενικό ενδιαφέρον σε ένα σημαντικό διεθνές πρόβλημα και πιθανότατα ενισχύει τις προσπάθειες για την ειρήνη. Μια κοντινότερη ματιά στους νομπελίστες μας δίνει διαφορετικές περιπτώσεις ανθρώπων. Κάποιοι όπως ο Άλμπερτ Σβάιτσερ (1952), ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (1964), η Μητέρα Τερέζα (1979) και η Αούνγκ Σαν Σούου Κίι (1991) αφιέρωσαν τη ζωή τους σε ανθρωπιστικά ζητήματα. Άλλοι, όπως ο Τζίμμυ Κάρτερ (2002) και ο Μοχάμεντ ελ Μπαραντέι (2005) επιλέχτηκαν για την ασταμάτητη προσπάθεια τους. Άλλοι πάλι θεωρούνται αμφιλεγόμενοι, ακόμη και σήμερα, εξαιτίας κυρίως της πολιτικής τους δραστηριότητας. Στην τελευταία κατηγορία περιλαμβάνονται πρόσωπα όπως ο Χένρι Κίσινγκερ (1973), ο Μοχάμεντ Ανουάρ ελ-Σαντάτ και ο Μεναχέμ Μπέγκιν (1978), ο Γιτζάκ Ράμπιν και ο Γιασέρ Αραφάτ (1994).

Ένα άλλο θέμα είναι οι αξιοσημείωτες απουσίες, δηλαδή η μη βράβευση διεθνώς αναγνωρισμένων προσωπικοτήτων. Η λίστα περιλαμβάνει τον Μαχάτμα Γκάντι, τον Πάπα Ιωάννη ΚΓ, τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄, τον Στιβ Μπίκο, τον Ραφαέλ Λέμκιν, τον Χέρμερτ Χούβερ, τον Σέζαρ Τσάβεζ, τον Χοσέ Φερέρ και τον Όσκαρ Ρομέρο. Ιδιαίτερη αίσθηση είχε προκαλέσει η παράλειψη του Γκάντι. Υπήρξαν μάλιστα και επίσημες ανακοινώσεις της επιτροπής για το θέμα.[7][8] νωστοποιήθηκε μάλιστα από την επιτροπή ότι ο Γκάντι ήταν υποψήφιος το 1937, το 1938, το 1939, το 1947 και τον Ιανουάριο του 1948, λίγες μέρες πριν δολοφονηθεί. Αργότερα νέα μέλη της επιτροπής εξέφρασαν δημόσια τη λύπη τους για την παράλειψη βράβευσης του Γκάντι[β] [9] Στις περισσότερες περιπτώσεις οι παραλείψεις αυτές προέκυψαν εξαιτίας του όρου της διαθήκης του Νόμπελ, με βάση την οποία μόνο πρόσωπα εν ζωή μπορούν να τιμηθούν με το βραβείο.

Έρευνα του ανθρωπολόγου Ντείβιντ Στολ σχετικά με την Ριγκομπέρτα Μεντσού, η οποία βραβεύθηκε το 1992 αποκάλυψε μερικά κατασκευασμένα στοιχεία στην αυτοβιογραφία της με τίτλο «Το όνομά μου είναι Ριγκομπέρτα Μεντσού και έτσι δημιουργήθηκε η συνείδησή μου (Me llamo Rigoberta Menchú y así me nació la conciencia)». Η Μεντσού αργότερα παραδέχτηκε ότι άλλαξε ορισμένα στοιχεία του βιογραφικού της. Μετά την αρχική διαμάχη, η επιτροπή βράβευσης αποφάσισε ότι δεν πρέπει να ανακαλέσει τη βράβευση της Μεντσού, εξαιτίας των διαφορών αυτών. Ο γραμματέας της επιτροπής δήλωσε ότι η βράβευση της δε βασίστηκε πρωταρχικά ή αποκλειστικά στην αυτοβιογραφία. [10].

Βραβευθέντες

Έτος	Όνομα	Χώρα καταγωγής	Σημειώσεις
1901	Ερρίκος (Ανρί) Ντυνάν	Ελβετία	ιδρυτής του Ερυθρού Σταυρού[11]
	Φρεντερίκ Πασσύ	Γαλλία	ιδρυτής και πρόεδρος της Διακοινοβουλευτικής Ενωσης[11]
1902	Ελί Ντυκομέν Σαρλ Αλμπέρ Γκομπά	Ελβετία	εξέχοντα μέλη του Διεθνούς Μόνιμου Γραφείου για την Ειρήνη[12]
1903	Γουίλιαμ Ράνταλ Κρέμερ	Ηνωμένο Βασίλειο	γραμματέας της Ένωσης Διεθνούς Διαιτησίας[13]
1904	Ινστιτούτο Διεθνούς Δικαίου	Βέλγιο	[14]
1905	Μπέρτα φον Ζούτνερ	Αυστροουγγαρία	επίτιμη πρόεδρος του Διεθνούς Μόνιμου Γραφείου για την Ειρήνη[15]
1906	Θεόδωρος (Θίοντορ) Ρούζβελτ	ΗΠΑ	Πρόεδρος των ΗΠΑ, πρωτοστάτης στην ίδρυση του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης[16]
1907	Ερνέστο Τεοντόρο Μονέτα	Ιταλία	μέλος του Διεθνούς Γραφείου για την Ειρήνη[17]
	Λουί Ρενό	Γαλλία	καθηγητής διεθνούς δικαίου, δικαστής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης[17]
1908	Κλας Πόντους Άρνολντσον	Σουηδία	ιδρυτής της Σουηδικής Επιτροπής Διαιτησίας και Ειρήνης[18]
	Φρέντρικ Μπάγερ	Δανία	επίτιμος πρόεδρος του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης[18]
1909	Ογκύστ Μαρί Φρανσουά Μπερνέρ	Βέλγιο	μέλος του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου[19]
	Πολ Ανρί Μπαλουέ ντ' Ετουρνέλ, Βαρόνος ντε Κονστάν	Γαλλία	ιδρυτής και πρόεδρος της επιτροπής διαιτησίας του γαλλικού κοινοβουλίου[19]
1910	Διεθνές Γραφείο Ειρήνης	Ελβετία	με έδρα τη Βέρνη [20]
1911	Τομπίας Μίκαελ Κάρελ Άσερ	Ολλανδία	Πρωθυπουργός της Ολλανδίας, πρωτοστάτης σε διεθνείς διασκέψεις για τη επίλυση νομικών διαφορών μεταξύ των εθνών[21]
	Άλφρεντ Χέρμαν Φριντ	Αυστροουγγαρία	μέλος του Διεθνούς Γραφείου για την Ειρήνη[21]
1912	Ελάιχου Ρουτ	ΗΠΑ	«για το ξεκίνημα πολλών διαιτητικών συμφωνιών»[22]
1913	Ανρί λα Φοντέν	Βέλγιο	πρόεδρος του Διεθνούς Γραφείου για την Ειρήνη[23]
1914	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για πέντε συναπτά έτη (1914, 1915, 1916, 1917 και 1918), που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη. Το 1917, απονεμήθηκε επίσης Βραβείο στην Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού[24], με έδρα την Ελβετία, η οποία ήταν ουδέτερη χώρα, και δεν συμμετείχε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
1915
1916
1917
1918
1919	Γούντροου Ουίλσον	ΗΠΑ	πρόεδρος των ΗΠΑ, πρωτεργάτης των Ηνωμένων Εθνών[25]
1920	Λεό Μπουρζουά	Γαλλία	πρόεδρος του συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών[26]
1921	Γιάλμαρ Μπράντινγκ	Σουηδία	Σουηδός πρωθυπουργός και ειδικός παρατηρητής της Κοινωνίας των Εθνών[27]
	Κρίστιαν Λους Λάνγκε	Νορβηγία	γενικός γραμματέας της Διακοινοβουλευτικής Ενωσης των Βρυξελλών[27]
1922	Φρίντγιοφ Νάνσεν	Νορβηγία	Νορβηγός ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών, ιδρυτής του Διεθνούς Γραφείου Νάνσεν για τους Πρόσφυγες και δημιουργός του διαβατηρίου Νάνσεν για τους πρόσφυγες[28]
1923	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων, εκείνης της εποχής	—	Τα έτη 1923 και 1924, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη.
1924
1925	Σερ Όστιν Τσάμπερλεν	Ηνωμένο Βασίλειο	«για τις Συνθήκες του Λοκάρνο»[29]
	Τσαρλς Ντόους	ΗΠΑ	πρόεδρος της επιτροπής αποζημιώσεων μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και οργανωτής του σχεδίου Ντόους[29]
1926	Αριστίντ Μπριάν	Γαλλία	«για τις Συνθήκες του Λοκάρνο»[30]
	Γκούσταβ Στρέζεμαν	Γερμανία
1927	Φερντινάν Μπουισόν	Γαλλία	ιδρυτής και πρόεδρος της Κοινωνίας των Εθνών.[31]
	Λούντβιχ Κβίντε	Γερμανία	ειδικός απεσταλμένος σε πολλές διαπραγματεύσεις για την ειρήνη[31]
1928	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων, εκείνης της εποχής	—	Το 1928, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη.
1929	Φρανκ Κέλογκ	ΗΠΑ	«για τη συνθήκη Κέλογκ – Μπριάντ»[32]
1930	Νάταν Σέντερμπλουμ	Σουηδία	ηγέτης του κινήματος του οικουμενισμού στον 20ό αιώνα[33]
1931	Τζέιν Άνταμς	ΗΠΑ	ιδρύτρια και πρόεδρος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Γυναικών για την Ειρήνη και την Ελευθερία[34]
	Νίκολας Μάρεϊ Μπάτλερ	ΗΠΑ	για την προώθηση της συνθήκης Κέλογκ – Μπριάντ[34]
1932	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων, εκείνης της εποχής	—	Το 1932, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη.
1933	Νόρμαν Έιντζελ	Ηνωμένο Βασίλειο	συγγραφέας, μέλος της εκτελεστικής Επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και του Διεθνούς Συμβουλίου Ειρήνης[35]
1934	Άρθουρ Χέντερσον	Ηνωμένο Βασίλειο	πρόεδρος της Διάσκεψης για τον Αφοπλισμό του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών[36]
1935	Καρλ φον Οσίτσκι	Ναζιστική Γερμανία	Γερμανός δημοσιογράφος και πρωτοπόρος του κινήματος για την ειρήνη[37]
1936	Κάρλος Σααβέδρα Λάμας	Αργεντινή	πρόεδρος της Κοινωνίας των Εθνών και διαμεσολαβητής στον πόλεμο μεταξύ Παραγουάης και Βολιβίας[38]
1937	Ρόμπερτ Σέσιλ	Ηνωμένο Βασίλειο	ιδρυτής και πρόεδρος της Διεθνούς εκστρατείας για την Ειρήνη[39]
1938	Διεθνές Γραφείο Νάνσεν για τους Πρόσφυγες	Ελβετία	[40]
1939	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για επτά συναπτά έτη (1938, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943 και 1944), που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη. Μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1945, απονεμήθηκε Βραβείο και στην Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού[41], με έδρα την Ελβετία, η οποία ήταν ουδέτερη χώρα, και δεν συμμετείχε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.style="text-align:left;"
1940
1941
1942
1943
1944
1945	Κόρντελ Χαλ	ΗΠΑ	«για τη συμμετοχή του στην ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών»[42]
1946	Έμιλι Γκριν Μπολτς	ΗΠΑ	Επίτιμη διεθνής πρόεδρος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Γυναικών για την Ειρήνη και την Ελευθερία[43]
	Τζον Ράλι Μοτ	ΗΠΑ	πρόεδρος του Διεθνούς Ιεραποστολικού Συμβουλίου και της Παγκόσμιας Ένωσης των Χριστιανικών Αδελφοτήτων Νεολαίας[43]
1947	Αμερικανική Επιτροπή Φιλικής Βοήθειας (Αμερικανοί Κουακέροι)	ΗΠΑ	εκ μέρους της οργάνωσης των Κουακέρων[44]
	Συμβούλιο Φιλικής Βοήθειας (Κουακέροι της Βρετανίας)	Ηνωμένο Βασίλειο
1948	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω της δολοφονίας του Ινδού πολιτικού, στοχαστή και επαναστάτη ακτιβιστή Μαχάτμα Γκάντι	—	Το 1948, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη. Επίσης το ίδιο έτος, έτος θανάτου του Γκάντι, η επιτροπή βράβευσης απέφυγε να απονείμει βραβείο με τον ισχυρισμό ότι εκείνη τη χρονιά δεν υπήρχε κατάλληλος εν ζωή υποψήφιος. Αργότερα, το 1989, ο πρόεδρος της επιτροπής ισχυρίστηκε ότι ήταν ένα είδος φόρου τιμής προς το πρόσωπό του. Πολλοί ισχυρίζονται πάντως ότι ο Γκάντι θα βραβευόταν εκείνη τη χρονιά, αλλά η δολοφονία του απέτρεψε τη βράβευση του.[45]
1949	Τζον Μπόιντ-Ορ, Πρώτος Βαρώνος Μπόιντ-Ορ	Ηνωμένο Βασίλειο	Γενικός διοικητής του Οργανισμού Τροφίμων και Αγροτικών Προϊόντων, πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου για την ειρήνη, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Οργανισμών για την Ειρήνη[46]
1950	Ραλφ Μπαντς	ΗΠΑ	«για την επιτυχή διαμεσολάβησή του μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, που είχε αποτέλεσμα την υπογραφή συνθήκης ανακωχής το 1948»[47]
1951	Λεόν Ζουό	Γαλλία	πρόεδρος της Διεθνούς επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Συνομοσπονδίας των Ελεύθερων Σωματείων[48]
1952	Άλμπερτ Σβάιτσερ	Γαλλία	«για την φιλοσοφία του σχετικά με το «σεβασμό της ζωής», η οποία εκφράστηκε μέσα από πολλούς τρόπους και κυρίως με την ίδρυση του νοσοκομείου Λαμπέν στη Γκαμπόν»[49]
1953	Τζορτζ Κάτλετ Μάρσαλ	ΗΠΑ	για το σχέδιο Μάρσαλ[50]
1954	Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες	Ηνωμένα Έθνη	[51]
1955	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων, εκείνης της εποχής	—	Τα έτη 1955 και το 1956, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη
1956
1957	Λέστερ Μπόουλς Πήρσον	Καναδάς	προέδρος της έβδομης γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων στην αντιμετώπισης της κρίσης στο Σουέζ[52]
1958	Ζωρζ Πιρ	Βέλγιο	ηγέτης του Τάγματος των Δομινικανών, οργανισμού με σκοπό την ανακούφιση των προσφύγων[53]
1959	Φίλιπ Νόελ-Μπέικερ	Ηνωμένο Βασίλειο	«για τη μακρόχρονη συνεισφορά του στη διεθνή ειρήνη και συνεργασία»[54]
1960	Άλμπερτ Λουτούλι	Νότια Αφρική	πρόεδρος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου[55]
1961	Νταγκ Χάμαρσκελντ	Σουηδία	Γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών[56]
1962	Λάινους Πόλινγκ	ΗΠΑ	«για την εκστρατεία του ενάντια στις δοκιμές πυρηνικών όπλων»[57]
1963	Διεθνής Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού	Ελβετία	[58]
	Ένωση Ομάδων Ερυθρού Σταυρού	Ελβετία	[58]
1964	Μάρτιν Λούθερ Κινγκ	ΗΠΑ	ηγέτης της Συνδιάσκεψης της Χριστιανικής Ηγεσίας των Πολιτειών του Νότου, οργανωτής εκστρατειών για τα ανθρώπινα δικαιώματα[59]
1965	Διεθνές Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών Άμεσου Παιδικής Βοήθειας (UNICEF)	Ηνωμένα Έθνη	[60]
1966	Δεν απονεμήθηκε, το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων, εκείνης της εποχής	—	Τα έτη 1966 και το 1967, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη
1967
1968	Ρενέ Κασέν	Γαλλία	πρόεδρος του Ευρωπαικού Δικαστήρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.[61]
1969	Διεθνής Οργανισμός Εργασίας	Ελβετία	[62]
1970	Νόρμαν Μπόρλογκ	ΗΠΑ	«για την έρευνα που διεξήγε στο διεθνές κέντρο βελτίωσης καλαμποκιού και σιταριού »[63]
1971	Βίλλυ Μπραντ	Δυτική Γερμανία	«για την πολιτική της Δυτικής Γερμανίας, που άσκησε, η οποία εμπεριείχε μία αναθεωρημένη αντιμετώπιση απέναντι στην Ανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Γερμανία[64]
1972	Δεν απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης, λόγω των πολιτικών ανακατατάξεων, εκείνης της εποχής	—	Το 1972, που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη. Επίσης το ίδιο έτος, έγινε η περιβόητη Σφαγή του Μονάχου, η οποία έλαβε χώρα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972, στο Μόναχο της τότε Δυτικής Γερμανίας. Η επιτροπή βράβευσης απέφυγε να απονείμει βραβείο με τον ισχυρισμό ότι εκείνη τη χρονιά, για λόγους ασφαλείας, προς αποφυγή της Τρομοκρατίας.
1973	Χένρυ Κίσινγκερ Λε Ντουκ Θο (αρνήθηκε το βραβείο)	ΗΠΑ Βιετνάμ	για την επίτευξη της ειρήνης στο Βιετνάμ[65]
1974	Σιν Μακ Μπράιντ Εϊσάκου Σάτο	Ιρλανδία Ιαπωνία	πρόεδρος της Διεθνούς Αμνηστείας του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης στη Γενεύη και επικεφαλής της επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών στη Ναμίμπια. πρωθυπουργός της Ιαπωνίας[66]
1975	Αντρέι Ζαχάρωφ	Σοβιετική Ένωση	«για τις εκστρατείες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα»[67]
1976	Μπέτι Ουίλιαμς Μέιριντ Κόριγκαν	Ηνωμένο Βασίλειο	ιδρύτριες της Κοινότητας του Λαού της Ειρήνης[68]
1977	Διεθνής Αμνηστία	Ηνωμένο Βασίλειο	«για την εκστρατεία της ενάντια στην αιχμαλωσία»[69]
1978	Μοχάμεντ Ανουάρ ελ-Σαντάτ Μεναχέμ Μπέγκιν	Αίγυπτος Ισραήλ	«για τις διαπραγματεύσεις τους στη διαμάχη μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ»[70]
1979	Μητέρα Τερέζα	Αλβανία Ινδία	«για τις εκστρατείες της σχετικά με την ενημέρωση για τη φτώχεια»[71]
1980	Αδόλφο Πέρες Εσκιβέλ	Αργεντινή	«για τον αγώνα του για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων»[72]
1981	Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες	Ηνωμένα Έθνη	[73]
1982	Άλβα Μίρνταλ Αλφόνσο Γκαρσία Ρόμπλες	Σουηδία Μεξικό	απεσταλμένοι του γραφείου αφοπλισμού του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών[74]
1983	Λεχ Βαλέσα	Πολωνία	ιδρυτής του Αλληλεγγύη (συνδικάτο της Πολωνίας)[75]
1984	Ντέσμοντ Τούτου	Νότια Αφρική	«για τη συνεισφορά του στην αντιμετώπιση του απαρτχάιντ» [76]
1985	Διεθνής Γιατροί για την Αποφυγή Πυρηνικού Πολέμου	ΗΠΑ	«για τη γνωστοποίηση των καταστροφικών επιπτώσεων της καταστροφικών συνεπειών των πυρηνικών»[77]
1986	Ελί Βίζελ	ΗΠΑ Ρουμανία	συγγραφέας του βιβλίου Η νύχτα, στο οποίο περιγράφει πως επέζησε από το ολοκαύτωμα[78]
1987	Όσκαρ Άριας	Κόστα Ρίκα	για τις προσπάθειές του ώστε να τερματιστούν οι εμφύλιες συρράξεις στα κράτη της Κεντρικής Αμερικής[79]
1988	Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ	Ηνωμένα Έθνη	για τη συμμετοχή τους στην αντιμετώπιση πολυάριθμων διαμαχών από το 1956. Μέχρι τη στιγμή της βράβευσης 736 άνθρωποι διαφόρων εθνικοτήτων είχαν χάσει τη ζωή τους σε ειρηνευτικές αποστολές.[80]
1989	Τεντζίν Γκιάτσο, ο 14ος Δαλάι Λάμα	Θιβέτ (περιοχή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας)	για τη συνεχή αντίσταση του στη χρήση όπλων από το λαό του στον αγώνα τους για την απελευθέρωσή τους, από την Κίνα[81]
1990	Μιχαήλ Γκορμπατσώφ	Σοβιετική Ένωση (έναν χρόνο αργότερα την χώρα, την διαδέχθηκε η σημερινή Ρωσία)	«για τον ηγετικό του ρόλο στην επικράτηση της ειρήνης, που σήμερα χαρακτηρίζει πολλά μέρη της διεθνούς κοινότητας». Ωστόσο όμως, η Σοβιετική Ένωση, διαλύθηκε, έναν χρόνο αργότερα στις 26 Δεκεμβρίου 1991. Ήταν αποτέλεσμα της διακήρυξης 142-Н του Ανωτάτου Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης. Η διακήρυξη επιβεβαίωσε την ανεξαρτησία των πρώην 14 Σοβιετικών δημοκρατιών και ίδρυσε την Κοινοπολιτεία των Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), παρόλο που πέντε από τους υπογράφοντες το επικύρωσαν πολύ αργότερα ή δεν το έκαναν καθόλου. Την προηγούμενη μέρα, ο πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ο όγδοος και τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, παραιτήθηκε και έδωσε τις εξουσίες του - συμπεριλαμβανομένων των κωδικών εκτόξευσης των Σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων – στον Ρώσο πρόεδρο Μπόρις Γέλτσιν. Εκείνο το βράδυ, στις 7:32 μ.μ. η Σοβιετική σημαία υπεστάλη από το Κρεμλίνο για τελευταία φορά και αντικαταστάθηκε με την προεπαναστατική Ρωσική σημαία, ενώ ο διάδοχος της πρώην ΕΣΣΔ, έγινε η σημερινή Ρωσία.[82]
1991	Αούνγκ Σαν Σου Κι	Βιρμανία	«για τον ειρηνικό και μη-βίαιο αγώνα της κατά της στρατιωτικής δικτατορίας»[83]
1992	Ριγοβέρτα Μεντσού	Γουατεμάλα	«για τη συνεισφορά της στην κοινωνική δικαιοσύνη και τις διαπραγματεύσεις της για τα δικαιώματα των Ινδιάνων»[84]
1993	Νέλσον Μαντέλα Φρεντερίκ Ντε Κλερκ	Νότια Αφρική	«για τη συνεισφορά τους στον ειρηνικό τερματισμό του απαρτχάιντ και για τη θεμελίωση μιας νέας δημοκρατικής Νότιας Αφρικής»[85]
1994	Γιασέρ Αραφάτ Σιμόν Πέρες Γιτζάκ Ράμπιν	Παλαιστίνη Ισραήλ Ισραήλ	«για το ρόλο τους στις ειρηνευτικές συνομιλίες ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους»[86]
1995	Γιόζεφ Ρότμπλατ Συνέδρια στο Πάγκουος για την Επιστήμη και τα Ζητήματα του Κόσμου	Πολωνία Ηνωμένο Βασίλειο Καναδάς	«για τη συνεισφορά τους στην εξάλειψη του ρόλου των πυρηνικών όπλων στη διεθνή πολιτική»[87]
1996	Κάρλος Φιλίπε Σιμένες Μπέλο Ζοζέ Ράμος Όρτα	Ανατολικό Τιμόρ (τότε μέρος της Ινδονησίας)	«για την προσπάθειά τους προς μία ειρηνική επίλυση των διαφορών στο Ανατολικό Τιμόρ». Όταν το 1975 η Πορτογαλία παραχώρησε ανεξαρτησία, στο Τιμόρ εισέβαλε η Ινδονησία. Η χώρα παρέμεινε υπό ινδονησιακή κατοχή ως το 1999 και τελικά έγινε πλήρως ανεξάρτητη το 2002.[88]
1997	Διεθνής Εκστρατεία για την Απαγόρευση των Ναρκών Τζόντι Ουίλιαμς	ΗΠΑ	«για τη συνεισφορά τους στην απαγόρευση και τον αφοπλισμό ναρκών εδάφους»[89]
1998	Τζων Χιουμ Ντέιβιντ Τριμπλ	Ηνωμένο Βασίλειο	«για την προσπάθεια τους προς εξεύρεση λύσης στις διαμάχες της Βόρειας Ιρλανδίας»[90]
1999	Γιατροί Χωρίς Σύνορα	Βέλγιο	«για την αναγνώριση της πρωτοπόρου ανθρωπιστικής τους συνεισφοράς σε πολλές ηπείρους»[91][92]
2000	Κιμ Ντέ-τζουνγκ	Νότια Κορέα	«για τη συνεισφορά του στην επικράτηση της δημοκρατίας και την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Νότια Κορέα και στην Ανατολική Ασία γενικότερα και για τις ειρηνικές του διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Κορέα»[93][94]
2001	Ηνωμένα Έθνη Κόφι Ανάν	Ηνωμένα Έθνη Γκάνα	«για τη δουλειά τους στη δημιουργία ενός ειρηνικότερου και καλύτερα οργανωμένου κόσμου»[95][96]
2002	Τζίμι Κάρτερ	ΗΠΑ	«για την επί δεκαετίες προσπάθεια του να βρει ειρηνικές λύσεις σε διεθνείς διαμάχες, να προάγει τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα και να προωθήσει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη»[97][98]
2003	Σιρίν Εμπάντι	Ιράν	«για την προσπάθεια της για την επικράτηση της δημοκρατίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και ιδιαίτερα για τον αγώνα της για τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών»[99][100]
2004	Ουανγκάρι Μαατάι	Κένυα	«για τη συνεισφορά της στην αειφόρο ανάπτυξη, τη δημοκρατία και την ειρήνη»[101][102]
2005	Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι	Ηνωμένα Έθνη Αίγυπτος	«για τις προσπάθειες τους στην αποτροπή της χρήσης πυρηνικών όπλων για στρατιωτικούς σκοπούς και στη διασφάλιση ότι η χρήση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς θα γίνεται με τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια»[103][104]
2006	Μοχάμεντ Γιουνούς Τράπεζα Γκραμίν	Μπαγκλαντές	«για τη δημιουργία οικονομικών και κοινωνικών ευκαιριών για τους φτωχούς, και ιδίως για τις γυναίκες, μέσω της καινοτόμου εργασίας τους στη χορήγηση μικρών δανείων και εγγυήσεων»[105]
2007	Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή Αλ Γκορ	Ηνωμένα Έθνη ΗΠΑ	«για την προσπάθεια τους να αντληθεί γνώση σχετικά με τις κλιματικές αλλαγές που προκλήθηκαν από τον ανθρώπινο παράγοντα και για το ότι έβαλαν τα θεμέλια για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών»[106][107]
2008	Μάρτι Αχτισάαρι	Φινλανδία	«για τις μεσολαβητικές προσπάθειες 30 ετών για την επίλυση διεθνών συγκρούσεων σε Ευρώπη και Ασία»[108][109]
2009	Μπαράκ Ομπάμα	ΗΠΑ	«τις εξαιρετικές προσπάθειές του να ενδυναμώσει τη διεθνή διπλωματία και τη συνεργασία μεταξύ των λαών[110]
2010	Λιου Σιαομπό	Κίνα	«για τον μακροχρόνιο και ειρηνικό αγώνα του για τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην Κίνα»[111]
2011	Έλεν Τζόνσον-Σίρλιφ	Λιβερία	«για τον ειρηνικό αγώνα τους με στόχο την ασφάλεια των γυναικών και για το δικαίωμα των γυναικών στην πλήρη συμμετοχή τους στο έργο για την οικοδόμηση της ειρήνης.»[112]
	Λέιμα Γκμπόουι	Λιβερία
	Ταουακούλ Κάρμαν	Υεμένη
2012	Ευρωπαϊκή Ένωση	Ευρωπαϊκή Ένωση	«για τη συνεισφορά επί 6 και πλέον δεκαετίες στην προαγωγή της ειρήνης και της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη»[113]
2013	Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων	Ηνωμένα Έθνη	«για τις εκτεταμένες προσπάθειές του για την εξάλειψη των χημικών όπλων»[114]
2014	Καϊλάς Σατυάρτι	Ινδία	«για τον αγώνα τους εναντίον του περιορισμού των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων και για το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση»[115]
	Μαλάλα Γιουσαφζάι	Πακιστάν
2015	Τυνησιακό Εθνικό Κουαρτέτο Διαλόγου	Τυνησία	«για την αποφασιστική του συνεισφορά στην οικοδόμηση της πλουραλιστικής δημοκρατίας στην Τυνησία μετά την Επανάσταση των Γιασεμιών το 2011»[116]
2016	Χουάν Μανουέλ Σάντος	Κολομβία	«για τις αποφασιστικές προσπάθειες του να φέρει τέλος στον άνω των 50 ετών εμφύλιο πόλεμο στη χώρα, ο οποίος έχει κοστίσει τη ζωή σε τουλάχιστον 220.000 Κολομβιανούς και τον εκτοπισμό σχεδόν 6 εκατομμυρίων ανθρώπων[117]
2017	Διεθνής Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων	συνασπισμός ΜΚΟ από 100 χώρες	[118]
2018	Ντένις Μακουέγκε	Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό	«για τις προσπάθειές τους να σταματήσει η χρήση σεξουαλικής βίας ως όπλου σε πολέμους και ένοπλες συγκρούσεις»[119]
	Νάντια Μουράντ	Ιράκ
2019	Άμπιι Αχμέτ	Αιθιοπία	"για τις προσπάθειές του για τη διεθνή συνεργασία και την ειρήνη, ιδιαίτερα για τον τερματισμό της σύγκρουσης Αιθιοπίας-Ερυθραίας".[120]
2020	Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης	Ηνωμένα Έθνη	«για τις προσπάθειές του για την καταπολέμηση της πείνας, για τη συμβολή του στη βελτίωση των συνθηκών για την ειρήνη σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις και για τη δράση ως κινητήρια δύναμη στις προσπάθειες για την αποτροπή της χρήσης του λιμού ως όπλο πολέμου και σύγκρουσης»[121]
2021	Μαρία Ρέσσα Ντμίτρι Μουράτοφ	Φιλιππίνες Ρωσία	"για τις προσπάθειές τους να διαφυλάξουν την ελευθερία της έκφρασης που αποτελεί προαπαιτούμενο για τη δημοκρατία και τη διατήρηση της ειρήνης".[122]
2022	Αλές Μπιαλιάτσκι Memorial Κέντρο Πολιτικών Ελευθεριών	Λευκορωσία Ρωσία Ουκρανία	"Οι βραβευθέντες αντιπροσωπεύουν την κοινωνία των πολιτών στις χώρες καταγωγής τους. Έχουν προωθήσει για πολλά χρόνια το δικαίωμα να ασκείται κριτική στην εξουσία και να προστατεύονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Έχουν κάνει εξαιρετική προσπάθεια για να τεκμηριώσουν τα εγκλήματα πολέμου, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την κατάχρηση εξουσίας. Μαζί καταδεικνύουν τη σημασία της κοινωνίας των πολιτών για την ειρήνη και τη δημοκρατία."[123]

Σημειώσεις

α Όλες τις χρονιές που δεν απονεμήθηκε το βραβείο, το αντίστοιχο ποσό κατατέθηκε στο Ειδικό Ταμείο για την Ειρήνη.

β Το 1948, έτος θανάτου του Γκάντι, η επιτροπή βράβευσης απέφυγε να απονείμει βραβείο με τον ισχυρισμό ότι εκείνη τη χρονιά δεν υπήρχε κατάλληλος εν ζωή υποψήφιος. Αργότερα, το 1989, ο πρόεδρος της επιτροπής ισχυρίστηκε ότι ήταν ένα είδος φόρου τιμής προς το πρόσωπό του. Πολλοί ισχυρίζονται πάντως ότι ο Γκάντι θα βραβευόταν εκείνη τη χρονιά, αλλά η δολοφονία του απέτρεψε τη βράβευση του. [20]

Παραπομπές