Ο Φιλιππίνο Λίππι (Filippino Lippi, 1457 - 20 Απριλίου 1504) ήταν Ιταλός ζωγράφος που εργάσθηκε κατά την Αναγέννηση στη Φλωρεντία.
The Virgin and Child with Saint John
The Virgin and Child with Saints Jerome and Dominic
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
Brancacci Chapel, scenes from the life of Peter, detail
St. Thomas Aquinas and the Heretics, detail
The Meeting Of Joachim And Anne Outside The Golden Gate Of Jerusalem
Drawings
The resurrection of the Drusiana
Sketch sheet, Madonna and male nude
Βιογραφία
Γεννημένος ως Φιλίππο Λίππι στο Πράτο της Τοσκάνης, ο νόθος γιος του ζωγράφου Φιλίππο Λίππι και της Λουκρητίας Μπούτι εκπαιδεύτηκε στη ζωγραφική πρώτα από τον πατέρα του. Μετακόμισαν στο Σπολέτο, όπου ο Φιλιππίνο εργάστηκε ως βοηθός στην κατασκευή του καθεδρικού ναού της πόλεως. Μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1469, ολοκλήρωσε τις τοιχογραφίες με τις «Ιστορίες της Παρθένου» στο εσωτερικό του ναού. Ο Φιλιππίνο Λίππι συμπλήρωσε τη μαθητεία του στο εργαστήρι του Σάντρο Μποττιτσέλλι, ο οποίος είχε διατελέσει μαθητής του πατέρα του.
Τα πρώιμα έργα του Φιλιππίνο έχουν πράγματι μεγάλες ομοιότητες με τη ζωγραφική του Μποττιτσέλλι, αλλά με λιγότερη ευαισθησία και λεπτότητα. Τα πρώτα (από το 1475 και μετά) αποδίδονταν αρχικώς σε έναν ανώνυμο «Amico di Sandro», δηλαδή «φίλο του Μποττιτσέλλι». Τελικά το ύφος του Λίππι εξελίχθηκε σε πιο προσωπικό και αποτελεσματικό στα χρόνια 1480-1485. Τα πρώιμα έργα του Φιλιππίνο περιλαμβάνουν: τις Μαντόννες του Βερολίνου, του Λονδίνου και της Ουάσινγκτον, τα Ταξίδια του Τωβία στην Galleria Sabauda του Τορίνο, η Μαντόννα της Θάλασσας της Galleria dell'Accademia και οι Ιστορίες της Εσθήρ.
Μαζί με τους Περουτζίνο, Γκιρλαντάιο και Μποττιτσέλλι, ο Φιλιππίνο Λίππι εργάσθηκε στη νωπογραφική διακόσμηση της βίλας του Λαυρεντίου των Μεδίκων στο Σπενταλέττο. Στις 31 Δεκεμβρίου 1482 ανατέθηκε στον Λίππι να ζωγραφίσει ένα τοίχο της Sala dell'Udienza του Παλάτσο Βέκιο στη Φλωρεντία, ένα έργο που δεν άρχισε ποτέ. Λίγο αργότερα (πιθανώς το 1483-1484) κλήθηκε να ολοκληρώσει τη διακόσμηση που είχε αρχίσει ο πρόωρα χαμένος Μαζάτσο στο Παρεκκλήσιο Brancacci της Σάντα Μαρία ντελ Κάρμινε. Εδώ δημιούργησε τις Ιστορίες του Αγίου Πέτρου, που περιλαμβάνουν τις εξής νωπογραφίες: Αντιδικία με τον Σίμωνα τον Μάγο ενώπιον του Νέρωνος, Η ανάσταση του υιού του Θεοφίλου, Ο Άγιος Πέτρος στη φυλακή, Απελευθέρωση και Η σταύρωση του Αγίου Πέτρου.
Ο Φιλιππίνο άρχισε να ζωγραφίζει τη Sala degli Otto di Pratica του Παλάτσο Βέκιο στις 20 Φεβρουαρίου 1486. Σήμερα το έργο του βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι. Την ίδια εποχή ο Piero di Francesco del Pugliese του ζήτησε να ζωγραφίσει την Εμφάνιση της Παρθένου στον `Αγιο Βερνάρδο, που σήμερα βρίσκεται στη Μπαντία Φιορεντίνα, στο κέντρο της Φλωρεντίας. Αυτή είναι η πιο πολυσυζητημένη ζωγραφιά του Λίππι: μία σύνθεση απόκοσμων πραγμάτων, με επιμηκυσμένες μορφές, με φόντο ένα φαντασμαγορικό σκηνικό βράχων και σχεδόν ανθρωπομορφικών κορμών. Το έργο αυτό μπορεί να χρονολογηθεί στα έτη από το 1480 μέχρι το 1486.
Τελικά εργάστηκε για λογαριασμό του Tanai de' Nerli στον ναό του Αγίου Πνεύματος.
Στις 21 Απριλίου 1487, ο Φιλίππο Στρότσι παρήγγειλε στον Λίππι να διακοσμήσει το οικογενειακό παρεκκλήσιο στη Βασιλική της Σάντα Μαρία Νοβέλλα με τις Ιστορίες του Αγίου Ευαγγελιστή Ιωάννη και του Αγίου Φιλίππου. Εργάστηκε σε αυτή την παραγγελία με διακοπές και την ολοκλήρωσε το 1503, μετά τον θάνατο του πελάτη. Τα παράθυρα με μουσικά θέματα, που επίσης σχεδίασε ο Φιλιππίνο, τελείωσαν τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο του 1503. Αυτές οι απεικονίσεις μπορούν να θεωρηθούν ως καθρέφτης της πολιτικοθρησκευτικής κρίσεως στη Φλωρεντία της εποχής: το θέμα της νωπογραφίας, η σύγκρουση ανάμεσα στον Χριστιανισμό και στην ειδωλολατρία, ήταν θέμα θερμών συζητήσεων στη Φλωρεντία του Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα.
Ο Φιλιππίνο τοποθετούσε τις ανθρώπινες μορφές στα έργα του μέσα σε τοπία που αναδημιουργούσαν τον αρχαίο κόσμο ως τις λεπτομέρειές του, επηρεασμένος από το ύφος που είχε δει στο ταξίδι του στη Ρώμη. Με αυτό τον τρόπο δημιούργησε ένα ύφος μυστηρίου και φαντασίας. Στη σκηνή του έργου Ο Άγιος Φίλιππος εκδιώκει ένα τέρας από τον ναό, το άγαλμα-είδωλο του αρχαίου θεού είναι μία ζωντανή μορφή που φαίνεται να προκαλεί τον Χριστιανό άγιο.
Το 1488 ο Φιλιππίνο Λίππι μετακόμισε στη Ρώμη, όπου ο Λαυρέντιος των Μεδίκων είχε συμβουλεύσει τον καρδινάλιο Ολιβιέρο Καράφα να του εμπιστευθεί τον διάκοσμο του οικογενειακού παρεκκλησίου, στη Σάντα Μαρία σόπρα Μινέρβα. Οι τοιχογραφίες του Λίππι εκεί ανέδειξαν ένα νέο είδος εμπνεύσεως, αρκετά διαφορετικό από τα προγενέστερα έργα του, αλλά επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόμενη έρευνά του πάνω στα θέματα από την αρχαιότητα. Ο Λίππι τελείωσε αυτόν τον κύκλο έργων το 1493.
Η επιστροφή του Λίππι στη Φλωρεντία τοποθετείται από διάφορες πηγές σε κάποιο από τα έτη μεταξύ του 1491 και του 1494. Σε αυτή την περίοδο δημιούργησε έργα όπως: Η εμφάνιση του Χριστού στην Παρθένο (περ. 1493, σήμερα στο Μόναχο), Η προσκύνηση των Μάγων (1496, για τον ναό του Αγίου Δονάτου στο Σκοπέτο, σήμερα στο Ουφίτσι), Η θυσία του Λαοκόοντος (τέλος του αιώνα, για την έπαυλη του Λαυρεντίου των Μεδίκων στο Poggio a Caiano), Ο Αγ. Ιωάννης ο Βαπτιστής και η Μαγδαληνή (παρεκκλήσιο Βαλόρι στο Σαν Πρόκολο της Φλωρεντίας, θυμίζει κάπως την τέχνη του Λούκα Σινιορέλλι). Ο Φιλιππίνο Λίππι εργάσθηκε και έξω από την επικράτεια της Φλωρεντίας, στην Certosa της Παβία και στο Πράτο, όπου το 1503 ολοκλήρωσε τη Σκηνή του άσματος των Χριστουγέννων, που σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο της πόλεως. Το 1501 ζωγράφισε τον Μυστικό γάμο της Αγίας Αικατερίνης για τη Βασιλική του Αγίου Δομήνικου στη Μπολόνια.
Το τελευταίο έργο του Φιλιππίνο Λίππι είναι η Αποκαθήλωση για τον ναό του Ευαγγελισμού (Santissima Annunziata) στη Φλωρεντία, το οποίο παρέμεινε ημιτελές εξαιτίας του θανάτου του, που τον βρήκε στη Φλωρεντία σε ηλικία 45 ετών.
Εξαιτίας της φήμης του Λίππι, την ημέρα της ταφής του όλα τα εργαστήρια στην πόλη έκλεισαν προς τιμή του.
Επιλογή έργων
Παρθένος και Βρέφος με τον Άγιο Αντώνιο της Πάδοβας και ένα μοναχό, προ του 1480, Βουδαπέστη, Μουσείο Καλών Τεχνών
Ο Τωβίας και ο άγγελος, 1480, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
Ο Αχασβήρος διαλέγει την Εσθήρ, 1480, Σαντιγύ, Μουσείο Κοντέ
Η προσκύνηση του Βρέφους, 1480-83, Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ
Η διαμάχη με τον Σίμωνα Μάγο και η σταύρωση του Αγίου Πέτρου (τοιχογρ.), 1481-82, Φλωρεντία, Santa Maria del Carmine, Cappella Brancacci
Παρθένος και Βρέφος, 1484, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο
Pala degli Otto ή Εικόνα Βωμού του Αγίου Βερνάρδου, 1485, Φλωρεντία, Ουφίτσι
Προσωπογραφία νέου, 1485, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
Ο Τωβίας και οι τρεις Αρχάγγελοι, 1485, Τορίνο, Γκαλλερία Σαμπάουντα
Η εμφάνιση της Παρθένου στον Άγιο Βερνάρδο, 1486, Φλωρεντία, Badia Fiorentina
Ο θρίαμβος του Αγίου Θωμά Ακινάτη επί των αιρετικών (τοιχογρ.), 1489-1491, Ρώμη, Santa Maria sopra Minerva, Cappella Carafa
Η εμφάνιση του Χριστού στην Παναγία, 1493, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
Ο Άγιος Φίλιππος διώχνει τον δράκο από τον ναό της Ιεράπολης (τοιχογρ.), 1502, Φλωρεντία, Santa Maria Novella, Cappella di Filippo Strozzi
Η μετάνοια του Αγίου Ιερωνύμου, 1495, Φλωρεντία, Ουφίτσι
Η προσκύνηση των Μάγων, 1496, Φλωρεντία, Ουφίτσι
Αλληγορία της μουσικής, 1500, Βερολίνο, Πινακοθήκη
Θρήνος για τον νεκρό Χριστό από τον Νικόδημο και δύο αγγέλους, 1500, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
Ο μυστικός γάμος της Αγίας Αικατερίνης, 1501, Μπολόνια, San Domenico
Παρθένος και Βρέφος, Ρώμη, Gallerie Nazionali di Arte Antica
Εικονοστάσιο του Francesco Lomellini : Άγιος Σεβαστιανός, Γένοβα, Musei di Strada Nuova, Palazzo Bianco
Δείτε επίσης
Κατάλογος Ιταλών ζωγράφων
Βιβλιογραφία
Raimond van Marle: The Development of the Italian Schools of Painting, τόμος 12, σελ. 371 κ.ε., Hacker Art Books, Νέα Υόρκη 1970.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Καλλιτεχνική έκθεση «Από τον Ντονατέλλο στον Λίππι» στο Museo Civico του Πράτο (Σεπτέμβριος 2013 - Ιανουάριος 2014)
Τα έργα του Φιλιππίνο Λίππι στην Πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License