Ο Θύμιος Δεδούσης (13 Μαρτίου 1911 - 2 Απριλίου 1947) ήταν Έλληνας αξιωματικός, αντιστασιακός και βουλευτής. Πολέμησε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο στην περιοχή της Αλβανίας. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, αρχικά στην οργάνωση Στρατιωτική Ιεραρχία του Αλέξανδρου Παπάγου και μετά στο 5/42 σύνταγμα του Δημητρίου Ψαρρού. Ήταν υπέρμαχος της ρήξης με το ΕΑΜ, καθώς και υποστήριζε σθεναρά την επιστροφή του Βασιλιά στην Ελλάδα. Υπήρξε σφοδρός αντικομμουνιστής και σκοτώθηκε το 1947 πολεμώντας τον ΔΣΕ.
Νεανικά Χρόνια
Γεννήθηκε στην Τριταία (Κολοπετινίτσα) της Φωκίδας το 1911. Σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων και έφτασε στο βαθμό του Λοχαγού Πυροβολικού. Είχε ειδικευτεί στον αντιαεροπορικό πόλεμο.
Ο συμμαθητής του στο Ελληνικό σχολείο του Γαλαξειδίου στη δεκαετία του 1920 και μετέπειτα συνάδελφος του ταξίαρχος ε.α. Αθανάσιος Κούτρας τον περιγράφει στα απομνημονεύματα του (βλ. «Εθνική Αντίσταση 1941-1944») ως επιρρεπή σε διαπληκτισμούς και στη βία από νεαρή ηλικία (σε βαθμό τέτοιο ώστε να τον φοβούνται οι ανώτεροί του στο στράτευμα), πλην όμως ευθύ και ανυπόκριτο.
Πόλεμος, προσπάθειες για Αντίσταση και Φυλάκιση
Πολέμησε στο Μέτωπο της Αλβανίας. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας βοήθησε στη φυγάδευση στρατιωτών των συμμάχων, όταν συνελήφθη από τους Γερμανούς για μικρό χρονικό διάστημα. Καλοκαίρι του 1941 γύρισε στο χωριό του στην Τριταία Φωκίδας από όπου έφυγε καθώς αποκαλύφθηκε η προσπάθεια του για συλλογή κρυμμένων όπλων με στόχο την Αντίσταση στους κατακτητές. Κατέφυγε στην Αθήνα όπου τον Γενάρη του 1942 συνελήφθη από Ιταλούς καραμπινιέρους. Φυλακίστηκε και βασανίστηκε για τρεις μήνες όταν πέρασε από στρατοδικείο με καταδίκη τριετούς φυλάκισης. Μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα όπου κρατήθηκε για περίπου ένα χρόνο. Στα μέσα του Μάη του 1943 δραπέτευσε και διέφυγε στην Αθήνα όπου συνδέθηκε με την οργάνωση Στρατιωτική Ιεραρχία που καθοδηγούσε ο στρατηγός Παπάγος. Λαμβάνοντας οδηγίες από την οργάνωση εντάχθηκε μαζί με 20 ομοϊδεάτες αξιωματικούς στο 5/42 σύνταγμα [1], με στόχο να αντιταχθεί και στην αντιβασιλική προπαγάνδα [2]. Το διάστημα στο οποίο ο Δεδούσης λάμβανε οδηγίες από την οργάνωση ήταν μικρότερο των δύο μηνών καθώς στις 25 Ιουλίου του 1943 ο Παπάγος και η υπόλοιπη ηγεσία της Στρατιωτικής Ιεραρχίας συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, από όπου ελευθερώθηκαν μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας τον Μάιο του 1945. Στις 30 Αυγούστου του 1943 έγινε η ορκωμοσία του Συντάγματος στην οποία το τμήμα Δεδούση έφερε ως σύμβολο το στέμμα. Με αυτό τον τρόπο δήλωνε ότι ήταν πιστό στον αυτοεξόριστο Βασιλιά, κάτι που ήταν σε αντίθεση με την πολιτική της οργάνωση Ε.Κ.Κ.Α η οποία καθοδηγούσε το 5/42 σύνταγμα. Για αυτό το λόγο ο ταγματάρχης Φαρμάκης ξήλωσε το σύμβολο του στέμματος από τις στολές του τμήματος, το οποίο θεωρήθηκε ως προσβολή.
Συγκρούσεις με τον ΕΛΑΣ
Κατά την διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων του ΕΔΕΣ με τον ΕΛΑΣ στο τέλος του 1943, το 5/42 σύνταγμα κράτησε ουδέτερη στάση, η οποία επί της ουσίας εξυπηρετούσε τον ΕΛΑΣ. Ο Θύμιος Δεδούσης εκδήλωσε έμπρακτα τη διαφωνία του και κήρυξε στα χωριά που περιόδευε ανοιχτά τη «μάχη κατά του κομμουνισμού». [3][4] Ο ταξίαρχος Κούτρας αναφέρει στις αναμνήσεις του ότι στα χωριά της Φωκίδας τα μέλη του λόχου Δεδούδη τραγουδούσαν "Του Αετού ο Γιος", ως ανοιχτή πρόκληση προς το κατά πολύ ισχυρότερο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Η συγκεκριμένη στάση θεωρείται ότι επιτάχυνε τη ρήξη με τους κομμουνιστές και επικρίθηκε από βασιλόφρονες συναγωνιστές του στο 5/42 όπως ο Κούτρας ως «αλλοπρόσαλλη» (βλ. «Εθνική Αντίσταση 1941-1944»). Σημειώνεται ότι στη σύσκεψη των αξιωματικών της ΕΚΚΑ στο Κάστρο των Σαλώνων ('Αμφισσας) στις 24 Οκτωβρίου 1943, ο Δεδούσης εμφανίστηκε οπλισμένος και με προσωπική συνοδεία. Εκεί, στρέφοντας το όπλο του προς τους ηγέτες της οργάνωσης Ψαρρό και Καρτάλη και με το δάχτυλο στη σκανδάλη, τους εξύβρισε και τους αποκάλεσε «προδότες του στέμματος». Η ένταση εκτονώθηκε μόνο όταν ο Ψαρρός, διπλωματικά, έλυσε τη σύσκεψη.
Ο Θύμιος Δεδούσης ήλεγχε 100 αντάρτες του 5/42, ενώ μαζί με άλλους 20 αξιωματικούς ήταν μέλη της (ήδη διαλυμένης) Στρατιωτικής Ιεραρχίας. Ανάλογων πεποιθήσεων ήταν ο ταγματάρχης Γιώργος Καπεντζώνης που ήλεγχε 200 αντάρτες.
Μετά από διάφορες αντιμαχίες με τον ΕΛΑΣ, στις 23/2/1944 ο Θύμιος Δεδούσης επικεφαλής ομάδας 68 αξιωματικών του 5/42 αποκήρυξαν την πολιτική οργάνωση Ε.Κ.Κ.Α καί ζήτησαν να λαμβάνουν διαταγές από την κυβέρνηση της Μ.Ανατολής και τον Βασιλιά: Οι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και αντάρτες του 5/42 συντάγματος Ευζώνων διακηρύσσουν προς όλα τα σημεία ότι δεν εννοούν να γίνουν όργανα οιασδήποτε, οθενδήποτε προερχόμενης πολιτικής εκμεταλλεύσεως και συνεπώς αποκηρύσσουν κάθε οργάνωσιν που εμφανίζεται κηδεμονεύουσα το 5/42 αλλά αντιλαμβάνονται το Σύνταγμα 5/42 και συνεπώς και εαυτούς ως όργανα μόνον των στρατιωτικών απελευθερωτικών συμφερόντων, ως αυτά θα τα καθορίσει το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, ο Βασιλεύς και η κυβέρνησίς του, ζητούν δε, αναφερόμενοι εις το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής εις τον Βασιλέα και την κυβέρνησίν του, όπως τεθεί αμέσως το Σύνταγμα 5/42 εις άμεσον εξάρτησιν εκ του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Τέλος, αποκηρύσσουν την λεγόμενην οργάνωσιν ΕΚΚΑ, προς την οποίαν και τους σκοπούς της ουδέν συνδέει τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και αντάρτας, αφοσιωμένους στρατιωτικώς μόνον και μόνον εις το Στρατηγείον Μέσης Ανατολής, τον Βασιλέα και την κυβέρνησίν του. Στο υστερόγραφο του υπομνήματος του έδειχνε ως κύριο υπεύθυνο της κατάστασης τον αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνο Λαγγουράνη. Επίσης δεν υπάκουε στις διαταγές του συνταγματάρχη Ψαρρού και τον προσέβαλε δημόσια. Η αποκήρυξη της Ε.Κ.Κ.Α (εμμέσως πλην σαφώς και του Ψαρρού) θεωρήθηκε ως εσωτερικό πραξικόπημα. [5] Οι μικροσυγκρούσεις με τον ΕΛΑΣ συνεχίστηκαν με αποκορύφωμα την εκτέλεση του Κωνσταντίνου Βάρσου υπεύθυνου του Εφεδρικού ΕΛΑΣ στην περιοχή Κροκυλίου από το τμήμα Δεδούση. (Σύμφωνα με την Βασιλική Κομπιλάκου στο βιβλίο της «Το χαμένο χειρόγραφο, ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Νικηφόρος μέσα από τα μονοπάτια της προφορικής και συναισθηματικής ιστορίας», φυσικός αυτουργός της δολοφονίας του Βάρσου ήταν ο στενός συνεργάτη του Δεδούση υπολοχαγός Θεόδωρος Καλλικάτζαρος.) Η κατάσταση δυναμιτίστηκε και ο ΕΛΑΣ ζήτησε την παράδοση του Θύμιου Δεδούση για να δικαστεί από στρατοδικείο κάτι που δεν έγινε αποδεκτό γιατί έτσι και αλλιώς ο Ψαρρός δεν ήλεγχε το σύνταγμα του και δεν μπορούσε να συλλάβει τον Δεδούση. Επιπρόσθετα, μετά από μικροσυγκρούσεις αφοπλίστηκαν και άλλοι εφεδροελασίτες που είχανε ένα νεκρό [6], ενώ ο Ταγματάρχης Καπεντζώνης του 5/42 προέβη σε δολιοφθορές τηλεφωνικών καλωδίων του ΕΛΑΣ.
Ο ΕΛΑΣ εξαπέλυσε την τελική του επίθεση κατά του 5/42 τις πρώτες ώρες της 17ης Απριλίου 1944 στο Κλήμα της Δωρίδας. Παρών ήταν και ο 'Αρης Βελουχιώτης που ενώ είχε διαταγές να περάσει από τη Ρούμελη στην Πελοπόννησο μέσω άλλης διαδρομής, λοξοδρόμησε και αναμίχθηκε (ως αρχηγός) στη σύγκρουση. Ο 4ος Λόχος που διοικούσε ο Δεδούσης δέχτηκε το μεγαλύτερο βάρος της επίθεσης του ΕΛΑΣ και διαλύθηκε γρήγορα καθώς ο όμορος λόχος του ομοιδέατη του Καπεντζώνη δεν του προσέφερε στήριξη. Ο Δεδούσης με ομάδα περίπου 30 ανταρτών του (κυρίως χωροφυλάκων) αρχικά διέφυγε προς τη Σκάλα Καραΐσκου όπου φαίνεται ότι συναντήθηκε περίπου στις 9 π.μ. με τον Ψαρρό, πριν ο τελευταίος παραδοθεί στον ΕΛΑΣ. Στη συνέχεια διαχωρίστηκε από την πλειονότητα των ανταρτών του (πολλοί από τους οποίους συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν από τον ΕΛΑΣ) και μετά από πορεία με ελάχιστους συνοδοιπόρους προς ανατολάς, κατάφερε να φθάσει στην Αθήνα. Είναι άγνωστο πόσοι από τους εκτελεσθέντες αξιωματικούς και αντάρτες του 5/42 από τον ΕΛΑΣ ανήκαν στο λόχο του Δεδούση. Ορισμένες αναφορές προερχόμενες από εχθρικές προς αυτόν πηγές αναφέρουν ότι συμμετείχε για ένα διάστημα σε τάγμα ασφαλείας [7], κάτι το οποίο είναι αναληθές καθώς συνελήφθη και φυλακίστηκε ξανά από τους Γερμανούς στα τέλη Αυγούστου 1944 στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, όπου και βασανίστηκε [8]. Συνελήφθη από τους Γερμανούς ενώ προσπαθούσε να διαφύγει με καΐκι στη Μέση Ανατολή.
Δεκεμβριανά και Εμφύλιος πόλεμος
Συμμετείχε στα Δεκεμβριανά ως διοικητής του 3ου Λόχου του 144 Τάγματος Εθνοφυλακής. Στις εκλογές του 1946 παραιτήθηκε από αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού για να πολιτευτεί και τελικά εκλέχθηκε βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος με το Λαϊκό κόμμα. Με το ξέσπασμα του Ελληνικού Εμφυλίου ζήτησε να πολεμήσει τον ΔΣΕ συγκροτώντας ένοπλο σώμα εκατό παρακρατικών Μ.Α.Υ. και χωροφυλάκων. Στις 2 Απριλίου 1947 σκοτώθηκε σε ένοπλη σύγκρουση στη θέση Ρέρεση κοντά στο Λιδωρίκι από τμήμα του ΔΣΕ υπό τον Περικλή [9], το οποίο τον αιφνιδίασε καθώς τον βρήκε ακάλυπτο και σε μικρή απόσταση. Σύμφωνα με τον Περικλή, στο βιβλίο του «Ο Δρόμος είναι Άσωτος», το αντάρτικο τμήμα του ενημερώθηκε από περαστικούς λίγα λεπτά πριν τη σύγκρουση για την παρουσία στρατιωτικού αποσπάσματος στα νώτα του και δεν γνώριζε ότι ο επικεφαλής ήταν ο Δεδούσης. Είναι άγνωστο ποιός έριξε τη σφαίρα που τον σκότωσε, καθώς το τμήμα του Περικλή έβαλλε σύσσωμο κατά του στρατιωτικού αποσπάσματος και οι πρώτες ριπές χτύπησαν τον «ακάλυπτο αξιωματικό», ο οποίος έπεσε νεκρός. Ο Περικλής αναφέρει ότι το αντάρτικο τμήμα του πληροφορήθηκε ότι ο νεκρός αξιωματικός ήταν ο Δεδούσης αρκετές ημέρες μετά τη σύγκρουση.
Η σωρός του μεταφέρθηκε πρώτα στη Μητρόπολη της 'Αμφισσας και μετά στην Αθήνα όπου κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη. Στην οικογένεια του δόθηκε, τιμής ένεκεν, σύνταξη ίση με το μισθό εν ενεργεία βουλευτή.
Προτομή του βρίσκεται στην παραλιακή ζώνη της Ιτέας.
Πηγή
Θύμιος Δεδούσης, ο εθνομάρτυς αγωνιστής Λοχαγός - βουλευτής: Μάιος 1941 - Απρίλιος 1947, Δεδούσης Ιωάννης, Εκδόσεις Πελασγός 2003
Παραπομπές
Ενα φιλόδοξο εγχείρημα που απέτυχε Του Αργυρη Μαμαρελη, εφημερίδα Καθημερινή
ΣΤΕΜΜΑ ΚΑΙ ΣΒΑΣΤΙΚΑ τόμος β', Χάγκεν Φλάισερ Το Βήμα βιβλιοθήκη, σελ 35-36
Η ΕΚΚΑ, ΤΟ 5/42 ΚΑΙ Η ΕΜΦΥΛΙΑ ΣΥΓΓΡΟΥΣΗ Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΚΑ της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, τεύχος 110, σελ. 33-37, 22 Νοεμβρίου 2001 του ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ, δημοσιογράφου-ερευνητή
ΣΤΕΜΜΑ ΚΑΙ ΣΒΑΣΤΙΚΑ τόμος β, ό.π σελ 35
Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Γ', Μέρος Β' Κατοχή - Αντίσταση, 2007, εκδόσεις Βιβλιόραμα σελ 45
Χαριτόπουλος Διονύσης (2003). Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σελ 521
Άρης Βελουχιώτης: Το χαμένο αρχείο, άγνωστα κείμενα Η στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ απέναντι στον Άρη Βελουχιώτη, 1941-1945 Γρηγόρη Φαράκου, Ελληνικά Γράμματα, 1998
LSE June 21, 2003 Title “The Special Operations Executive in Greece 1941-1944: The case of the 5/42 Regiment of Evzones” By Argyrios Mamarelis page 221
Ο δρόμος είναι άσωτος, Γιώργος Χουλιάρας (Περικλής) , ο Εμφύλιος σε Α' Ενικό, ΒΗΜΑμαρτυρίες 2011,σελ 87
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
