.
Η μάχη της Ηλεκτρικής έλαβε χώρα στις 13 Οκτωβρίου 1944 στο Κερατσίνι μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ (υποστηριζόμενων από ένοπλους πολίτες, εργάτες και αστυνομικούς), απέναντι στη γερμανική φρουρά του εργοστασίου της Ηλεκτρικής. Είναι η τελευταία μάχη της Εθνικής Αντίστασης και το μοναδικό δείγμα εθνικής συμφιλίωσης στη κατοχική Αθήνα μετά το 1943.[4]
| Μάχη της Ηλεκτρικής | |||
|---|---|---|---|
| μέρος της Εθνικής Αντίστασης | |||
| Χρονολογία | 13 Οκτωβρίου 1944 | ||
| Τόπος | Εργοστάσιο Ηλεκτρικής Κερατσινίου 37°57′14″N 23°36′39″E |
||
| Έκβαση | Νίκη των Ελλήνων, σωτηρία των υποδομών ηλεκτρισμού. | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
|
|||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
|
|||
| Δυνάμεις | |||
|
|||
| Απώλειες | |||
|
|||
Ι/6 Τάγμα του ΕΛΑΣ Πειραιά
Γερμανική φρουρά του εργοστασίουΙστορικό πλαίσιο
Συνθήκες πριν τη μάχη
Σε μία προσπάθεια να κατοχυρώσει στρατηγικά σημεία μέσα στον χώρο της Αθήνας, ο ΕΛΑΣ προσπαθούσε να καταλάβει δημόσια κτίρια και εργοστασιακές μονάδες, το συντομότερο δυνατόν, γεγονός που οδήγησε και στη σωτηρία αρκετών δομών της πρωτεύουσας.[5] Για αυτό το λόγο, μαχητές του ΕΛΑΣ κατέγραφαν τις κινήσεις των Γερμανών στο Φάληρο και στο Καλαμάκι, στο αεροδρόμιο του Χασανίου, και στα εργοστάσια που είχαν επιταχθεί από τις δυνάμεις κατοχής στα βόρεια και βορειοδυτικά προάστια, τα οποία ήταν ευαίσθητες αλλά και χρήσιμες αποθήκες πολεμοφοδίων.[5]
Προσπάθειες σωτηρίας των υποδομών της πρωτεύουσας
Στις 8 Οκτωβρίου 1944, το 4ο τάγμα του 3ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Νέας Ιωνίας, υπό την ηγεσία του έφεδρου ανθυπολοχαγού Βασίλη Γρατσία, μαζί με μαχητές της Εθνικής Πολιτοφυλακής, συγκρούστηκε με την φρουρά της ΟΥΛΕΝ, σε μία προσπάθεια να διεκδικήσει τα διυλιστήρια νερού.[4] Η φρουρά, αποτελούμενη από ταγματασφαλίτες, αποσύρθηκε και οι εγκαταστάσεις καταλήφθηκαν, με τον ΕΛΑΣ να έχει δύο απώλειες.[4] Στις 9 Οκτωβρίου, με τη βοήθεια μιας ομάδας Γερμανών που αιχμαλωτίστηκαν ή αυτομόλησαν στη Νέα Μάδυτο, ο 17ος λόχος Νέας Φιλαδέλφειας έκοψε καλώδια πυροδότησης εκρηκτικών με τα οποία οι Γερμανοί σκόπευαν να ανατινάξουν την αποθήκη πυρομαχικών στα Άνω Λιόσια, τη κλωστοϋφαντουργία «Ελλήνις», τη βαμβακουργία «Α.Ε Ελληνικά Κλωστήρια» και την εριουργία «A.E. Britannica» οι οποίες είχαν μετατραπεί σε αποθήκες πυρομαχικών.[6] Το βράδυ της 11ης Οκτωβρίου δυνάμεις του 6ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση, απέτρεψαν την ανατίναξη λιμενικών εγκαταστάσεων του Πειραιά, κόβοντας τα καλώδια πυροδότησης.[6]
Διαπραγματεύσεις και σύγκρουση
Διαπραγματεύσεις πριν τη μάχη
Το απόγευμα της 12ης Οκτωβρίου, ο υπολοχαγός της φρουράς του Εργοστασίου διαπραγματεύτηκε με αντιπροσώπους της εργοστασιακής επιτροπής του ΕΑΜ και του Ι/6 τάγματος του ΕΛΑΣ, την παράδοση του εργοστασίου.[7] Η συμφωνία ήταν να μη πραγματοποιηθεί επίθεση του ΕΛΑΣ κατά των Γερμανών, με αντάλλαγμα τη μη καταστροφή των υποδομών του εργοστασίου καθώς και την απελευθέρωση των εγκλωβισμένων Ελλήνων εργατών από τους υποχωρούντες Γερμανούς.[εκκρεμεί παραπομπή] Οι Γερμανοί φρουροί υποχώρησαν χωρίς να χτυπηθούν και ο ΕΛΑΣ ανέπτυξε φρουρά γύρω από το εργοστάσιο.[4]
Η μάχη
Την επομένη μέρα, οι Γερμανοί κατέστρεψαν εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων της Shell στο Πέραμα ενώ η φρουρά των Γερμανών της Ηλεκτρικής επέστρεψε στο εργοστάσιο με βαρύ οπλισμό.[4] Στόχος ήταν να βυθίσουν στο σκοτάδι την Αττική, προκαλώντας ζημιές στη περιοχή.[8] Άμεσα, κινητοποιήθηκαν τέσσερις λόχοι του 1ου τάγματος του ΕΛΑΣ, ενώ δόθηκε εντολή στο 2/6 Τάγμα Κοκκινιάς να καλύψει τα νώτα των αμυνομένων από το νεκροταφείο της Νίκαιας έως τη περιοχή του Ρούφ.[4] Σε βοήθεια των μαχητών του ΕΛΑΣ ήρθαν οπλισμένοι εργάτες του εργοστασίου της Ηλεκτρικής υπό τον μηχανικό υπηρεσίας Βενιζέλο Αποστολίδη,[4] και αστυνομικοί υπό την ηγεσία του επιτελάρχη της Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής, Παυσανία Κατσώτα.[4] Μεταξύ άλλων, στη μάχη της Ηλεκτρικής πήρε μέρος ως μέλος του ΕΛΑΣ και υπάλληλος της εταιρίας ο πατέρας του Θανάση Βέγγου, Βασίλης Βέγγος, αλλά και ο παίκτης του Ολυμπιακού, Νίκος Γόδας.[9]
Επακόλουθα
Μετά από πέντε ώρες μάχης οι Γερμανοί νικήθηκαν, με απώλειες 11 νεκρούς, 21 τραυματίες και 24 αιχμαλώτους.[10] Ο Κατσώτας καθώς και οι Βρετανοί, εξέφρασαν την ευαρέσκειά τους στη διοίκηση του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ.[10] Την επομένη ημέρα έγιναν οι κηδείες των μαχητών, με πάνδημη συμμετοχή.[9]
Στη μάχη σκοτώθηκαν οι εξής αντιστασιακοί:[9]
Αντώνης Καλαποθάκος (γραμματέας της εργοστασιακής οργάνωσης του ΕΑΜ)
Νέστορας Γεωργιάδης (εργάτης της Ηλεκτρικής)
Δημήτρης Μαργαρώνης
Ιωάννης Ηλιόπουλος
Παναγιώτης Κοσμίδης,
Γρηγόρης Μεγγίσογλου
Συρίγος Παπάζογλου
Γιώργος Γκιόρδας
Ανδρέας Κουνούπας
Παναγιώτης Μαυρομμάτης
Ακρίτας Τοροσιάδης
Υστεροφημία
Ο Δήμος Κερατσινίου για να τιμήσει τους πεσόντες και τους αγωνιστές ανέγειρε μνημείο στον χώρο του εργοστασίου[11], ενώ κάθε χρόνο πραγματοποιείται κατάθεση στεφάνου[12] από τις τοπικές αρχές και από τους συλλόγους αντιστασιακών[13]. Η ονομασία "13ης Οκτωβρίου" έχει δοθεί σε οδό της συνοικίας Αμφιάλης του Κερατσινίου. Από το 2016, η 13η Οκτωβρίου αποτελεί αργία για τους υπαλλήλους της ΔΕΗ, σε ανάμνηση της μάχης.[8]
Παραπομπές
Αγτζίδης 2017, σελ. 4
Χανδρινός 2012, σελ. 279
Χανδρινός 2012, σελ. 279
Χανδρινός 2012, σελ. 279.
Χανδρινός 2012, σελ. 277.
Χανδρινός 2012, σελ. 278.
Χανδρινός 2012, σελ. 278-279.
Κουτσαυλής 2022.
Αγτζίδης 2017, σελ. 5.
Χανδρινός 2012, σελ. 279-280.
Μπράτσος 2021.
«Αντιφασιστικές κινητοποιήσεις στη Β' Πειραιά». Αυγή. 11 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2022.
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=10043771
Βιβλιογραφία
Ιστορικές Μελέτες
Χανδρινός, Ιάσονας (2012). Το τιμωρό χέρι του λαού: Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα. Αθήνα: Θεμέλιο. ISBN 978-960-310-356-1.
Αγτζίδης, Βλάσης (2017). «Η Μάχη της Ηλεκτρικής και οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής». Academia. Ανακτήθηκε στις 28.10.2022.
Δημοσιογραφικές πηγές
Μπράτσος, Νάσος (10.10.2021). «Η νικηφόρα Μάχη της Ηλεκτρικής στις 13 Οκτωβρίου 1944». ΕΡΤ.
Κουτσαυλής, Κώστας (13.10.2022). «Η Ημέρα της ΔΕΗ και η Μάχη της Ηλεκτρικής». Documento.
[απόκρυψη]π • σ • ε Η Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Βαλκανική Εκστρατεία
1940–41
Ελληνοϊταλικός Πόλεμος
(1940-1941)
Μάχες
Πίνδος
Ελαία-Καλαμάς
Κορυτσά
Άγιοι Σαράντα
Μόροβα-Ιβάν
Χειμάρα
Κλεισούρα
Τρεμπεσίνα
Εαρινή επίθεση
Διοικητές
Βασίλειο της Ελλάδας
Ιωάννης Μεταξάς
Αλέξανδρος Παπάγος
Χαράλαμπος Κατσιμήτρος
Κωνσταντίνος Δαβάκης
Ιωάννης Πιτσίκας
Italy (1861-1946) Ιταλία
Μπενίτο Μουσολίνι
Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα
Ουμπάλντο Σοντού
Ούγκο Καβαλλέρο
Κάρλο Τζελόζο
Γερμανική εισβολή
Μάχες
Οχυρά γραμμής Μεταξά
Βεύη
Πέρασμα της Κλεισούρας
Θερμοπύλες
Κρήτη
Διοικητές
Βασίλειο της Ελλάδας
Αλέξανδρος Παπάγος
Γεώργιος Τσολάκογλου
Ηνωμένο Βασίλειο Βρετανική Αυτοκρατορία & Κοινοπολιτεία
Χένρυ Μαίητλαντ Γουίλσον
Τόμας Μπλέημυ
Μπέρναρντ Φρέυμπεργκ
1935 Γερμανία
Βίλχελμ Λιστ
Κουρτ Στουντέντ
Κατοχή και Αντίσταση
Δυνάμεις κατοχής
Πρόσωπα
1935 Γερμανία
Γκύντερ Άλτενμπουργκ
Χέρμαν Νόιμπαχερ
Βάλτερ Σιμάνα
Αλεξάντερ Λερ
Χέλμουτ Φέλμυ
Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ
Αλεξάντερ Αντράε
Μπρούνο Μπρόιερ
Italy (1861-1946) Ιταλία
Αντζέλικο Κάρτα
Πελεγκρίνο Γκίτζι
Κάρλο Τζελόζο
Πιέρο Παρίνι
Βουλγαρία Βουλγαρία
Άντον Κάλτσεφ
Ωμότητες
Αλικιανός
Δοξάτο
Δράμα
Κερδύλια
Κομμένο
Καλάβρυτα
Δίστομο
Δομένικο
Δράκεια
Κάνδανος
Κεφαλλονιά
Κοντομαρί
Κύργια
Μεσόβουνο
Ξηροκρήνη Θεσσαλονίκης
Προσοτσάνη
Πύργοι
Βιάννος
Ολοκαύτωμα του Κέδρους
Κλεισούρα
Σκοπευτήριο Καισιαριανής
Μουσιωτίτσα
Χορτιάτης
Χωριστή
Ολοκαύτωμα
Μεγάλος Λιμός
Δωσίλογοι
Πρόσωπα
Γεώργιος Τσολάκογλου
Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος
Ιωάννης Ράλλης
Αθανάσιος Χρυσοχόου
Σωτήριος Γκοτζαμάνης
Γεώργιος Πούλος
Γεώργιος Μερκούρης
Ιωάννης Πλυτζανόπουλος
Νικόλαος Κουρκουλάκος
Διονύσιος Παπαδόγγονας
Αλκιβιάδης Διαμάντης
Τάκης Μακεδόνας
Κυριάκος Παπαδόπουλος
Οργανώσεις
Ελληνική Πολιτεία
Τάγματα Ασφαλείας
ΕΣΠΟ
ΕΕΕ
Ελληνικό Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα
Οργάνωση «Χ»
ΕΕΣ
ΕΑΣΑΔ
Αποσχιστές
«Ρωμαϊκή Λεγεώνα»
Οχράνα
Ξιλία
Ωμότητες
Πογκρόμ κατά των αναπήρων
Παραμυθιά
Καισαριανή
Κοκκινιά
Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο
(EAM)
Πρόσωπα
Άρης Βελουχιώτης
Στέφανος Σαράφης
Γεώργιος Σιάντος
Γιάννης Ιωαννίδης
Ανδρέας Τζήμας
Αλέξανδρος Σβώλος
Ηλίας Τσιριμώκος
Μάρκος Βαφειάδης
Κόμματα
ΚΚΕ
ΣΚΕ
ΑΚΕ
ΕΛΔ
Οργανώσεις
ΕΛΑΣ
Ε.ΕΛΑΣ
ΕΛΑΝ
ΕΠΟΝ
Ε.Α.
Ε.Π
ΟΠΛΑ
ΣΝΟΦ
Επιχειρήσεις
Δράμα
Ρέκα
Μικρό Χωριό
Γοργοπόταμος
Φαρδύκαμπος
Σαραντάπορο
Πόρτα (en)
Αφοπλισμός μεραρχίας Πινερόλο
Στείρι
Αμφιλοχία
Βαλτέτσι
Αγορέλιτσα
Καλαμάτα
Μελιγαλάς
Κιλκίς
Ηλεκτρική
Ωμότητες
Κόκκινη τρομοκρατία
Διάλυση του 5/42
Μελιγαλάς
Νταλαμάνι
Μη-ΕΑΜική αντίσταση
Πρόσωπα
Ναπολέων Ζέρβας
Γεώργιος Καρτάλης
Δημήτριος Ψαρρός
Κομνηνός Πυρομάγλου
Κώστας Περρίκος
Βασίλειος Σαχίνης
Πετρακογιώργης
Μανώλης Μπαντουβάς
Αντών Τσαούς
Λέλα Καραγιάννη
Κίτσος Μαλτέζος
Οργανώσεις
ΕΔΕΣ
ΕΚΚΑ
ΥΒΕ/ΠΑΟ
ΠΕΑΝ
ΕΟΚ
Ε.Σ.
ΜΑΒΗ
Άλλες
Επιχειρήσεις
Ανατίναξη της ΕΣΠΟ
Γέφυρα του Γοργοποτάμου
Φαρδύκαμπος
Αγία Κυριακή
Μηλιά
Σκάλα Παραμυθιάς
Ξηροβούνι
Μενίνα
Δωδώνη
Γέφυρα Παπάδων
Απαγωγή του Κράιπε
Ωμότητες
Εκδίωξη των Τσάμηδων
Βρετανική αποστολή
στην Ελλάδα (SOE)
Πρόσωπα
Έντι Μάγιερς
Κρις Γούντχαουζ
Πάτρικ Λη Φέρμορ
Μπιλ Στάνλευ Μος
Ντέηβιντ Γουάλλας
Ντον Στοτ
Νίκολας Χάμοντ
Ρούφους Σέπαρντ
Επιχειρήσεις
Επιχείρηση Albumen
Γέφυρα του Γοργοπόταμου
Επιχείρηση Ζώα
Γέφυρα του Ασωπού
Απαγωγή του Κράιπε
Σαμποτάζ της Δαμάστας
Κυβέρνηση του βουνού
Γεγονότα
Εκλογές ΠΕΕΑ 1944
Οργανώσεις
Εθνικό Συμβούλιο
Πρόσωπα
Αλέξανδρος Σβώλος
Ευριπίδης Μπακιρτζής
Δημήτρης Γληνός
Εξόριστη κυβέρνηση
Γεγονότα
Ελ Αλαμέιν
Δωδεκάνησα
Κίνημα του Απριλίου 1944
Ρίμινι
Πρόσωπα
Γεώργιος Β΄
Εμμανουήλ Τσουδερός
Παναγιώτης Κανελλόπουλος
Μονάδες
3η Ορεινή Ταξιαρχία
Ιερός Λόχος
Βασίλισσα Όλγα
Αδρίας
Κατσώνης
Παπανικολής
13 ΜΕΒ
335 Μοίρα
336 Μοίρα
Προς τον Εμφύλιο
Γεγονότα
Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων
Κοινό Γενικό Στρατηγείο Ανταρτών
Ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις
Συμφωνία της Πλάκας
Συνέδριο του Λιβάνου
Συμφωνία της Καζέρτας
Συμφωνία των ποσοστών
Απελευθέρωση
Δεκεμβριανά
Εθνικιστικό συλλαλητήριο της 14ης Ιανουαρίου
Συμφωνία της Βάρκιζας
Λευκή τρομοκρατία
ΝΟΦ
Πρόσωπα
Ρόναλντ Σκόμπι
Γεώργιος Παπανδρέου
Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος
Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
