Μαυραναίοι Γρεβενών

Περιφέρεια : Δυτική Μακεδονία
Νομός : Γρεβενών

Γεωγραφία - Ιστορία

Οι Μαυραναίοι βρίσκονται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και απέχουν 10,5 χλμ. ΝΔ. από τα Γρεβενά. Στα ανατολικά του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός, δυτικά ο ποταμός Βελονιάς (παραπόταμος του Βενέτικου) και νοτιοανατολικά ο Βενέτικος. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα "Βλαχοχώρια των Γρεβενών" και στα βλάχικα αναφερόταν ως "Μαβράνλε"[2]. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή)[3]. Είναι ο τόπος καταγωγής του κλεφταρματωλού Παπαγιώργη ή Δελή (Ντελή) Παπά που ήταν συγγενής των Ζιακαίων και πολέμησε τους Τούρκους στο Μέτσοβο, στην ευρύτερη περιοχή του Σμόλικα γύρω στα 1834 - 1854. Η γεωγραφική θέση των Μαυραναίων, ανάμεσα σε Μακεδονία και Ήπειρο, σε συνδυασμό με τον Αλιάκμονα και τους παραποτάμους του που σχηματίζουν ένα πολυδαίδαλο ποτάμιο δίκτυο επέβαλε το χάραγμα σημαντικών δρόμων όπως "η Βασιλική στράτα" στον άξονα Μαυραναίοι - Ζιάκα - Περιβόλι - Βοβούσα και την ζεύξη των ποταμών με πέτρινα γεφύρια τα οποία διασώζονται μέχρι σήμερα[4] και πολλά από αυτά έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία[5]. Από τους Μαυραναίους κατάγεται η Γενική Γραμματέας Ενέργειας (υπηρετεί από το 2019) Αλεξάνδρα Σδούκου.
Αξιοθέατα

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου από το 1969 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο[6]. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, που είχε στη δυτική της πλευρά υπήρχε υπερυψωμένος γυναικωνίτης. Οι τοιχογραφίες που σώζονται στο ιερό, κυρίως στη βορειοανατολική και νοτιοανατολική του πλευρά χρονολογούνται τον 19ο αιώνα[7].

Νοτιοανατολικά του χωριού μετά από γεώφραγμα που κατασκευάστηκε έχει σχηματιστεί μια όμορφη μικρή λίμνη, βάθους περίπου 15 μέτρων. Ωραίες πεζοπορικές διαδρομές γύρω από τους Μαυραναίους και μέσα σε παρθένα φύση είναι αυτές που οδηγούν στις πηγές "Νικ πηγάδι", "Τσέλκος”, "Πηγαδούλια", "Ζίβη", "“Παναγία-Προσοκήπια", "Αγία Τριάδα" υπέροχης ομορφιάς παρθένα φύση. Οι γειτονικές κορυφές "Ταμπούρι-Γλυκομελί", μεταξύ Μαυραναίων - Σταυρού, σε υψόμετρο 920 μ. και η "Έμορφή Ράχη" νότια του χωριού με υψόμετρο 850 μ. έχουν πανοραμική θέα της περιοχής[8].

Στους Μαυραναίους λειτουργεί ένα από τα τρία κέντρα πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου με εκθεσιακό χώρο όπου παρουσιάζεται το βορειοανατολικό τμήμα του πάρκου με κεντρικό θεματικό άξονα τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου (Βάλια Κάλντα)[9].
Διοικητικά

Αναφέρεται επίσημα το 1918 στο ΦΕΚ 260Α - 31/12/1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1964 με το ΦΕΚ 185Α - 30/10/1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών. Το 1997 με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 ορίστηκε έδρα του δήμου Θεόδωρου Ζιάκα[10]. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το Σταυρό και το Μαυρονόρος αποτελούν την τοπική κοινότητα Μαυραναίων που ανήκει στην δημοτική ενότητα Θεόδωρου Ζιάκα του Δήμου Γρεβενών και σύμφωνα με την απογραφή του 2011ως κοινότητα έχει πληθυσμό 289 κατοίκους, ενώ ως οικισμός 159[11].
Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Tovoion Tv Μαυραναίοι Γρεβενών Αύγουστος 2018
Δελή (Ντελή) Παπάς ή Παπαγιώργης στο https://www.youtube.com

Παραπομπές

Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 219, τομ.21.
«Οι Κουπατσαραίοι - Αστέριος Ι. Κουκούδης - Μελέτες για τους Βλάχους». www.vlachs.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
Θεόδωρος Κ.Π. Σαράντης. «Τα Γρεβενά (Συμβολή στην ιστορία τους)». Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης - Μακεδονικά: σελ.14 του pdf.
«Ποτάμια που διαρρέουν την Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών – Τουριστικός Οδηγός» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«Συντήρηση τοιχογραφιών του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Μαυραναίων στο Νομό Γρεβενών». www.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«Μαυραναίοι Γρεβενών». mauranaioi.blogspot.com. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«Northern Pindos National Park | Κέντρα Πληροφόρησης». Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019.
«ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10551 (σελ. 77 του pdf)

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΖΙΑΚΑ
Τοπική Κοινότητα Αλατόπετρας
Αλατόπετρα, η
Τοπική Κοινότητα Αναβρυτών
Αναβρυτά, τα
Τοπική Κοινότητα Ζάκα
Ζάκας, ο
Περιβολάκι, το
Τοπική Κοινότητα Κοσματίου
Κοσμάτι, το
Τοπική Κοινότητα Λάβδα
Λάβδας, ο
Τοπική Κοινότητα Μαυραναίων
Μαυραναίοι, οι
Μαυρονόρος, το
Σταυρός, ο
Τοπική Κοινότητα Μοναχιτίου
Μοναχίτι, το
Τοπική Κοινότητα Πανοράματος
Πανόραμα, το
Τοπική Κοινότητα Πολυνερίου
Πολυνέρι, το
Τοπική Κοινότητα Προσβόρρου
Πρόσβορρο, το
Τοπική Κοινότητα Σπηλαίου
Σπήλαιο, το
Τοπική Κοινότητα Τρικώμου
Παρόρειο, το
Τρίκωμο, το

Νομός Γρεβενών: Δήμος, Κοινότητα Γρεβενών | Βεντζίου | Γόργιανης | Δεσκάτης | Ηρακλεωτών | Θεόδωρου Ζιάκα | Κοσμά του Αιτωλού | Χασίων Αβδέλλας | Δοτσικού | Μεσολουρίου | Περιβολίου | Σαμαρίνας | Σμίξης | Φιλιππαίων Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Γρεβενών