Άγιος Νίκων Μεσσηνίας

Περιφέρεια : Πελοποννήσου
Νομός : Μεσσηνίας

-- Δήμος Λεύκτρου --

Ο Άγιος Νίκωνας είναι χωριό του δήμου Δυτικής Μάνης του νομού Μεσσηνίας, χτισμένο πάνω στον οδικό άξονα Καλαμάτας - Αρεόπολης. Η αρχική του ονομασία, Πολιάνα, έχει σλάβικες ρίζες[1] και σημαίνει ξέφωτο, επίπεδο μέρος. Η ονομασία αυτή αποδίδεται στη φυσιολογία της περιοχής, λόγος που την έκανε να αποτελέσει βοσκότοπο προτού κατοικηθεί.

Ιστορικά στοιχεία
Τοπίο του Αγίου Νίκωνα με την ομώνυμη κορυφή

Ο Άγιος Νίκων αναφέρεται για πρώτη φορά το 1618 στη στατιστική του Πέτρου Μεδίκου ως μικρός οικισμός 10 σπιτιών υπό την ονομασία Poliana di Sigo[2]. Ως χωριό φαίνεται να δημιουργήθηκε από κατοίκους προερχόμενους από τα γειτονικά χωριά Λαγκάδα και Κουτήφαρη[3], ενώ κατά τα προεπαναστατικά χρόνια υπαγόταν στην καπετανία της Πλάτσας[4].

Το 1805, επισκέφτηκε το χωριό κατά τη διάρκεια της περιήγησής του στον ελλαδικό χώρο, ο Άγγλος στρατιωτικός, τοπογράφος και αρχαιολόγος Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, ο οποίος μάλιστα κάνει μνεία στον οικισμό[5].

Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, αρκετοί κάτοικοι της Πολιάνας έλαβαν αριστεία για τη συμμετοχή τους στην Ελληνική Επανάσταση[6].

Η σημερινή ονομασία (Άγιος Νίκων) δόθηκε στις 30 Απριλίου του 1929[7][8] και αποδίδεται στον όσιο Νίκωνα τον Μετανοείτε[1] ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή στα τέλη του 10ου αιώνα ως ιεροκήρυκας του Χριστιανισμού και σύμφωνα με την τοπική παράδοση βρίσκεται θαμμένος στην ευρύτερη περιοχή[9].

Ο Άγιος Νίκων αποτελούσε μέχρι το 1997 ομώνυμη κοινότητα εντός των ορίων της επαρχίας Καλαμών και κατόπιν των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου "Καποδίστριας" απετέλεσε κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λεύκτρου. Μετά τις τελευταίες διαρθρωτικές αλλαγές στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης, υπήχθη στο δήμο Δυτικής Μάνης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο επίσημος πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στα 79 άτομα.

Γενικά στοιχεία

Γεωγραφικά αποτελεί το ανατολικό όριο της Δυτικής ή Έξω Μάνης[10], επί της επαρχιακής οδού Καλαμάτας-Αρεόπολης, ενώ απέχει 64 χιλιόμετρα από την πρώτη. Η περιοχή χαρακτηρίζεται ημιορεινή, καθώς βρίσκεται σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων σε δυτική πλαγιά του Ταΰγετου. Η κορυφή πάνω από το χωριό φέρει και αυτή την ονομασία Άγιος Νίκων και βρίσκεται σε υψόμετρο 1214 μ. Από το χωριό υπάρχει άποψη του Μεσσηνιακού Κόλπου, ενώ -με καθαρό τον ορίζοντα- είναι εμφανείς οι ανατολικές περιοχές του πρώτου άκρου της Πελοποννήσου (Κορώνη κ.ά.). Η κεντρική εκκλησία είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και είναι κτίσμα του 1898[11].

Από τον Άγιο Νίκωνα κατάγονται ο πρώην αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας τη δεκαετία του '80 Νίκων Αρκουδέας[12], ο υποστράτηγος Μιχαήλ Πετροπουλέας, ο πρώην αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Κωνσταντίνος Αρκουδέας, ο συγγραφέας Κώστας Αρκουδέας[13], ο Πάνος Κατσαρέας (αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού και των Ταγμάτων Ασφαλείας, καθώς και αρχηγός ένοπλων αντικομμουνιστών κατά τον Εμφύλιο), ο σμήναρχος της πολεμικής αεροπορίας και πρώην διοικητής της Στρατιωτικής Σχο­λής Αεροπορίας Πέτρος Πετροπουλέας[14][15], καθώς και ο ηθοποιός Ηλίας Πετροπουλέας[16].

Απογραφές

Απογραφή	1844	1879	1896	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	148[17]	237[18]	391[19]	408[8]	405[8]	294[8]	155[8]	113[8]	151[8]	182[8]	146	79[20]

Παραπομπές

Λη Φέρμορ, Πάτρικ (1972). Μάνη. Κέδρος, σελ. 84.
Seconde Époque. Affaiblissement Et Décadence, De L'An 1333 A L'An 1470 ; Investigation Des Archives Et Bibliothèques De Toscane, Naples, Sicile, Malte, Corfou: 2,1. Paris: Renouard. 1845, σελ. 284.
Αλεξάκης, Ελευθέριος Π. (1980). Τα γένη και η οικογένεια στην παραδοσιακή κοινωνία της Μάνης. Αθήναι: Διδακτορική Διατριβή, σελ. 30.
Αλεξάκης (1980), σελ. 120.
Leake, William Martin (1830). Travels in the Morea, Volume I. London: John Murray, σελ. 320.
Καπετανάκης, Σταύρος Γ. (2008). Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες αγωνιστές. Αδούλωτη Μάνη, σελ. 128 - 155.
Πανδέκτης
Σταματελάτος Μιχαήλ - Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος, σελ. 31.
Αλεξάκης (1980), σελ. 156.
Parkins, Alta Ann (1979) [1971]. Εικόνες της Μάνης (β΄ έκδοση). Αθήνα, σελ. 29.
Νικολαρέας, Κυριάκος Δ. (1985). Όσιος Νίκωνας ο Μετανοείτε (Ο βίος και το έργο του). Αθήνα, σελ. 70.
Mani.org
Κώστας Αρκουδέας: Βιογραφία
Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τ.. Αθήναι. 1929, σελ. 488.
Βατάκης, Παντελής (Χειμώνας 2009-2010). «Ο αεροπόρος Κωνσταντίνος Περρίκος». Ίκαρος, τ. 6, σελ. 7.
Η Φωνή του Αγίου Νίκωνα, αρ. φυλ. 63, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2013, σελ 12.
Ι. Δ. Σταματάκη, Πίναξ χωρογραφικός της Ελλάδος περιέχων τα Ονόματα, τας Αποστάσεις και τον Πληθυσμόν των Δήμων, Πόλεων Κωμοπόλεων και Χωρίων, Εκ του Τυπογραφείου Γ. Βλασσαρίδου, Εν Αθήναις, 1846, σ. 54.
Υπουργείο Εσωτερικών, Στατιστική της Ελλάδος, Πληθυσμός 1879, Εν Αθήναις 1881, Γ΄μέρος, σ. 110.
Iω. Eμμ. Nουχάκης, Eλληνική χωρογραφία. Γεωγραφία, ιστορία, στατιστική πληθυσμού και αποστάσεων, εκδότης Σπυρίδων Κουσουλίνος, Εν Αθήναις 1901, σ. 769.
«Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας». Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας τεύχος δεύτερο (3465): σελ. 51619. 28 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 December 2014.

Τ.δ. Αγίου Νίκωνος -- ο Άγιος Νίκων [ 146 ]