Γαστρεντερίτιδα

 

 

.

Η γαστρεντερίτιδα είναι μια νόσος που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή του γαστρεντερικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου τόσο του στομάχου όσο και του λεπτού εντέρου, και προκαλεί διάρροια, εμετό, κοιλιακό άλγος και κράμπες.[1] Η γαστρεντερίτιδα, παρόλο που δε σχετίζεται με τη γρίπη, είναι επίσης γνωστή και ως γρίπη του στομάχου ή γαστρική γρίπη.

Η πλειονότητα των περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας σε παιδιά παγκοσμίως οφείλεται στον ροταϊό.[2] Στους ενήλικες, ωστόσο, οι πιο συχνές αιτίες γαστρεντερίτιδας είναι ο νοροϊός[3] και τα καμπυλοβακτήρια.[4] Λιγότερο συχνά αίτια γαστρεντερίτιδας αποτελούν άλλα βακτήρια (ή οι τοξίνες τους) και τα παράσιτα. Η μετάδοση γίνεται μέσω της κατανάλωσης ακατάλληλα παρασκευασμένων τροφίμων, μολυσμένων υδάτων ή διά μέσου της άμεσης επαφής με άτομα που νοσούν.

Γαστρεντερίτιδα
Ταξινόμηση και εξωτερικές πηγές
Ταξινόμηση ICD-10	A02.0, A08, A09, J10.8, J11.8,K52
Ταξινόμηση ICD-9	008.8 009.0, 009.1, 558
DiseasesDB	30726
eMedicine	emerg/213
MeSH	D005759

Η κύρια θεραπεία είναι η επαρκής ενυδάτωση. Σε ήπιες ή μέτριες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας, αυτό μπορεί συνήθως να επιτευχθεί με τη χορήγηση πόσιμων ενυδατικών διαλυμάτων. Σε πιο βαριές περιπτώσεις, συνιστάται ενδοφλέβια χορήγηση υγρών. Η γαστρεντερίτιδα προσβάλλει κυρίως παιδιά και πληθυσμό αναπτυσσόμενων χωρών.

Συμπτωματολογία
Ο Τύπος 7 στο Πίνακας αξιολόγησης του τύπου κοπράνων κατά Μπρίστολ υποδηλώνει διάρροια

Η γαστρεντερίτιδα προκαλεί συνήθως διάρροια σε συνδυασμό με εμετό,[5] ενώ σε πιο σπάνιες περιπτώσεις εκδηλώνεται μόνο με ένα εκ των δύο συμπτωμάτων.[1] Επιπλέον μπορεί να προκαλέσει κοιλιακές κράμπες.[1] Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως 12–72 ώρες μετά την επαφή με το λοιμώδη παράγοντα.[6] Εάν η γαστρεντερίτιδα οφείλεται σε ιογενή παράγοντα, τότε τα συμπτώματα υποχωρούν συνήθως μέσα σε μία εβδομάδα.[5] Ορισμένα ιογενή αίτια είναι πιθανόν να συνδέονται με πυρετό, αίσθημα κόπωσης, πονοκέφαλο και μυαλγίες.[5] Εάν παρατηρηθεί αίμα στις κενώσεις, τότε δεν πρόκειται πιθανότατα για ιογενή λοίμωξη [5] αλλά βακτηριακή.[7] Ορισμένες βακτηριακές λοιμώξεις μπορεί να προκαλέσουν οξύ κοιλιακό άλγος και να διαρκέσουν αρκετές βδομάδες.[7]

Τα παιδιά που έχουν μολυνθεί από ροταϊό συνήθως αναρρώνουν πλήρως μέσα σε 3-5 ημέρες.[8] Στις φτωχές χώρες, ωστόσο, όπου δεν υπάρχει δυνατότητα θεραπείας για βαριές περιπτώσεις λοιμώξεων, η επίμονη διάρροια αποτελεί συχνό φαινόμενο.[9] Η συχνότερη επιπλοκή της αφυδάτωσης είναι η διάρροια[10] και ένα παιδί με σημαντικό βαθμό αφυδάτωσης υπάρχει περίπτωση να παρουσιάσει παρατεταμένη τριχοειδική επαναπλήρωση, μειωμένη σπαργή δέρματος και ακανόνιστη αναπνοή.[11] Οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις συναντιούνται κυρίως σε περιοχές με ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής και υπάρχει πιθανότητα να οδηγήσουν σε υποσιτισμό,[6] μειωμένη ανάπτυξη, και μακροπρόθεσμα σε νοητική καθυστέρηση.[12]

Το 1% των περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας που οφείλεται σε κάποιο είδος καμπυλοβακτηριδίου θα παρουσιάσει αντιδραστική αρθρίτιδα, ενώ το 0,1% Σύνδρομο Guillain-Barré.[7] Το αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο (HUS) μπορεί να αποτελέσει αποτέλεσμα λοίμωξης από τοξίνη Shiga η οποία παράγεται από είδη βακτηρίων Escherichia coli ή Shigella, προκαλώντας θρομβοπενία, νεφρική ανεπάρκεια, και αιμολυτική αναιμία.[13] Τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση να προσβληθούν από αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο απ’ ότι οι ενήλικες.[12] Ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν καλοήθη βρεφική επιληψία.[1]
Αίτια

Οι ιοί (ειδικότερα ο ροταϊός), τα κολοβακτηρίδια (Escherichia coli) και τα καμπυλοβακτηρίδια αποτελούν τις κυριότερες αιτίες γαστρεντερίτιδας.[6][14] Ωστόσο, υπάρχουν και πολύ άλλοι λοιμώδεις παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν αυτό το σύνδρομο.[12] Τα κρούσματα γαστρεντερίτιδας από μη λοιμώδη αίτια είναι λιγότερο πιθανά από μια ιογενή ή βακτηριδιακή αιτιολογία.[1] Ο κίνδυνος μόλυνσης είναι υψηλότερος στα παιδιά λόγω της έλλειψης ανοσίας και τη σχετικά ανεπαρκή υγιεινή.[1]
Ιογενή

Οι ιοί που προκαλούν γαστρεντερίτιδα είναι ο ροταϊός, ο νοροϊός, ο αντεροϊός και ο αστροϊός.[5][15] Ο ροταϊός αποτελεί το συχνότερο αίτιο γαστρεντερίτιδας σε παιδιά,[14] και έχει τα ίδια ποσοστά εμφάνισης τόσο στις ανεπτυγμένες χώρες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες.[8] Το 70% των κρουσμάτων λοιμώδους διάρροιας στην παιδιατρική ηλικιακή ομάδα προκαλούνται από ιούς.[16] Ο ροτοϊός αποτελεί λιγότερο συχνή αιτία σε ενήλικες λόγω της επίκτητης ανοσίας.[17]

Η κύρια αιτία γαστρεντερίτιδας σε ενηλίκους στην Αμερική είναι ο νοροϊός, με το 90% των κρουσμάτων να οφείλεται σε αυτόν.[5] Αυτές οι τοπικές επιδημίες παρουσιάζονται συνήθως σε κλειστούς χώρους συνάθροισης, όπως σε κρουαζιερόπλοια,[5] νοσοκομεία ή εστιατόρια.[1] Οι πάσχοντες μπορεί να μεταδώσουν το νόσημα ακόμα και μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων της διάρροιας.[5] Ο νοροϊός ευθύνεται για το 10% των περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας σε παιδιά.[1]
Βακτηριδιακά
Μικροσκοπική απεικόνιση του βακτηρίου Salmonella enterica serovar Typhimurium (ATCC 14028) σε μεγέθυνση 1000× και μετά από χρώση κατά Γκραμ.

Στις ανεπτυγμένες χώρες το Campylobacter jejuni αποτελεί την κυριότερη αιτία βακτηριακής γαστρεντερίτιδας, με τις μισές των περιπτώσεων να σχετίζονται με την κατανάλωση πουλερικών.[7] Το 15% των περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας σε παιδιά προκαλείται από βακτήρια, με πιο συχνά το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli), τη σαλμονέλα,τη σιγκέλλα και τα καμπυλοβακτηρίδια.[16] Αν τα τρόφιμα μολυνθούν με βακτήρια και παραμείνουν σε θερμοκρασία δωματίου για αρκετές ώρες, τότε τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται και αυξάνεται ο κίνδυνος μόλυνσης για όσους καταναλώσουν το τρόφιμο.[12] Ορισμένα τρόφιμα που έχουν συνδεθεί με τη γαστρεντερίτιδα είναι το ωμό ή μισοψημένο κρέας, το κοτόπουλο, τα θαλασσινά και τα αβγά, καθώς και τα ωμά βλαστάρια, το μη παστεριωμένο γάλα και τα μαλακά τυριά, και οι χυμοί φρούτων και λαχανικών.[18] Στις αναπτυσσόμενες χώρες, και ειδικότερα στην υποσαχάρια Αφρική και την Ασία, η συχνότερη αιτία γαστρεντερίτιδας είναι η χολέρα . Αυτή η λοίμωξη μεταδίδεται συνήθως με το μολυσμένο νερό ή τα τρόφιμα.[19]

Το τοξινογόνο Clostridium difficile αποτελεί σημαντικό αίτιο διάρροιας, την οποία παρουσιάζουν συχνότερα οι ηλικιωμένοι.[12] Τα βρέφη μπορούν να έχουν αυτά τα βακτήρια, χωρίς να παρουσιάσουν κάποιο σύμπτωμα.[12] Αποτελεί κοινή αιτία διάρροιας σε όσους νοσηλεύονται και συχνά σχετίζεται με τη χρήση των αντιβιοτικών.[20] Η λοιμώδης διάρροια που οφείλεται στον σταφυλόκοκκο μπορεί επίσης να εκδηλωθεί σε όσους έχουν κάνει χρήση αντιβιοτικών.[21] Η διάρροια των ταξιδιωτών αποτελεί συνήθως ένα είδος βακτηριακής γαστρεντερίτιδας. Τα φάρμακα που καταστέλλουν την παραγωγή γαστρικού οξέος φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρής λοίμωξης μετά την έκθεση σε έναν αριθμό οργανισμών, όπως του Clostridium difficile, της σαλμονέλας, και των καμπυλοβακτηριδίων .[22] Ο κίνδυνος είναι υψηλότερος για όσους λαμβάνουν αναστολείς της αντλίας πρωτονίων παρά H2-ανταγωνιστές.[22]
Παρασιτικά

Υπάρχει ένας αριθμός πρωτόζωων που μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερίτιδα – με πιο συχνό το Giardia lamblia. Άλλα πρωτόζωα που ευθύνονται για τη νόσο είναι το Entamoeba histolytica και το Cryptosporidium.[16] Αυτοί οι παράγοντες ευθύνονται στο σύνολό τους για το 10% των περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας σε παιδιά.[13] Το Giardia συναντάται συνηθέστερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά ο συγκεκριμένες αιτιολογικός παράγοντας προκαλεί αυτόν τον τύπο ασθένειας σχεδόν σε όλο τον κόσμο.[23] Παρουσιάζεται κυρίως σε άτομα που έχουν ταξιδέψει σε περιοχές με υψηλό επιπολασμό, σε παιδιά που πηγαίνουν σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, σε άντρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με το ίδιο φύλο και μετά από μεγάλες καταστροφές.[23]
Μετάδοση

Η ασθένεια μπορεί να μεταδοθεί μέσω της κατανάλωσης μολυσμένου νερού ή της κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων.[6] Σε περιοχές με υγρές και ξηρές εποχές, η ποιότητα του νερού συνήθως χειροτερεύει κατά την περίοδο ξηρασίας, φαινόμενο που συμπίπτει χρονικά με τα κρούσματα της ασθένειας.[6] Στις εύκρατες ζώνες οι μολύνσεις είναι συχνότερες τον χειμώνα.[12] Το τάισμα μωρών με μπιμπερό που δεν έχουν αποστειρωθεί σωστά αποτελεί σημαντική αιτία μετάδοσης της ασθένειας σε παγκόσμια κλίμακα.[6] Ο βαθμός μετάδοσης αυξάνεται επίσης από την έλλειψη υγιεινής, ειδικά στην περίπτωση των παιδιών,[5] σε οικίες όπου επικρατεί συνωστισμός,[24] και σε άτομα με προϋπάρχουσα διατροφική ανεπάρκεια.[12] Αφού αναπτύξουν ανεκτικότητα, οι ενήλικες ενδέχεται να μεταφέρουν ορισμένους οργανισμούς χωρίς να παρουσιάζουν ευρήματα ή συμπτώματα, δρώντας έτσι ως φυσική εστία μολύνσεως.[12] Αν και μερικοί λοιμογόνοι παράγοντες (όπως ο Shigella) εμφανίζονται μόνο στα πρωτεύοντα, άλλοι εμφανίζονται σε μια ευρεία ποικιλία ζώων (όπως το Giardia).[12]
Μη μολυσματική

Υπάρχει ένα πλήθος μη μολυσματικών αιτίων που προκαλούν φλεγμονή στο γαστρεντερικό σύστημα.[1] Μερικά από τα πιο συνηθισμένα περιλαμβάνουν φάρμακα (όπως τα ΜΣΑΦ), ορισμένες τροφές όπως αυτές που περιέχουν λακτόζη (για όσους παρουσιάζουν δυσανεξία) και γλουτένη (για όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη). Μη μολυσματική αιτία γαστρεντερίτιδας (συχνά βαριάς μορφής) αποτελεί επίσης η νόσος του Κρον.[1] Ενδέχεται να εμφανιστεί και ως δευτερογενής ασθένεια κάποιας τοξίνης. Μερικές παθήσεις που προκαλούνται από την κατανάλωση τροφής και προκαλούν ναυτία, εμετό και διάρροια είναι οι εξής: η τροφική δηλητηρίαση από σιγκουατέρα, που οφείλεται στην κατανάλωση μολυσμένων αρπακτικών ψαριών, η σκομβροειδής δηλητηρίαση, που σχετίζεται με την κατανάλωση ορισμένων ειδών χαλασμένου ψαριού, η δηλητηρίαση τετροδοτοξίνης, που προκαλείται από την κατανάλωση γουρουνόψαρου και άλλων ψαριών και, τέλος, η βοτουλίαση, που συνήθως οφείλεται σε λάθη κατά τη διαδικασία συντήρησης τροφίμων.[25]
Παθοφυσιολογία

Ως γαστρεντερίτιδα ορίζεται ο εμετός ή η διάρροια που οφείλονται σε μόλυνση του έντερο.[12] Οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο λεπτό έντερο συνήθως δεν προκαλούν φλεγμονή, ενώ εκείνες που συμβαίνουν στο παχύ έντερο προκαλούν φλεγμονή.[12] Το πλήθος των παθογόνων που απαιτείται για να προκληθεί μόλυνση κυμαίνεται από ένα (στην περίπτωση του Cryptosporidium) μέχρι και 108 (στην περίπτωση του Vibrio cholerae).[12]
Διάγνωση

Η διάγνωση της γαστρεντερίτιδας γίνεται συνήθως κλινικά, βάσει των ενδείξεων και των συμπτωμάτων του ασθενούς[5] Συνήθως δεν απαιτείται ακριβής προσδιορισμός της αιτίας, μιας και δεν αλλάζει τον τρόπο αντιμετώπισης της πάθησης.[6] Ωστόσο, ενδείκνυται η καλλιέργεια κοπράνων σε ασθενείς που εμφανίζουν αίμα στα κόπρανά τους, σε εκείνους που μπορεί να έχουν εκτεθεί σε τροφική δηλητηρίαση, κι εκείνους που έχουν ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου.[16] Διαγνωστικές εξετάσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν για σκοπούς προληπτικής παρακολούθησης.[5] Η μέτρηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα ενδείκνυται σε βρέφη και παιδιά νεαρής ηλικίας, διότι το 10% περίπου του πληθυσμού τους παρουσιάζει υπογλυκαιμία.[11] Θα πρέπει επίσης να ελέγχονται οι ηλεκτρολύτες και η νεφρική λειτουργία όταν υπάρχει φόβος για βαριάς μορφής αφυδάτωση.[16]
Αφυδάτωση

Ο προσδιορισμός της ύπαρξης ή της απουσίας αφυδάτωσης αποτελεί σημαντικό μέρος της διάγνωσης γαστρεντερίτιδας και η αφυδάτωση συνήθως χωρίζεται σε περιπτώσεις ήπιας (3–5%), μέτριας (6–9%) και βαριάς (≥10%) μορφής.[1] Στα παιδιά, τα πιο ακριβή ευρήματα αφυδάτωσης μέτριας ή βαριάς μορφής είναι το η καθυστερημένη τριχοειδική επαναπλήρωση, η μειωμένη σπαργή του δέρματος και ακανόνιστη αναπνοή.[11][26] Άλλα χρήσιμα ευρήματα (όταν χρησιμοποιούνται συνδυαστικά) συμπεριλαμβάνουν: βυθισμένα μάτια, μειωμένη δραστηριότητα, απουσία δακρύων κατά το κλάμα και ξηροστομία.[1] Φυσιολογικές ποσότητες ούρων και υγρών που καταναλώνονται στοματικά αποτελούν ένδειξη απουσίας ή ελαφριάς μορφής αφυδάτωσης.[11] Οι εργαστηριακές εξετάσεις δεν μπορούν να βοηθήσουν ιδιαίτερα τον καθορισμό του βαθμού αφυδάτωσης.[1]
Διαφορική διάγνωση

Στα διάφορα άλλα δυνητικά αίτια ευρημάτων ή συμπτωμάτων που μιμούνται εκείνα της γαστρεντερίτιδας και πρέπει να αποκλείονται συμπεριλαμβάνονται τα εξής: η οξεία σκωληκοειδίτιδα, η συστροφή εντέρου, η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος και ο διαβήτης.[16] Πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη η παγκρεατική ανεπάρκεια, το σύνδρομο βραχέος εντέρου, η νόσος του Whipple, η κοιλιοκάκη και η κατάχρηση υπακτικών.[27] Ενδέχεται να είναι δύσκολη η διαφορική διάγνωση εάν ο ασθενείς εμφανίζει μόνο εμετό ή διάρροια (αντί και των δύο ταυτόχρονα).[1]

Η οξεία σκωληκοειδίτιδα μπορεί να συνοδεύεται από εμετό, πόνο στην κοιλιακή χώρα και ελαφριά εκδήλωση διάρροιας μέχρι και στο %33 των περιπτώσεων.[1] Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την έντονη εκδήλωση διάρροιας που εμφανίζεται συνήθως στην γαστρεντερίτιδα.[1] Σε παιδιά, εμετός και διάρροιας μπορούν να προκληθούν και από λοιμώξεις των πνευμόνων και του ουροποιητικού συστήματος.[1] Η κλασική διαβητική κετοξέωση (Δ.Κ.Ο.) συνοδεύεται από πόνο στην κοιλιακή χώρα, ναυτία και εμετό, αλλά όχι διάρροια.[1] Μία μελέτη έδειξε ότι στο 17% των παιδιών με Δ.Κ.Ο. έγινε αρχική διάγνωση γαστρεντερίτιδας.[1]
Πρόληψη
Ποσοστό εξετάσεων ροταϊού που είχαν θετικό αποτέλεσμα, ανά εβδομάδα παρακολούθησης, Η.Π.Α., Ιούλιος 2000 – Ιούνιος 2009.
Τρόπος ζωής

Σημαντικοί παράγοντες στη μείωση της εμφάνισης μολύνσεων και κλινικής γαστρεντερίτιδας είναι η εύκολη πρόσβαση σε καθαρό νερό και η καλή υγιεινή.[12] Έχει διαπιστωθεί ότι τα μέτρα ατομικής υγιεινής (όπως το πλύσιμο των χεριών) μειώνουν την επίπτωση και τον επιπολασμό της γαστρεντερίτιδας και στον αναπτυσσόμενο, όπως και στον ανεπτυγμένο κόσμο σε ποσοστό μέχρι και 30%.[11] Τζελ με βάση την αλκοόλη ενδέχεται να είναι επίσης αποτελεσματικές.[11] Σημαντικό παράγοντα αποτελεί ο θηλασμός, ειδικά σε χώρους όπου υπάρχει έλλειψη υγιεινής, όπως και η βελτίωση της υγιεινής, γενικότερα.[6] Το γάλα της μητέρας μειώνει και τη συχνότητα των μολύνσεων, και τη διάρκειά τους.[1] Η αποφυγή μολυσμένων τροφίμων και ποτών είναι επίσης αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης.[28]
Εμβολιασμός

Το 2009, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πρότεινε να παρέρχεται σε όλα τα παιδιά το εμβόλιο κατά του ροταϊού, σε παγκόσμια κλίμακα, διότι αποτελεί αποτελεσματικό και ασφαλές μέτρο καταπολέμησης της γαστρεντερίτιδας.[14][29] Υπάρχουν δύο εμβόλια κατά του ροταϊού διαθέσιμα στο εμπόριο και πολλά ακόμα βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης.[29] Στην Αφρική και την Ασία, τα εμβόλια αυτά έχουν μειώσει τα βαριά κορύσματα της ασθένειας στα βρέφη[29] και σε χώρες που έχουν θεσπίσει εθνικά προγράμματα ανοσοποίησης έχει μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης και η σοβαρότητα των κρουσμάτων.[30][31] Το εμβόλιο αυτό μπορεί επίσης να εμποδίσει την εμφάνιση της ασθένειας σε παιδιά που δεν έχουν εμβολιαστεί, μέσω της μείωσης του αριθμού των μολύνσεων που κυκλοφορούν.[32] Από το 2000, η εφαρμογή προγράμματος εμβολιασμού κατά του ροταϊού στις Η.Π.Α. έχει επιφέρει σημαντική μείωση στον αριθμό των κρουσμάτων διάρροιας, σε ποσοστό μέχρι και 80%.[33][34][35] Η πρώτη δόση του εμβολίου πρέπει να δίνεται σε βρέφη ηλικίας από 6 έως 15 εβδομάδων.[14] Έχει διαπιστωθεί ότι το εμβόλιο κατά της χολέρας που χορηγείται από το στόμα είναι αποτελεσματικό σε ποσοστό 50–60% σε περίοδο 2 ετών.[36]
Διαχείριση

Η γαστρεντερίτιδα εμφανίζεται συνήθως σε οξεία και αυτοπεριοριζόμενη μορφή και δεν απαιτεί φαρμακευτική αγωγή.[10] Η προτιμώμενη αντιμετώπιση στις περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας μορφής αφυδάτωσης είναι η θεραπεία επανυδάτωσης δια του στόματος (ORT).[13] Ωστόσο, η μετοκλοπραμίδη και/ή η ονδανσετρόνη μπορεί να βοηθήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις παιδιών,[37] και η βουτυλοσκοπολαμίνη είναι χρήσιμη για την αντιμετώπιση του πόνου στην κοιλιακή χώρα.[38]
Επανυδάτωση

Η πρωταρχική μέθοδος αντιμετώπισης της γαστρεντερίτιδας σε παιδιά και ενήλικες είναι η επανυδάτωση. Είναι προτιμότερο να επιτυγχάνεται με τη θεραπεία επανυδάτωσης δια στόματος, παρότι ενδέχεται να απαιτείται ενδοφλέβια έκχυση, εάν υπάρχει μείωση του επιπέδου συνείδησης ή στην περίπτωση βαριάς μορφής αφυδάτωσης.[39][40] Προϊόντα αποκατάστασης δια στόματος που παρασκευάζονται από σύνθετους υδατάνθρακες (δηλαδή όσους προέρχονται από το σιτάρι ή το ρύζι) ενδέχεται να είναι πιο αποτελεσματικοί από εκείνα που έχουν ως βάση απλά σάκχαρα.[41] Η κατανάλωση ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε απλά σάκχαρα, όπως τα αναψυκτικά και οι χυμοί φρούτων δεν ενδείκνυται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών, διότι ενδέχεται να εντείνουν τη διάρροια.[10] Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σκέτο νερό σε περίπτωση που δεν υπάρχουν διαθέσιμα ή το παιδί αρνείται να πιει πιο εξειδικευμένα και αποτελεσματικά διαλύματα θεραπείας επανυδάτωσης δια στόματος.[10] Εάν χρειαστεί για τη χορήγηση υγρών στην περίπτωση μικρών παιδιών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ρινογαστρικός σωλήνας.[16]
Δίαιτα [42]

Προτείνεται τα βρέφη που θηλάζουν να συνεχίσουν να ταΐζονται με τον συνηθισμένο τρόπο και τα βρέφη που ταΐζονται από φόρμουλες (έτοιμο γάλα σε σκόνη) να το συνεχίσουν αμέσως μετά τη θεραπεία στοματικής ενυδάτωσης (ΘΣΕ).[43] Συνήθως φόρμουλες χωρίς λακτόζη ή με μικρό ποσοστό αυτής δεν είναι απαραίτητες.[43] Παιδιά που τρώνε στερεά ή ημιστερεά τροφή πρέπει να συνεχίζουν τη δίαιτά τους σε περιπτώσεις διάρροιας ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται φαγητά με υψηλή περιεκτικότητα ζάχαρης.[43] Η δίαιτα BRAT (μπανάνα, ρύζι, μήλο, τοστ και τσάι) δεν προτείνεται πλέον καθώς περιέχει ανεπαρκή θρεπτικά συστατικά και δεν προσφέρει κανένα επιπρόσθετο όφελος από αυτό της κανονικής σίτισης.[43] Ορισμένα προβιοτικά έχουν αποδειχθεί ευεργετικά στη μείωση τόσο της διάρκειας της ασθένειας όσο και στην συχνότητα των κενώσεων.[44] Επίσης, αυτά μπορούν πιθανότατα να φανούν χρήσιμα για την πρόληψη και τη θεραπεία διάρροιας που σχετίζεται με τα αντιβιοτικά.[45] Προϊόντα από γάλα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως το γιαούρτι) είναι εξίσου ευεργετικά.[46] Τα συμπληρώματα φαίνεται να είναι αποτελεσματικά τόσο για τη θεραπεία όσο και για την πρόληψη της διάρροιας μεταξύ των παιδιών στον αναπτυσσόμενο κόσμο.[47]
Αντιεμετικά

Τα αντιεμετικά φάρμακα μπορούν να είναι χρήσιμα για την αντιμετώπιση των εμετών στα παιδιά. Η οντανσετρονίνη έχει κάποια χρησιμότητα καθώς μία μόνο δόση σχετίζεται με τον περιορισμό της ανάγκης για ενδοφλέβιες ενέσεις υγρών, λιγότερες επισκέψεις στα νοσοκομεία και μείωση του εμετού.[48][49][50] Η μετοκλοπραμίδη επίσης μπορεί να είναι χρήσιμη.[50] Ωστόσο, η χρήση της οντανσετρονίνης ενδεχομένως να συνδέεται με ένα αυξανόμενο ποσοστό επιστροφής των παιδιών στα νοσοκομεία.[51] Η ενδοφλέβια χορήγηση της οντανσετρονίνης μπορεί να δοθεί και στοματικά κατόπιν κλινικής αξιολόγησης.[52] Η διμενυδράτη, ενώ μειώνει τον εμετό δεν φαίνεται να έχει σημαντικό κλινικό όφελος.[1]
Αντιβιοτικά

Τα αντιβιοτικά συνήθως δεν χρησιμοποιούνται για τη γαστρεντερίτιδα, αν και μερικές φορές προτείνονται σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα σοβαρά[53] ή όταν μία βακτηριδιακή αιτία έχει απομονωθεί ή υποπτευθεί.[54] Εφόσον αποφασισθεί η χρήση των αντιβιοτικών, η μακρολίδη (όπως η αζιθρομυκίνη) προτιμάται αντί των φθοριοκινολόνων λόγω των υψηλών ποσοστών αντίστασης στις τελευταίες.[7] Η ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα, η οποία προκαλείται συνήθως από τη χρήση αντιβιοτικών, αντιμετωπίζεται με διακοπή του αιτιολογικού παράγοντα και θεραπεία είτε με μετρονιδαζόλη είτε με βανκομυκίνη.[55] Τα βακτηρίδια και τα πρωτόζωα που είναι υποκείμενα σε θεραπεία περιλαμβάνουν τα εξής: Σιγκέλα(Shigella)[56] σαλμονέλα (Salmonella),[57] και το είδος Giardia.[23] Η θεραπεία με τινιδαζόλη συστήνεται σε αυτούς που περιλαμβάνουν το είδος Giardia ή Entamoeba histolytica, και είναι ανώτερο της μετροδιναζόλης.[23][58] Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συστήνει τη χρήση αντιβιοτικών στα μικρά παιδιά που παρουσιάζουν αιματηρή διάρροια και κάνουν πυρετό.[1]
Παράγοντες που προκαλούν δυσκαμψία

Η χρήση φαρμάκων που προκαλούν δυσκαμψία ενέχει έναν θεωρητικό κίνδυνο πρόκλησης επιπλοκών και παρόλο που η κλινική εμπειρία έχει δείξει ότι αυτό είναι απίθανο, τα φάρμακα αυτά δεν συνιστώνται σε άτομα με αιματηρή διάρροια ή διάρροια η οποία έχει επιδεινωθεί με τον πυρετό.[59] Η λοπεραμίδη, ανάλογο των οπιοειδών χρησιμοποιείται ευρέως για την συμπτωματική θεραπεία της διάρροιας.[60] Ωστόσο, η λοπεραμίδη δεν συνίσταται για τα παιδιά καθώς μπορεί να διασχίσει τον ανώριμο αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να προκαλέσει τοξικότητα. Το βασικό σαλικυλικό βισμούθιο, ένα αδιάλυτο συγκρότημα από τρισθενές βισμούθιο και σαλικυλικό, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ήπιες μέχρι μέτριες περιπτώσεις.[27] αλλά η σαλικυλική τοξικότητα είναι θεωρητικά δυνατή.[1]
Επιδημιολογία
Disability-adjusted life year for diarrhea per 100,000 inhabitants in 2004.
no data
≤less 500
500-1000
1000-1500
1500-2000
2000-2500
2500-3000

3000-3500
3500-4000
4000-4500
4500-5000
5000-6000
≥6000

Εκτιμάται ότι τρεις έως πέντε δισεκατομμύρια περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας προκαλούνται παγκοσμίως σε ετήσια βάση,[13] έχοντας επιπτώσεις κυρίως στα παιδιά και αυτούς που ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες.[6] Προκάλεσε περίπου 1.3 εκατομμύρια θανάτους σε παιδιά κάτω των πέντε ετών από το 2008,[61] με περισσότερους από αυτούς να προκύπτουν στις φτωχότερες χώρες του κόσμου.[12] Πάνω από 450,000 θάνατοι σε παιδιά κάτω των πέντε ετών οφείλονται στον ροταϊό.[62][63] Η χολέρα προκαλεί περίπου τρία με πέντε εκατομμύρια περιπτώσεις της ασθένειας και ευθύνεται για το θάνατο 100,000 ανθρώπων περίπου ετησίως.[19] Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, παιδιά κάτω των δύο ετών εμφανίζουν συχνά πάνω από έξι μολύνσεις ετησίως οι οποίες έχουν ως επακόλουθο κλινικά σημαντική γαστρεντερίτιδα.[12] Είναι λιγότερο συνηθισμένη στους ενήλικες εν μέρει λόγω της ανάπτυξης ανοσίας που προκύπτει μετά από εμβολιασμό ή μόλυνση.[5]

Το 1980 η γαστρεντερίτιδα από όλες τις αιτίες προκάλεσε 4,6 εκατομμύρια θανάτους σε παιδιά, με την πλειοψηφία αυτών να προκύπτουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο.[55] Τα ποσοστά θανάτων μειώθηκαν σημαντικά (περίπου στους 1.5 εκατομμύρια θανάτους ετησίως) κατά το έτος 2000, κυρίως σε μεγάλο βαθμό χάρη στην εισαγωγή και ευρύτερη χρήση της θεραπείας στοματικής ενυδάτωσης.[64] Στις Η.Π.Α., οι μολύνσεις που προκαλούν γαστρεντερίτιδα είναι οι δεύτερες πιο συχνές μολύνσεις (μετά το κοινό κρυολόγημα), και έχουν ως αποτέλεσμα 200 έως 375 εκατομμύρια περιπτώσεις οξείας διάρροιας και περίπου δέκα χιλιάδες θανάτους ετησίως.[5][12],[12] με τους 150 με 300 από αυτούς σε παιδιά κάτω των πέντε ετών.[1]
Ιστορία

Ο όρος «γαστρεντερίτιδα» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1825.[65] Πριν από αυτήν την περίοδο ήταν πιο συγκεκριμένα γνωστός ως τυφοειδής πυρετός ή «χολέρα morbus», μεταξύ άλλων, ή λιγότερο συγκεκριμένα ως «στρίψιμο των εντέρων», «κόρος», «ροή», «κολικός», «διαμαρτυρία» του εντέρου,ή μία σειρά από άλλα αρχαϊκά ονόματα για την οξεία διάρροια.[66]
Κοινωνία και Πολιτισμός

Στην γαστρεντερίτιδα έχουν δοθεί πολλά κοινά ονόματα, συμπεριλαμβανομένων την «Εκδίκηση του Μοντεζούμα», «κοιλιά του Δελχί», «Η διάρροια του ταξιδιώτη» (la turista), και «τρέξιμο ή μαραθώνιος στην τουαλέτα», μεταξύ άλλων.[12] Έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε πολλές στρατιωτικές εκστρατείες και θεωρείται ότι αποτελεί την πηγή της προέλευσης του όρου "no guts no glory".[12]

Η Γαστρεντερίτιδα είναι ο κύριος λόγος για 3,7 εκατομμύρια επισκέψεις σε γιατρούς ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και 3 εκατομμύρια επισκέψεις στη Γαλλία.[67] Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η γαστρεντερίτιδα συνολικά πιστεύεται ότι επιφέρει κόστη 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων ανά έτος[68] με μόνο αυτή που οφείλεται σε λοιμώξεις από ροταϊό να υπολογίζεται σε κόστος του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων ΗΠΑ ανά έτος.[1]
Έρευνα

Υπάρχουν διάφορα εμβόλια κατά της γαστρεντερίτιδας σε εξέλιξη. Για παράδειγμα, τα εμβόλια κατά της Σιγκέλας (Shigella) και τα εντεροτοξιγενή Escherichia coli (ETEC), δύο από τις κύριες βακτηριδιακές αιτίες γαστρεντερίτιδας παγκοσμίως.[69][70]
Στα ζώα

Η γαστρεντερίτιδα σε γάτες και σκύλους προκαλείται από πολλούς από τους ίδιους παράγοντες που προκαλούν γαστρεντερίτιδα και στους ανθρώπους πιο συνηθισμένοι οργανισμοί είναι: Καμπυλοβακτηρίδιο (Cambylobacterus), κλωστηρίδιο το δύσκολο (Clostridium difficile), κλωστηρίδιο το διαθλαστικό (Clostridium perfringens), και σαλμονέλα (Salmonella).[71] Ένας μεγάλος αριθμός τοξικών φυτών μπορεί επίσης να προκαλέσει κάποια συμπτώματα.[72] Κάποιοι φορείς είναι πιο συγκεκριμένοι σε ορισμένα είδη. Ο μεταδιδόμενος γαστροεντερικός κορονοϊός (Transmissible Gastroenteric Coronavirus - TGEV) εμφανίζεται στα γουρούνια προκαλώντας εμετό, διάρροια και αφυδάτωση.[73] Πιστεύεται ότι εισέρχεται στα γουρούνια από άγρια πουλιά και δεν υπάρχει καμία ειδική θεραπεία διαθέσιμη.[74] Δεν μεταδίδεται στους ανθρώπους.[75]
Παραπομπές

Singh, Amandeep (July 2010). «Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update». Emergency Medicine Practice 7 (7).
Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD (February 2012). «2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis». The Lancet Infectious Diseases 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330.
Marshall JA, Bruggink LD (April 2011). «The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights». International Journal of Environmental Research and Public Health 8 (4): 1141–9. doi:10.3390/ijerph8041141. PMID 21695033.
Man SM (December 2011). «The clinical importance of emerging Campylobacter species». Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology 8 (12): 669–85. doi:10.1038/nrgastro.2011.191. PMID 22025030.
Eckardt AJ, Baumgart DC (January 2011). «Viral gastroenteritis in adults». Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery 6 (1): 54–63. PMID 21210762.
Webber, Roger (2009). Communicable disease epidemiology and control : a global perspective (3rd έκδοση). Wallingford, Oxfordshire: Cabi, σελ. 79. ISBN 978-1-84593-504-7.
Galanis, E (2007 Sep 11). «Campylobacter and bacterial gastroenteritis.». CMAJ : Canadian Medical Association 177 (6): 570–1. doi:10.1503/cmaj.070660. PMID 17846438.
Meloni, A; Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC (2011 Oct). «Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?». The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians 24 Suppl 2: 48–51. doi:10.3109/14767058.2011.601920. PMID 21749188.
«Toolkit». DefeatDD. Ανακτήθηκε στις 3 May 2012.
«Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5». National Institute of Clinical Excellence. April 2009.
Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies, σελ. 830–839. ISBN 0-07-148480-9.
Mandell 2010 Chp. 93
Elliott, EJ (2007 Jan 6). «Acute gastroenteritis in children.». BMJ (Clinical research ed.) 334 (7583): 35–40. doi:10.1136/bmj.39036.406169.80. PMID 17204802.
Szajewska, H; Dziechciarz, P (2010 Jan). «Gastrointestinal infections in the pediatric population.». Current opinion in gastroenterology 26 (1): 36–44. doi:10.1097/MOG.0b013e328333d799. PMID 19887936.
Dennehy PH (January 2011). «Viral gastroenteritis in children». The Pediatric Infectious Disease Journal 30 (1): 63–4. doi:10.1097/INF.0b013e3182059102. PMID 21173676.
Webb, A; Starr, M (2005 Apr). «Acute gastroenteritis in children.». Australian family physician 34 (4): 227–31. PMID 15861741.
Desselberger U, Huppertz HI (January 2011). «Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection». The Journal of Infectious Diseases 203 (2): 188–95. doi:10.1093/infdis/jiq031. PMID 21288818.
Nyachuba, DG (2010 May). «Foodborne illness: is it on the rise?». Nutrition Reviews 68 (5): 257-69. doi:10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x. PMID 20500787.
Charles, RC; Ryan, ET (2011 Oct). «Cholera in the 21st century.». Current opinion in infectious diseases 24 (5): 472-7. doi:10.1097/QCO.0b013e32834a88af. PMID 21799407.
Moudgal, V; Sobel, JD (2012 Feb). «Clostridium difficile colitis: a review.». Hospital practice (1995) 40 (1): 139-48. doi:10.3810/hp.2012.02.954. PMID 22406889.
Lin, Z; Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM (2010 May). «Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?». Digestive diseases and sciences 55 (5): 1200-7. PMID 19609675.
Leonard, J; Marshall, JK, Moayyedi, P (2007 Sep). «Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression.». The American journal of gastroenterology 102 (9): 2047–56; quiz 2057. doi:10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x. PMID 17509031.
Escobedo, AA; Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S (2010 Oct). «Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease.». Infectious disorders drug targets 10 (5): 329–48. PMID 20701575.
Grimwood, K; Forbes, DA (2009 Dec). «Acute and persistent diarrhea.». Pediatric clinics of North America 56 (6): 1343–61. doi:10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID 19962025.
Lawrence, DT; Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP (2007 May). «Food poisoning.». Emergency medicine clinics of North America 25 (2): 357-73; abstract ix. doi:10.1016/j.emc.2007.02.014. PMID 17482025.
Steiner, MJ; DeWalt, DA, Byerley, JS (2004 Jun 9). «Is this child dehydrated?». JAMA : the Journal of the American Medical Association 291 (22): 2746–54. doi:10.1001/jama.291.22.2746. PMID 15187057.
Warrell D.A., Cox T.M., Firth J.D., Benz E.J., επιμ. (2003). The Oxford Textbook of Medicine (4th έκδοση). Oxford University Press. ISBN 0-19-262922-0.
«Viral Gastroenteritis». Center for Disease Control and Prevention. February 2011. Ανακτήθηκε στις 16 April 2012.
World Health Organization (December 2009). «Rotavirus vaccines: an update». Weekly epidemiological record 51–52 (84): 533–540. Ανακτήθηκε στις 10 May 2012.
Giaquinto, C; Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA (2011 July). «Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries». Human Vaccines. 7 7: 734–748. doi:10.4161/hv.7.7.15511. PMID 21734466. Ανακτήθηκε στις 10 May 2012.
Jiang, V; Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM (July 2010). «Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries». Human Vaccines 6 (7): 532–542. PMID 20622508. Ανακτήθηκε στις 10 May 2012.
Patel, MM; Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD (2011 Jan). «Real-world impact of rotavirus vaccination.». The Pediatric Infectious Disease Journal 30 (1 Suppl): S1-5. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefa1f. PMID 21183833.
US Center for Disease Control and Prevention (2008). «Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008». Morbidity and Mortality Weekly Report 57 (25): 697–700. Ανακτήθηκε στις 3 May 2012.
«Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009». MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. 58 (41): 1146–9. October 2009. PMID 19847149.
Tate, JE; Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD (2011 Jan). «Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data.». The Pediatric Infectious Disease Journal 30 (1 Suppl): S56-60. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefdc0. PMID 21183842.
Sinclair, D; Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM (2011 Mar 16). «Oral vaccines for preventing cholera.». Cochrane database of systematic reviews (Online) (3): CD008603. doi:10.1002/14651858.CD008603.pub2. PMID 21412922.
Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z (2009). Alhashimi, Dunia. επιμ. «Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents». Cochrane Database Syst Rev (2): CD005506. doi:10.1002/14651858.CD005506.pub4. PMID 19370620.
Tytgat GN (2007). «Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain». Drugs 67 (9): 1343–57. PMID 17547475.
«BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults».
Canavan A, Arant BS (October 2009). «Diagnosis and management of dehydration in children». Am Fam Physician 80 (7): 692–6. PMID 19817339.
Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG (2009). Gregorio, Germana V. επιμ. «Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea». Cochrane Database Syst Rev (2): CD006519. doi:10.1002/14651858.CD006519.pub2. PMID 19370638.
Γαστρεντερίτιδα και Διατροφή Από την ιστοσελίδα e-diatrofi.org. Ανάκτηση 17/12/2013
King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C (November 2003). «Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy». MMWR Recomm Rep 52 (RR-16): 1–16. PMID 14627948.
Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF (2010). Allen, Stephen J. επιμ. «Probiotics for treating acute infectious diarrhea». Cochrane Database Syst Rev 11 (11): CD003048. doi:10.1002/14651858.CD003048.pub3. PMID 21069673.
Hempel, S; Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG (2012 May 9). «Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis.». JAMA : the journal of the American Medical Association 307 (18): 1959-69. PMID 22570464.
Mackway-Jones, Kevin (June 2007). «Does yogurt decrease acute diarrheal symptoms in children with acute gastroenteritis?». BestBets.
Telmesani, AM (2010 May). «Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea.». Journal of family and community medicine 17 (2): 79–82. doi:10.4103/1319-1683.71988. PMID 21359029.
DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ (September 2008). «Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis». Arch Pediatr Adolesc Med 162 (9): 858–65. doi:10.1001/archpedi.162.9.858. PMID 18762604.
Mehta S, Goldman RD (2006). «Ondansetron for acute gastroenteritis in children». Can Fam Physician 52 (11): 1397–8. PMID 17279195. PMC 1783696.
Fedorowicz, Z; Jagannath, VA, Carter, B (2011 Sep 7). «Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents.». Cochrane database of systematic reviews (Online) 9 (9): CD005506. doi:10.1002/14651858.CD005506.pub5. PMID 21901699.
Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK (May 2010). «Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses?». Ann Emerg Med 55 (5): 415–22. doi:10.1016/j.annemergmed.2009.11.011. PMID 20031265.
«Ondansetron». Lexi-Comp. May 2011.[νεκρός σύνδεσμος]
Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE (April 2010). «Antibiotics for the treatment of dysentery in children». Int J Epidemiol 39 (Suppl 1): i70–4. doi:10.1093/ije/dyq024. PMID 20348130.
Grimwood K, Forbes DA (December 2009). «Acute and persistent diarrhea». Pediatr. Clin. North Am. 56 (6): 1343–61. doi:10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID 19962025.
Mandell, Gerald L.; Bennett, John E.; Dolin, Raphael (2004). Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases (6th έκδοση). Churchill Livingstone. ISBN 0-443-06643-4.
Christopher, PR; David, KV, John, SM, Sankarapandian, V (2010 Aug 4). «Antibiotic therapy for Shigella dysentery.». Cochrane database of systematic reviews (Online) (8): CD006784. doi:10.1002/14651858.CD006784.pub4. PMID 20687081.
Effa, EE; Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA (2011 Oct 5). «Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever).». Cochrane database of systematic reviews (Online) (10): CD004530. doi:10.1002/14651858.CD004530.pub4. PMID 21975746.
Gonzales, ML; Dans, LF, Martinez, EG (2009 Apr 15). «Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis.». Cochrane database of systematic reviews (Online) (2): CD006085. doi:10.1002/14651858.CD006085.pub2. PMID 19370624.
Harrison's Principles of Internal Medicine (16th έκδοση). McGraw-Hill. ISBN 0-07-140235-7.
Feldman, Mark; Friedman, Lawrence S.; Sleisenger, Marvin H. (2002). Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease (7th έκδοση). Saunders. ISBN 0-7216-8973-6.
Black, RE; Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF (2010 Jun 5). «Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis.». Lancet 375 (9730): 1969–87. doi:10.1016/S0140-6736(10)60549-1. PMID 20466419.
Tate, JE; Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network (2012 Feb). «2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis.». The Lancet infectious diseases 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330.
World Health Organization (November 2008). «Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008». Weekly Epidemiological Record 47 (83): 421–428. Ανακτήθηκε στις 10 May 2012.
Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R (2000). «Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy». Bull. World Health Organ. 78 (10): 1246–55. PMID 11100619.
«Gastroenteritis». Oxford English Dictionary 2011. Ανακτήθηκε στις January 15, 2012.
Rudy's List of Archaic Medical Terms
Flahault, A; Hanslik, T (2010 Nov). «[Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe].». Bulletin de l'Academie nationale de medecine 194 (8): 1415–24; discussion 1424-5. PMID 22046706.
Albert, edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H. (2008). Essential infectious disease topics for primary care. Totowa, NJ: Humana Press, σελ. 66. ISBN 978-1-58829-520-0.
World Health Organization. «Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC)». Diarrheal Diseases. Ανακτήθηκε στις 3 May 2012.
World Health Organization. «Shigellosis». Diarrheal Diseases. Ανακτήθηκε στις 3 May 2012.
Weese, JS (2011 Mar). «Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential.». The Veterinary clinics of North America. Small animal practice 41 (2): 287-309. doi:10.1016/j.cvsm.2010.12.005. PMID 21486637.
Rousseaux, Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin (2009). Fundamentals of toxicologic pathology (2nd ed. έκδοση). London: Academic, σελ. 182. ISBN 9780123704696.
MacLachlan, edited by N. James; Dubovi, Edward J. (2009). Fenner's veterinary virology (4th ed. έκδοση). Amsterdam: Elsevier Academic Press, σελ. 399. ISBN 9780123751584.
al.], edited by James G. Fox ... [et (2002). Laboratory animal medicine (2nd ed. έκδοση). Amsterdam: Academic Press, σελ. 649. ISBN 9780122639517.

al.], edited by Jeffrey J. Zimmerman ... [et. Diseases of swine (10th ed. έκδοση). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell, σελ. 504. ISBN 9780813822679.

Σημειώσεις

Dolin, [edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael (2010). Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases (7th ed. έκδοση). Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 0-443-06839-9.

Εγκυκλοπαίδεια Ιατρικής

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License