Εθνικισμός

 

Ο Εθνικισμός (αγγλ. nationalism) είναι πολιτική ιδεολογία που υποστηρίζει την ιδέα της εθνικής ταυτότητας για μία συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, τη διατήρηση της ανωτερότητας της ταυτότητας αυτής και των ξεχωριστών χαρακτηριστικών των ατόμων ενός έθνους.[1]

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η έννοια του εθνικισμού, ορίζεται ως εξής: Ο εθνικισμός είναι η απόλυτη και με πάθος προσήλωση των ατόμων στο έθνος τους, η οποία φτάνει ως την περιφρόνηση και την εχθρότητα προς άλλα έθνη τα οποία θεωρεί κατώτερα (πρβ. Σοβινισμός).

Έχει -μαζί με άλλες- μια βασική και ουσιαστική διαφορά από την έννοια «πατριωτισμός» σε τούτο: Ο πατριωτισμός, ορίζεται ως η αγάπη για την πατρίδα η οποία αναπτύσσεται χωρίς καμία διάθεση υποτίμησης ή περιφρόνησης άλλου έθνους (εθνισμός, πατριωτισμός), σε αντίθεση με τον εθνικισμό, ο οποίος δομείται στη βάση της θεώρησης "ανώτερο/κατώτερο έθνος".

Από πολιτική άποψη, ο εθνικισμός αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο η γέννηση του οποίου εντοπίζεται κατά το 19ο κυρίως αι. Τότε ο εθνικισμός και αναγνώριζε και αποδεχόταν τις εθνικές διαφορές και ιδιομορφίες ως βάση για τη σύσταση και λειτουργία των πολιτικών κοινοτήτων! Στα τέλη του 19ου αι. όμως, το κίνημα του εθνικισμού άρχισε να χάνει το φιλελεύθερο και διεθνιστικό του χαρακτήρα, και να γίνεται συντηρητικότερο ακόμη και αντιδραστικό.[2]

Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές ο εθνικισμός είναι «η επίκληση της εθνικής ταυτότητας σαν βάση για μαζική κινητοποίηση και δράση».[3]

Η σημερινή χρήση της λέξης Εθνικισμός αναφέρεται στον εθνικό ή θρησκευτικό εθνικισμό. Ωστόσο, οι πολιτικοί επιστήμονες τείνουν να ερευνούν ακραίες μορφές εθνικισμού που σχετίζονται με στρατιωτικά ή αποσχισματικά καθεστώτα.

Γεωγραφικά διακριτές κοινωνίες
Ο Υρκανός υπέταξε τους Ιδουμαίους και τους επέτρεψε να παραμείνουν στην χώρα, μόνο αν έκαναν περιτομή και ακολουθούσαν τους νόμους των Εβραίων. Είχαν τόση μεγάλη επιθυμία να ζήσουν στη χώρα των προπατόρων τους, ώστε υποβλήθηκαν σε περιτομή και ακολούθησαν ως προς τα άλλα τον τρόπο της ζωής των Εβραίων. Κάποια στιγμή αυτό άρχισε να τους προσδιορίζει, ώστε εφεξής θεωρούνταν Εβραίοι.
Ιώσηπος, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία

Υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες για ανθρώπους που δημιούργησαν ευρείες και γεωγραφικά διακριτές κοινωνίες από την αυγή κιόλας του πολιτισμού. Γραπτά τεκμήρια των Σουμερίων, ενός πολιτισμού που άνθησε στην περιοχή του Τίγρη και του Ευφράτη περίπου 2500 π.Χ., μαρτυρούν απόψεις που διαφοροποιούσαν εκείνους που προέρχονταν από τη σουμερικά «σπορά», «των αδελφών των υιών του Σουμέρ», από ξένους και αλλοφύλους. Οι Αιγύπτιοι κατά το 16ο αιώνα π.Χ. διαχώριζαν σαφώς τον εαυτό τους από τους «Ασιατικούς» στα ανατολικά και τους Νούβιους στα νότια.[4]

Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης διαχώριζαν[5] τους ανθρώπους σε Έλληνες και Βαρβάρους. Ο όρος «Βάρβαρος», ως συλλογικός προσδιορισμός, αφορμάται από τις ακατάληπτες (φωνητικό ρέκασμα βρ..βρρ) για τους Έλληνες γλώσσες που μιλούσαν οι λαοί της Μικράς Ασίας. Μετά τους Περσικούς πολέμους ο ορος αυτός απέκτησε ένα υποτιμητικό νόημα[6] που κρατάει μέχρι και σήμερα.
Η θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων

«Το έθνος είναι μία ανθρώπινη κοινότητα συγγένειας και ειδικότερα μία οριοθετημένη, γεωγραφικά
εκτεταμένη κοινότητα που διαθέτει χρονικό βάθος και βασίζεται στο βιολογικό γεγονός της γέννησης»

Το πλέον προφανές παράδειγμα κοινότητας είναι η οικογένεια όπου το άτομο είναι μόνιμα συναρτημένο με τα υπόλοιπα μέλη ανεξάρτητα από διαφωνίες που τυχόν ανακύπτουν. Σε αντίθεση με τη ρομαντική εικόνα του έθνους, οι δραστηριότητες των μελών ενός εθνικού συνόλου περιλαμβάνουν διάφορες ατομικές επιδιώξεις οι οποίες αντιτίθενται μεταξύ τους.

Υπάρχουν πολλοί έντιμοι Εγγλέζοι που στην ιδιωτική τους ζωή θα ενοχλούνταν περισσότερο εάν έχαναν μία γκινέα (παλαιά αγγλική νομισματική μονάδα ίση με 105 νέες πένες) παρά εάν η πατρίδα τους έχανε το φρούριο της Μινόρκας, οι οποίοι όμως, παρ΄ όλα αυτά, εάν ήταν στο χέρι τους να υπερασπιστούν το φρούριο αυτό θα προτιμούσαν χίλιες φορές να θυσιάσουν τη ζωή τους παρά να το αφήσουν να πέσει, με δική τους ευθύνη, στα χέρια του εχθρού. -Άνταμ Σμιθ, Θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων (The Theory of Moral Sentiments).[7]

Πατριωτισμός-Εθνικισμός

Για τους περισσότερους αναλυτές ο εθνικισμός και ο πατριωτισμός συγκροτούν, αν όχι αντίθετες έννοιες, τουλάχιστον ριζικά διαφορετικές. Για ορισμένους αναλυτές, όπως Άντονι Σμιθ,[8] Έρνεστ Γκέλνερ,[9] Μπένεντικτ Άντερσον[10] και Αθηνά Λεούση[11] ο εθνικισμός και ο πατριωτισμός δεν συγκροτούν ξεχωριστές κατηγορίες ανάλυσης.

Ωστόσο οι άνθρωποι τραβούν συνήθως μία διαχωριστική γραμμή μεταξύ των παιδιών τους και των άλλων παιδιών. Τις περισσότερες φορές, επίσης, δεν αγαπάει κανείς ένα ξένο έθνος σαν το δικό του. Υπάρχουν συνήθως πολλές όψεις στα αισθήματα που διαμορφώνει κανείς για το έθνος του, λόγω των διαφορετικών παραγόντων που υπεισέρχονται στη διαδικασία δόμησης ενός συγκεκριμένου έθνους. Κάποιος, για παράδειγμα, μπορεί να τρέφει αισθήματα αφοσίωσης για το έθνος του επί τη βάσει των νόμων, των εθίμων ή της θρησκείας.[12] Υπάρχουν συνήθως πολλές και ποικίλες, μερικές φορές και αντιτιθέμενες απόψεις για το έθνος, οι οποίες αντανακλούν αυτούς τους διαφορετικούς παράγοντες. Έτσι, είναι αναπόφευκτο ένα άτομο να νιώθει μία κάποια προτίμηση για τους συμπατριώτες του.

Η προτίμηση αυτή δεν οδηγεί αναγκαστικά στην προκατάληψη ή το μίσος απέναντι σε εκείνους που δεν είναι μέλη του έθνους. Ο πατριωτισμός δεν αρνείται τις διαφορετικές επιδιώξεις εκ μέρους των μελών ενός έθνους, ούτε απορρίπτει τις διαφορετικές αντιλήψεις περί έθνους, όπως κάνει συχνά ο εθνικισμός. Πράγματι, στο μέτρο που ο πατριωτισμός εκφράζει την προσήλωση στην ευημερία της πατρίδας, μπορεί να συντελέσει στη γεφύρωση των διαφορετικών απόψεων που εκφράζονται σχετικά με τα καταστατικά στοιχεία ενός έθνους, μέσω λογικών διευθετήσεων μεταξύ των μελών οι οποίες οφείλονται ακριβώς στο ενδιαφέρον τους για τη συλλογική ευημερία.[13] Ο εθνικισμός δεν επιδιώκει συμβιβασμούς. Επιζητεί να απαλείψει τις ιδιαιτερότητες και τις περιπλοκές που είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ανθρώπινου βίου. Προτάσσοντας ένα συστηματικό, αλλά ελάχιστα ανεκτικό και γι' αυτό μη ρεαλιστικό, κοσμοείδωλο, η ιδεολογία του εθνικισμού είναι σχετικά καινούργια στο ιστορικό προσκήνιο. Ανευρίσκεται σε έργα, όπως για παράδειγμα το έργο Addesses to the German Nation (Λόγοι προς το Γερμανικό Έθνος) (1808) του Γερμανού φιλοσόφου Γιόχαν Γκότλιμπ Φίχτε. Πιθανότητα όμως μπορεί κανείς να παρατηρήσει τις προδρομικές μορφές αυτής της ιδεολογίας σε αρκετά πιο πρώιμες εποχές, για παράδειγμα στην αντιπάθεια του Κάτωνα του πρεσβύτερου (234 -149 π.Χ.) για καθετί το ελληνικό.[14]
Ο εθνικισμός ως όρος & ιδεολογία στη Πολιτική Επιστήμη

Ο εθνικισμός ως ιδεολογία μπορεί να έχει και να εμφανίζεται με διάφορες μορφές, είτε ως προοδευτική και απελευθερωτική δύναμη, η οποία εξασφαλίζει την εθνική ενότητα και ανεξαρτησία, είτε ως ανορθολογικό και αντιδραστικό δόγμα, που επιτρέπει στους εκάστοτε ηγέτες να ακολουθούν πολιτικές στρατιωτικής παρέμβασης ή επεκτατικούς πολέμους στο όνομα του έθνους. Μπορούμε να πούμε ότι ο εθνικισμός κατά καιρούς υπήρξε προοδευτικός, και αντιδραστικός, δημοκρατικός και δεσποτικός, απελευθερωτικός και αυταρχικός, αριστερός και δεξιός, οπότε και προτιμότερο θεωρείται από πολλούς μελετητές να αντιμετωπίζεται ως μια σειρά «εθνικισμών», δηλαδή όχι ως ένα καθ' αυτού συνεκτικό φαινόμενο, αλλά μια ποικιλομορφία παραδόσεων με ένα και μόνο κοινό χαρακτηριστικό, τη κεντρική πολιτική σημασία του έθνους.
Οι κυριότερες πολιτικές εκφάνσεις του εθνικισμού[15]
Φιλελεύθερος εθνικισμός

Ως φιλελεύθερος εθνικισμός θεωρείται η κλασική μορφή του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού (παρ' όλο που σε κάποια σημεία ο φιλελευθερισμός σκοπεύει πέραν του έθνους στη πορεία) με απαρχή τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, με συνέχεια τις ιδέες του ιταλικού εθνικιστικού κινήματος μετά τη Risorgimento (αναγέννηση) και την θέληση για ιταλική ενοποίηση και το λατινοαμερικάνικο, αργότερα, κίνημα ανεξαρτησίας. Δηλαδή στα μέσα του 19ου αιώνα, στην ηπειρωτική Ευρώπη ο όρος εθνικιστής είναι στενά συνδεδεμένος με τον όρο φιλελεύθερος. Ο φιλελεύθερος εθνικισμός δέχεται ότι η ανθρωπότητα είναι εκ φύσεως διαιρεμένη σε έθνη που το καθένα έχει ξεχωριστή ταυτότητα, ενώ διασυνδέεται με τη λαϊκή κυριαρχία. Βασική θεματική αρχή του φιλελεύθερου εθνικισμού είναι η εθνική αυτοδιάθεση, ενώ ο ίδιος ο φιλελεύθερος εθνικισμός είναι βασισμένος πάνω σε αρχές, χωρίς να προωθεί τα συμφέροντα ενός έθνους σε βάρος ενός άλλου, υπό την έννοια ότι όλα τα έθνη είναι ίσα. Τελικός σκοπός του είναι η οικοδόμηση ενός κόσμου κυρίαρχων εθνών-κρατών.
Συντηρητικός εθνικισμός

Χρονολογικά, ο συντηρητικός εθνικισμός μάλλον έπεται του φιλελεύθερου εθνικισμού. Παρ' όλο που μέχρι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα οι συντηρητικοί πολιτικοί αντιμετώπιζαν τον εθνικισμό ως ανατρεπτικό δόγμα, έπειτα με το πέρας του χρόνου τον χρησιμοποίησαν ως «ανάχωμα» στον σοσιαλισμό (π.χ. το ιδεώδες «ενός έθνους» του Μπέντζαμιν Ντισραέλι (Disraeli)), ή η υιοθέτηση του πανσλαβικού εθνικισμού από τον Τσάρο Αλέξανδρο Γ', αφού για τον συντηρητικό εθνικισμό στόχος ήταν κυρίως η κοινωνική συνοχή, δημόσια τάξη και ασφάλεια, ενώ οι συντηρητικοί εθνικιστές πίστευαν σε πως το έθνος είναι μια οργανική οντότητα που πηγάζει από μια βασική επιθυμία των ανθρώπων να συναναστρέφονται με εκείνους που έχουν ίδιες απόψεις, συνήθειες και τρόπο ζωής με αυτούς. Αυτό το είδος εθνικισμού ευδοκιμεί σε εδραιωμένα έθνη-κράτη και όχι σε έθνη υπό διαδικασία εθνογένεσης, ενώ θεωρεί ότι υπάρχουν εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί. Οι εσωτερικοί εχθροί είναι ο ταξικός ανταγωνισμός, με τον κίνδυνο κοινωνικής επανάστασης, ενώ εξωτερικοί εχθροί είναι ο διεθνισμός και η μετανάστευση. Παρ' όλο που πολλοί συνδέουν αυτό το είδος εθνικισμού με το μιλιταρισμό και τον επεκτατισμό, ωστόσο κύριο γνώρισμα του συντηρητικού εθνικισμού είναι η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός. Τέλος, ως κριτική του συντηρητικού εθνικισμού διαφαίνεται πως μπορεί να τεθεί το γεγονός χειραγώγησης της εξουσίας από τη διοικούσα ελίτ.
Επεκτατικός Εθνικισμός

Αυτή η μορφή εθνικισμού έχει καθαρά επιθετικό, στρατιωτικό και επεκτατικό χαρακτήρα, ενώ είναι αντίθετη με τα πιστεύω του φιλελεύθερου εθνικισμού, όπως παραδείγματος χάριν τη πίστη στα ίσα δικαιώματα και την αυτοδιάθεση. Ο ιμπεριαλισμός που διακατείχε τα ευρωπαϊκά κράτη τον 19ο αιώνα πυροδοτούσε ένα κλίμα λαϊκού εθνικισμού, όπου το εθνικό γόητρο ήταν συνυφασμένο με την όλο και περισσότερο κατοχή μιας αυτοκρατορίας, ενώ κάθε αποικιακή νίκη χαιρετίζονταν με εκδηλώσεις λαϊκού ενθουσιασμού. Ειδικά αυτού του είδους ο εθνικισμός οδηγει σε αισθήματα υστερικού, εθνικιστικού ενθουσιασμού, που αποκαλείται πολλές φορές και θεμελιακός εθνικισμός, δηλαδή η πίστη ότι το έθνος είναι τα πάντα, ενώ το άτομο τίποτα. Αυτή η μορφή εθνικισμού είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη τόσο με σοβινιστικές απόψεις και θεωρίες, όσο και με οπισθοδρομικού χαρακτήρα μυθοπλασιών (π.χ. ο Μουσολίνι (Mussolini ) και οι Ιταλοί φασίστες ανακαλούσαν την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή ο Χίτλερ και οι Γερμανοί ναζί παρέπεμπαν τόσο στο Δεύτερο Ράιχ του Μπίσμαρκ (Bismark) όσο και στο Πρώτο Ράιχ του Καρλομάγνου και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Αντιαποικιοκρατικός Εθνικισμός

Ο αναπτυσσόμενος κόσμος γέννησε διάφορες μορφές εθνικισμού, οι οποίες είχαν ως κοινή αρχή τη πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία. Στην Αφρική και την Ασία, οδήγησε σε ένα αίσθημα εθνικότητας που διαμορφώθηκε από την κοινή επιθυμία «εθνικής απελευθέρωσης». Ακόμη και οι μεγάλες και εκτεταμένες αυτοκρατορίες της Βρετανίας, Γαλλίας, Ολλανδίας και Πορτογαλίας λύγισαν μπροστά στον αναδυόμενο αυτό εθνικισμό στη πορεία. Πιο συγκεκριμένα στην Ινδία υποσχέθηκαν ανεξαρτησία κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και την αναγνώρισαν το 1947, ενώ η Κίνα πέτυχε την πραγματική ενότητα και ανεξαρτησία μόνο μετά τη κομμουνιστική επανάσταση του 1949. Η δημοκρατία της Ινδονησίας ιδρύθηκε το 1949, μετά από τριετή πόλεμο εναντίον των Ολλανδών. Το Βιετνάμ με στρατιωτική εξέγερση ανάγκασε τους Γάλλους να αποσυρθούν το 1954, αν και η τελική απελευθέρωση και ενοποίηση του βορείου και νοτίου Βιετνάμ επετεύχθη μόλις το 1975. Ο στόχος της «εθνικής απελευθέρωσης» είχε τόσο οικονομική όσο και πολιτική διάσταση, κάτι που μας βοηθά στη κατανόηση του λόγου που τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα στράφηκαν στον σοσιαλισμό και ειδικά στον μαρξισμό-λενινισμό, ως όχημα έκφρασης των εθνικιστικών τους φιλοδοξιών και όχι στον φιλελευθερισμό, ακόμη και αν φαiνομενικά ο εθνικισμός και σοσιαλισμός είναι ασύμβατα πολιτικοϊδεολογικά συστήματα.
Πολιτειακός Εθνικισμός[16]

Αυτή η μορφή εθνικισμού αδιαφορεί για τις αξιώσεις περι της φυλής ή του αίματος, αναπτύσσεται περισσότερο σε χώρες που τις απαρτίζουν μετανάστες όπως είναι οι Η.Π.Α, ο Καναδάς, η Αυστραλία κ.λ.π. Οι νέοι μετανάστες ζουν για κάποιο χρονικό διάστημα στην χώρα και έπειτα δίνουν όρκο πίστης στο Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους, με αυτό τον τρόπο γίνονται πολίτες του κράτους ανεξάρτητα την καταγωγή ή την εθνικότητα που είχαν πριν.
Σύγχρονο σχηματιζόμενο ρεύμα ευρωσκεπτικιστικού εθνικισμού

Υπάρχουν και άλλες προεκτάσεις του εθνικισμού που θα μπορούσαν να σκιαγραφηθούν πανευρωπαϊκά μέσα από το σύγχρονο ρεύμα του ευρωσκεπτισμού και το θεωρητικό υπόβαθρο των σύγχρονων τάσεων με κυριότερους πολιτικούς εκφραστές τον Νάιτζελ Φάρατζ και το Κόμμα Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου (UK Independence Party - ukip) και τη Μαρί Λεπέν του γαλλικού «εθνικού μετώπου» (Front national). Ο ευρωσκεπτισμός ή ευρωσκεπτικισμός ως έννοια είναι ένας νεολογισμός που εκφράζει μια ιδεολογία αμφιβολίας ή αντίθεσης προς στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Κάποιοι ευρωσκεπτιστές διαφωνούν με την προσπάθεια περαιτέρω επέκτασής της και την οικονομική ομοσπονδιοποίηση, άλλοι διαφωνούν με την παρούσα μορφή της, ενώ κάποιοι είναι ακόμα και υπέρ διάλυσής της Ευρωπαϊκής ένωσης με βάση κυρίως τις αντιρρήσεις επί της τεχνοκρατικής οικονομικής ολοκλήρωσης χωρίς να απουσιάζουν και επισημάνσεις και αντιπαραθέσεις πολιτιστικής φύσεως. Ο ευρωσκεπτικισμός δεν πρέπει να συγχέεται με τον αντι-ευρωπαϊσμό, η οποία έννοια αναφέρεται στην απόρριψη του πολιτισμού της Ευρώπης και σε συναισθήματα και απόψεις διακρίσεων εις βάρος των Ευρωπαϊκών εθνοτικών ομάδων.

Οι ευρωσκεπτικιστές ακολουθούν τακτική γενικευμένης ηθικής υποβάθμισης των πολιτικών αντιπάλων ώστε να αναδειχθεί ο ευροσκεπτισμός και οι μορφές εθνικισμού ή δημοκρατικού πατριωτισμού και ριζοσπαστικής αριστεράς που εμπεριέχει και παρά τα εσωτερικά πολιτικο-ιδεολογικά χάσματα σε αντίπαλο δέος του τεχνοκρατικού μοντέλου πολιτικής και των μηχανισμών των Βρυξελλών και των ευρωπαϊστών. Ο ευρωσκεπτισμός χρησιμοποιείται σαν έννοια για να περιγράψει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο σίγουρα όχι ενιαία κάποια είδη πολιτικών εκφράσεων οικονομικού αλλά και πολιτιστικού ενδιαφέροντος μεταξύ χαρακτηριστικών συντηρητικού εθνικισμού, τάσεων που περιέχουν αρκετά στοιχεία δημοκρατικού πατριωτισμού, φιλελεύθερου εθνικισμού κλασικής μορφής ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού, αλλά και της σκληρής δεξιάς που περιγράφεται ενίοτε από αντιπάλους του συντηρητικού ευρωσκεπτικισμού και της ριζοσπαστικής δεξιάς ως ακροδεξία, ενώ οι ευρωσκεπτικιστές γενικότερα είτε πατριωτικής και ριζοσπαστικής δεξιάς είτε αριστερής και πατριωτικής δημοκρατικής ιδεολογίας χαρακτηρίζονται ως λαϊκιστές από φιλελεύθερους ευρωπαϊστές και συνολικά από εκπροσώπους του αντίπαλου στρατοπέδου που πρόσκειται στον τεχνοκρατισμό και την ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για τον ακραιφνώς ευρωπαϊστή Γερμανό φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας, με το εκλογικό αποτέλεσμα της θριαμβευτικής νίκης του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία «η Ευρώπη χτυπήθηκε κατευθείαν στην καρδιά». Αισθανόμενος ο ίδιος τρόμο από το εκλογικό αποτέλεσμα,[17] τοποθετήθηκε προειδοποιώντας για «δύο μεγάλους κινδύνους»: μεσοπρόθεσμα, την «αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης», λόγω των συνεπειών από τις οικονομικές ανισότητες στο εσωτερικό της Ευρωζώνης και, βραχυπρόθεσμα, την «αποσταθεροποίηση της Γαλλίας», της χώρας δηλαδή που βυθίζεται όλο και περισσότερο στη σκιά της Γερμανίας και αισθάνεται να τραυματίζεται η εθνική της περηφάνια και να αλλοιώνεται η εθνική της ταυτότητα.

Από ηγετικά στελέχη και συντηρητικούς εκπροσώπους ευρωσκεπτικιστικών δεξιών παρατάξεων θέτονται σε πολιτιστικά πλαίσια τοποθετήσεων θέματα κινδύνου εξισλαμισμού λόγω επιρροής θρησκευτικής και πολιτιστικής και γλωσσικής επιρροής σε χριστιανικές ή φιλελεύθερες κοινωνίες των ευρωπαϊκών χωρών παρουσίας κοινοτήτων μεταναστών ισλαμικού θρησκεύματος σε χώρες της Ευρώπης, επισημαίνοντας συνάμα προβλήματα έλλειψης μέτρων μεταναστευτικής πολιτικής, κινδύνους ανόδου της ισλαμικής φονταμενταλιστικής τρομοκρατίας και αποτυχία των πολυπολιτισμικών μοντέλων σύμφωνα με πολιτικοϊδεολογικές συντηρητικές μερίδες. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Νάιτζελ Φάρατζ:[18] «Το πράγμα υποθέτω ότι με έχει κάνει να θυμώσω για το τι συνέβη στο Παρίσι ήταν ειλικρινά το γεγονός ότι ήταν τόσο απόλυτo και εντελώς προβλέψιμο. Έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου πρέπει να παραδεχτούμε προς τους εαυτούς μας, στη Βρετανία, στη Γαλλία, και σε ένα μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης ότι η μαζική μετανάστευση και η πολυπολιτισμική διαίρεση προς το παρόν, ήταν μια αποτυχία». Στα άκρα του ευρωσκεπτικιστικού αντίποδα και πιο αριστερά της πατριωτικής αριστεράς, οι ριζοσπαστικοί αριστεροί τείνουν να επικρίνουν τον εθνικισμό μαζί με την νεοφιλελεύθερη ατζέντα της Ε.Ε., αν και υποστηρίζουν την ενοποίηση των χωρών (στο πλαίσιο ενός σοσιαλιστικού συστήματος) και την κατάργηση των εθνικών συνόρων, υποστηρίζοντας συνάμα την ένταξη μεταναστών και την διεύρυνση ατομικών ελευθεριών ερχόμενοι έτσι σε απόλυτη ιδεολογική πολιτιστική σύγκρουση με τα συντηρητικά ριζοσπαστικά δεξία ευρωσκεπτικιστικά εθνικιστικά τμήματα.

Οι σκληρότερες μερίδες και ομάδες του συντηρητικού ή ριζοσπαστικού δεξιού εθνικισμού που εντοπίζονται εντός του ευρωσκεπτικιστικού ρεύματος στα πολιτιστικά θέματα υιοθετούν σκληρή στάση με δημογραφικά κριτήρια απέναντι σε πολιτικές παροχής δομών σε θρησκευτικές κοινοτήτες μεταναστών, ανοικτών κοινωνιών και πολυπολιτισμικότητας εντός ευρωπαϊκών κρατών. Ένα τέτοιο παράδειγμα ευρωσκεπτικιστικού ριζοσπαστικού δεξιού πολιτικού ρεύματος αποτελεί το AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) έχοντας κοινά στοιχεία και με τον θρησκευτικό εθνικισμό με τα μέλη της να ασκούν κριτική εναντίον της φιλελεύθερης δημοκρατικής πολιτικής[19] διοργανώνοντας καμπάνιες εναντίον των αριστερών πλαισίων αντίληψης ισοπολιτείας Ανδρών και Γυναικών ή γάμων μεταξύ ή ατόμων του ίδιου φύλου. Επίσης ένας επικριτής του γάμου ατόμων του ιδίου φύλου είναι ο Roger Helmer, ευρωβουλευτής και μέλος του βρετανικού κόμματος της Ανεξαρτησίας (τμήμα ευρωσκεπτικιστών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο). Στο παρελθόν, ο Helmer[20] περιέγραψε το γάμο ατόμων του ιδίου φύλου ως «βανδαλισμό ενός αρχαίου οργάνου για χάρη ενός μοδάτου καπρίτσιου».
Παραπομπές

Λεξικό της κοινής νεοελληνικής «Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη», σ. 417, 1998
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Τι είναι ο εθνικισμός
David Goodblatt, Elements of Ancient Jewish Nationalism.: Cambridge University Press, 2006, pp 26-27, αναφέρεται από την Bakhos C. (2007), Bryn Mawr Classical Review
Steven Grosby, Nationalism, A very Short Introdution, (Oxford University Press) Εθνικισμός μια πολύ σύντομη εισαγωγή, εκδ. ελληνικά γράμματα, 2006 ISBN 960-442-781-4
Πλάτων s:Πολιτεία/Ε#_ 470c 1-7
Frank Walbank, «The problem of Greek Nationality» στο Selected Papers, Καίμπριτζ, 1985
Robert L. Heilbroner, Οι φιλόσοφοι του Οικονομικού Κόσμου, σ. 77 σε μετάφρ. εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ «Επιστημονική Βιβλιοθήκη», 2000 ISBN 960-218-190-7
Anthony D. Smith, Antiquity of Nation, Καίμπριτζ, 2004, σελ. 16-19
Ernest Gellner, Nations and Nationalism, Ithaca, 1983
Benedict Anderson, Imigined Communities, Λονδίνο, 1983
Athena S. Leoussi, Encyclopaedia of Nationalism, New Brunswick, 2001
Μαξ Βέμπερ, The Sociology of Religion
Steven Grosby, ό.π. σ. 19
Πλούταρχος , Παράλληλοι Βίοι
Εισαγωγή στη Πολιτική, Andrew Heywood, εκδόσεις Πόλις σελ. 164-174 «Μορφές του εθνικισμού»
Ιδέες του σύγχρονου κόσμου, Richard Tames, Εθνικισμός, εκδόσεις Σαββάλας, σελ. 8-9"
[1]
Daily Mirror
Euractiv.com

Debating Europe

Ακαδημαϊκές μελέτες

Δημήτρης Κιτσίκης. Le nationalisme, Revue Études internationales, vol. 2 no 3, 1971. Lire en ligne
Anderson, Benedict (1983). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso. ISBN 0-86091-059-8.
Azurmendi, Joxe (2014). Historia, arraza, nazioa. Renan eta nazionalismoaren inguruko topiko batzuk. Donostia: Elkar. ISBN 978-84-9027-297-8.
Billig, Michael (1995). Banal Nationalism. London: Sage. ISBN 0-8039-7525-2.
Delanty, Gerard. Kumar, Krishan, επιμ. (2006). The Sage Handbook of Nations and Nationalism. London: Sage Publications. ISBN 1-4129-0101-4.
James, Paul (1996). Nation Formation: Towards a Theory of Abstract Community. London: Sage Publications. ISBN 0-7619-5072-9.
James, Paul (2006). Globalism, Nationalism, Tribalism: Bringing Theory Back In. London: Sage Publications.
Kymlicka, Will (1995). Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-827949-3.
Leoussi, Athena S., επιμ. (2001). Encyclopedia of Nationalism. New Brunswick, N.J: Transaction Publishers. ISBN 0-7658-0002-0.
Miller, David (1995). On Nationality. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-828047-5.
Motyl, Alexander, επιμ. (2001). Encyclopedia of Nationalism. 1. San Diego: Academic Press. ISBN 0-12-227230-7.
Snyder, Louis L. (1990). Encyclopedia of Nationalism. New York: Paragon House. ISBN 1-55778-167-2.
Spira, Thomas, επιμ. (1999). Nationalism and Ethnicity Terminologies: An Encyclopedic Dictionary and Research Guide. Gulf Breeze, FL: Academic International Press. ISBN 0-87569-205-2.
Liah Greenfeld, Nationalism: Five roads to Modernity, Καίμπριτζ, 1992

Steven Grosby, «Nationality and Religion», 2001
John Hutchinson, Nations as Zones of Conflict, London, 2005
Breuilly, John (1994). Nationalism and the State (2nd έκδοση). Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-07414-5.
Brubaker, Rogers (1996). Nationalism Reframed: Nationhood and the National Question in the New Europe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-57224-X.
De Benoist, Alain (Summer 2004). «On Identity». Telos 2004 (128).
Greenfeld, Liah (1992). Nationalism: Five Roads to Modernity. Cambridge, Mass: Harvard University Press. ISBN 0-674-60318-4.
Hobsbawm, Eric J. (1992). Nations and Nationalism Since 1780: Programme, Myth, Reality (2nd έκδοση). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-43961-2.
Jusdanis, Gregory (2001). The Necessary Nation. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-07029-6.
Malesevic, Sinisa (2006). Identity As Ideology: Understanding Ethnicity and Nationalism. Basingstoke [England]: Palgrave Macmillan. ISBN 1-4039-8786-6.
Malesevic, Sinisa (2013). Nation-States and Nationalisms:Organization, Ideology and Solidarity. Cambridge [England]: Polity. ISBN 978-0-7456-5339-6.
Miscevic, Nenad (1 June 2010). «Nationalism». Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University.
«Nations and Nationalism». Harvard Asia Pacific Review 11 (1). Spring 2010. ISSN 1522-1113.
Özkirimli, Umut (2010). Theories of Nationalism: A Critical Introduction (2nd έκδοση). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 0-230-57732-6.
Royce, Mathias O. (5 August 2010). The Rise and Propagation of Political Right-Wing Extremism: The Identification and Assessment of Common Sovereign Economic and Socio-Demographic Determinants. Working Paper Series. Swiss Management Center.
White, Philip L.; White, Michael Lee (2008). «Nationality: The History of a Social Phenomenon». Nationality in World History.
Smith Anthony (Σμιθ Άντονι), The Ethnic Origin of Nations (Oxford, 1986)
Smith Anthony, When is a Nation?, Cambridge, 2004
Smith Anthony, Nationalism and Modernism, Λονδίνο, 1998