Ζάνες

 

Οι Ζάνες ήταν στην αρχαιότητα χάλκινα αγάλματα του θεού Δία, τα οποία τοποθετούνταν στην είσοδο του σταδίου στην Αρχαία Ολυμπία, μπροστά από το άνδηρο των θησαυρών.

Περιγραφή και ιστορικά στοιχεία

Το όνομα Ζάνες προκύπτει από τον πληθυντικό αριθμό του ονόματος Ζεύς.[1] Τα αγάλματα αυτά αφιερώνονταν στο ιερό του Διός και κατασκευάζονταν με πόρους από τις χρηματικές ποινές που επέβαλαν οι Ελλανοδίκες σε όσους αθλητές δεν σέβονταν και παραβίαζαν τους κανονισμούς των Ολυμπιακών Αγώνων.[2] Εκτός από χρηματικές ποινές επέβαλαν επίσης σωματικές ποινές ή αποκλεισμό των αθλητών από τους αγώνες ανάλογα με την βαρύτητα της παράβασης στην οποία είχαν υποπέσει.[1]

Σήμερα σώζονται 16 πέτρινα βάθρα των αγαλμάτων, τα οποία είναι τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο μπροστά από τη μνημειακή είσοδο του Σταδίου της Αρχαίας Ολυμπίας, την Κρύπτη. Ο λόγος που βρίσκονταν στην περίοπτη αυτή θέση ήταν σκόπιμη, ώστε να αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή για τους αθλητές που έρχονταν να λάβουν μέρος στους αγώνες. Στα βάθρα αυτά, κατά την αρχαιότητα, υπήρχαν ισάριθμα χάλκινα αγάλματα, τα οποία όμως δεν διασώθηκαν.[3]

Οι Ζάνες ήταν έργα μεγάλων και ξακουστών καλλιτεχνών, όπως ο Κλέων ο Σικυώνιος.[4] Όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας, στα βάθρα τους χαρασσόταν επιγραφή με το όνομα του παραβάτη. Η αναγραφή ονόματος αθλητή πάνω σε ένα τέτοιο βάθρο αποτελούσε ντροπή, τόσο για τον ίδιο όσο και για την πόλη από την οποία καταγόταν. Σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία, οι αρχαιότεροι από τους Ζάνες έγιναν από το χρηματικό πρόστιμο που επιβλήθηκε το 384 π. Χ. στον Θεσσαλό πυγμάχο Εύπωλο, διότι δωροδόκησε τρεις αντιπάλους του με σκοπό να ανακηρυχθεί ο ίδιος νικητής. Παρόμοια ποινή επιβλήθηκε και στους αντιπάλους του που δέχτηκαν την προσφορά του Εύπωλου.[2][4] Αργότερα, κατασκευάστηκαν άλλα έξι αγάλματα, από τον Αθηναίο αθλητή του πεντάθλου Κάλιππο, επειδή δωροδόκησε τους συναθλητές του. Επίσης, ο Αλεξανδρινός παγκρατιαστής Σαραπίων, ήταν ο πρώτος που τιμωρήθηκε από τους Ήλειους κριτές για δειλία, διότι φοβήθηκε και εγκατέλειψε κρυφά τον ιερό χώρο της Ολυμπίας.[5]
Σύμφωνα με τον Παυσανία

[5-21.2] ἰόντι γὰρ ἐπὶ τὸ στάδιον τὴν ὁδὸν τὴν ἀπὸ τοῦ Μητρῴου, ἔστιν ἐν ἀριστερᾷ κατὰ τὸ πέρας τοῦ ὄρους τοῦ Κρονίου λίθου τε πρὸς αὐτῷ τῷ ὄρει κρηπὶς καὶ ἀναβασμοὶ δι' αὐτῆς: πρὸς δὲ τῇ κρηπῖδι ἀγάλματα Διὸς ἀνάκειται χαλκᾶ. ταῦτα ἐποιήθη μὲν ἀπὸ χρημάτων ἐπιβληθείσης ἀθληταῖς ζημίας ὑβρίσασιν ἐς τὸν ἀγῶνα, καλοῦνται δὲ ὑπὸ τῶν ἐπιχωρίων Ζᾶνες.
[3] πρῶτοι δὲ ἀριθμὸν ἓξ ἐπὶ τῆς ὀγδόης ἔστησαν καὶ ἐνενηκοστῆς Ὀλυμπιάδος: Εὔπωλος γὰρ Θεσσαλὸς χρήμασι διέφθειρε τοὺς ἐλθόντας τῶν πυκτῶν, Ἀγήτορα Ἀρκάδα καὶ Πρύτανιν Κυζικηνόν, σὺν δὲ αὐτοῖς καὶ Φορμίωνα Ἁλικαρνασσέα μὲν γένος, Ὀλυμπιάδι δὲ τῇ πρὸ ταύτης κρατήσαντα. τοῦτο ἐξ ἀθλητῶν ἀδίκημα ἐς τὸν ἀγῶνα πρῶτον γενέσθαι λέγουσι, καὶ πρῶτοι χρήμασιν ἐζημιώθησαν ὑπὸ Ἠλείων Εὔπωλος καὶ οἱ δεξάμενοι δῶρα παρὰ Εὐπώλου. δύο μὲν δὴ ἐξ αὐτῶν ἔργα Κλέωνος Σικυωνίου: τὰ δὲ ἐφεξῆς τέσσαρα ὅστις ἐποίησεν, οὐκ ἴσμεν. [6]

[5-21.2 Προχωρώντας κανείς προς το στάδιο από το δρόμο του Μητρώου, στα αριστερά και στους πρόποδες του Κρονίου όρους και κοντά σ' αυτό, υπάρχει ένα λίθινο κρηπίδωμα με σκαλοπάτια. Κοντά στο κρηπίδωμα αυτό έχουν αφιερωθεί χάλκινα αγάλματα του Διός, που κατασκευάστηκαν με τα χρήματα των προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές για την ασέβειά τους απέναντι στους αγώνες. Οι ντόπιοι τα ονομάζουν Ζάνες.
[5-21.3] Τα πρώτα έξι στήθηκαν στην ενενηκοστή όγδοη ολυμπιάδα, στην οποία ο Θεσσαλός Εύπωλος δωροδόκησε τους πυγμάχους που συμμετείχαν στους αγώνες, τον Αρκάδα Αγήτορα και τον Κυζικηνό Πρύτανη, καθώς και τον Αλικαρνασσέα Φορμίωνα, ο οποίος ήταν νικητής της πυγμαχίας στην προηγούμενη ολυμπιάδα. Λένε ότι αυτό ήταν το πρώτο παράπτωμα που σημειώθηκε από αθλητές σε αγώνες• ο Εύπωλος καθώς και αυτοί που δωροδόκησε ήταν οι πρώτοι από τους Ηλείους που τιμωρήθηκαν με χρηματικά πρόστιμα. Δύο από τα αγάλματα είναι έργα του Σικυωνίου Κλέωνα, αλλά δεν γνωρίζω ποιος έκανε τα υπόλοιπα τέσσερα.

Έκθεση Φωτογραφιών
Φωτογραφίες
Οι βάσεις από τους Ζάνες στην Ολυμπία.
Οι βάσεις από τους Ζάνες στην Ολυμπία.
Οι βάσεις από τους Ζάνες στην Ολυμπία.
Οι βάσεις από τους Ζάνες στην Ολυμπία.
Παραπομπές

Η οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων από τον κόμβο Οδυσσεύς του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τ. 11ος, σ. 164 - 165.
Ζάνες από τον κόμβο Οδυσσεύς του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
πρῶτοι δὲ ἀριθμὸν ἓξ ἐπὶ τῆς ὀγδόης ἔστησαν καὶ ἐνενηκοστῆς Ὀλυμπιάδος: Εὔπωλος γὰρ Θεσσαλὸς χρήμασι διέφθειρε τοὺς ἐλθόντας τῶν πυκτῶν, Ἀγήτορα Ἀρκάδα καὶ Πρύτανιν Κυζικηνόν, σὺν δὲ αὐτοῖς καὶ Φορμίωνα Ἁλικαρνασσέα μὲν γένος, Ὀλυμπιάδι δὲ τῇ πρὸ ταύτης κρατήσαντα. τοῦτο ἐξ ἀθλητῶν ἀδίκημα ἐς τὸν ἀγῶνα πρῶτον γενέσθαι λέγουσι, καὶ πρῶτοι χρήμασιν ἐζημιώθησαν ὑπὸ Ἠλείων Εὔπωλος καὶ οἱ δεξάμενοι δῶρα παρὰ Εὐπώλου. δύο μὲν δὴ ἐξ αὐτῶν ἔργα Κλέωνος Σικυωνίου: τὰ δὲ ἐφεξῆς τέσσαρα ὅστις ἐποίησεν, οὐκ ἴσμεν. — Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5.21.2 Ἠλιακῶν Α'
παγκρατιαστὴν δέ φασιν Ἀλεξανδρέα, ὄνομα δὲ εἶναί οἱ Σαραπίωνα, τοῦτον ἐν Ὀλυμπιάδι τῇ πρώτῃ μετὰ τὰς διακοσίας ἐς τοσοῦτο δεῖσαι τοὺς ἀνταγωνιστὰς ὥστε ἡμέρᾳ μιᾷ πρότερον ἢ ἐσκληθήσεσθαι τὸ παγκράτιον ἔμελλεν ἀποδράντα οἴχεσθαι. τοῦτον ζημιωθέντα ἐπὶ δειλίᾳ μόνον τῶν τε ἄλλων ἀνθρώπων καὶ αὐτῶν μνημονεύουσιν Αἰγυπτίων. — Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5.21.18 Ἠλιακῶν Α'

από τη Βικιθήκη -Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 5. Ἠλιακῶν Α'

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες από τον κόμβο Οδυσσεύς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, 5.21.2 - 18 Ηλιακών Α΄.

Αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες
Αθλήματα	Δρόμου	Στάδιον • Δίαυλος • Οπλίτης δρόμος • Δόλιχος
	Ιππικά	Κέλης • Κάλπη • Πώλος • Απήνη • Συνωρίς • Τέθριππο • Άρμα
	Συμπλοκής	Πάλη • Πυγμαχία • Παγκράτιο
	Ειδικά	Πένταθλον • Κήρυκες • Σαλπιγκτές
Θέματα	Αθλητές	Κατάλογος αρχαίων ολυμπιονικών • Περιοδονίκες • Τριαστές
	Διοργανώσεις	Αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες • Αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες σε διάφορες περιοχές • Ολύμπια (19ος αιώνας) • Σύγχρονοι ολυμπιακοί αγώνες
	Άλλα	Ολυμπία • Ακονιτί • Κότινος • Ολυμπιακή εκεχειρία • Ελλανοδίκες • Ζάνες

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License