Γεγονότα, Hμερολόγιο

 

.

Ναυμαχία του Ναυαρίνου
Ελληνική Επανάσταση του 1821
και Ρωσοτουρκικός Πόλεμος του 1828-1829
Χρονολογία 20 Οκτωβρίου 1827
Τόπος Ναυαρίνο
Έκβαση Νίκη των ευρωπαϊκών δυνάμεων
Μαχόμενα μέρη
Ηνωμένο Βασίλειο
Βασίλειο της Γαλλίας
Ρωσική αυτοκρατορία
Οθωμανική αυτοκρατορία
Αίγυπτος
Τυνησία

Αλγερία

Αρχηγοί
Έντουαρντ Κόδριγκτον
Ανρί Δεριγνύ
Λογγίνος Χέιδεν
Ιμπραήμ Πασάς
Αμίρ Ταχίρ Πασάς
Μοχαρράμ Μπέης
Καπιτάν Μπέης
Δυνάμεις
10 πολεμικά πλοία
10 φρεγάτες
0 κορβέτες
4 μπρίκια,
2 βάρκες
3 πολεμικά πλοία
17 φρεγάτες
30 κορβέτες
28 μπρίκια,
5 βάρκες,
5/6 fireships
Απώλειες
181 νεκροί,
480 τραυματίες
15.000 νεκροί και 30.000 τραυματίες

Η ναυμαχία στο Ναυαρίνο (επίσης Ναβαρίνο) έγινε στις 20 Οκτωβρίου του 1827, κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1821-1832) στον κόλπο Ναυαρίνο, στη δυτική ακτή της χερσονήσου της Πελοποννήσου στο Ιόνιο Πέλαγος.

Η εξέλιξη των γεγονότων

Ο κεντρικός παράγοντας που καθόρισε την επέμβαση των τριών ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων στην ελληνική σύγκρουση ήταν οι φιλοδοξίες της Ρωσίας να επεκταθεί στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας εις βάρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η συναισθηματική υποστήριξή της για τους συντρόφους-ορθόδοξους χριστιανούς Έλληνες, οι οποίοι είχαν επαναστατήσει εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας το 1821. Αφού οι προθέσεις της Ρωσίας θεωρήθηκαν σημαντική γεωστρατηγική απειλή από τις άλλες δυνάμεις, και ειδικά από τη Μεγάλη Βρετανία, η βρετανική και αυστριακή διπλωματία στόχευαν στην παρεμπόδιση της ρωσικής επέμβασης, με την ελπίδα ότι η οθωμανική κυβέρνηση θα πετύχαινε την καταστολή της εξέγερσης. Αλλά το 1825, η ενθρόνιση του τσάρου Νικόλαου Α' στο ρωσικό θρόνο, σημάδεψε την υιοθέτηση μιας επιθετικότερης "ελληνικής" πολιτικής, υποχρέωσε τη Μεγάλη Βρετανία να επέμβει, με το φόβο ότι μια ασυγκράτητη Ρωσία θα αποσυνέθετε ολοκληρωτικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Γαλλία ένωσε τις άλλες δύο δυνάμεις προκειμένου να αποκατασταθεί ο ηγετικός ρόλος της στις ευρωπαϊκές υποθέσεις μετά από την ήττα της στους Ναπολεόντειους πολέμους. Οι κυβερνήσεις και των τριών δυνάμεων δέχονταν επίσης υπό την έντονη πίεση της εγχώριας κοινής γνώμη τους ώστε να ενισχυθούν οι Έλληνες, ειδικά μετά από την εισβολή της Πελοποννήσου, το 1825, από τον υποτελή στους Οθωμανούς Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου και τις αγριότητες του στρατού του σε βάρος του γηγενούς πληθυσμού.

Ναυμαχία του Ναυαρίνου,

Οι δυνάμεις συμφώνησαν με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1827), περί τα τέλη Ιουνίου, να αναγκάσουν την οθωμανική κυβέρνηση να παραχωρήσει αυτονομία στους Έλληνες και απέστειλαν ναυτικές μοίρες στην ανατολική Μεσόγειο για να επιβάλουν την πολιτική τους. Η Ελληνική πλευρά με πράξη της 21 Ιουνίου (παλαιό ημερολόγιο) δέχθηκε αμέσως την συμφωνία αλλά ο Ιμπραήμ, που στο μεταξύ ήλεγχε σχεδόν όλη την Πελοπόννησο, ζήτησε προθεσμία έως ότου λάβει εντολές από την Αίγυπτο και την Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος υποσχέθηκε ότι ο στόλος του δεν θα εξέλθη από την Πύλο πριν έλθουν οι διαταγές που περιμένει.

Την 6η Σεπτεμβρίου συνέβη ναυτικό επεισόδιο μεταξύ βρετανικών και τουρκοαιγυπτιακών πλοίων στα παράλια της Δωρίδας, όπου τα πλοία "Άστιγξ" και "Καρτερία" κατέστρεψαν 6 μικρά τουρκικά σκάφη και ένα αλγερινό. Μετά από αυτό, την 19 Σεπτεμβρίου, σημαντική μοίρα του τουρκοαιγυπτιακού στόλου παραβίασε την υπόσχεση και απέπλευσε από την Πύλο για να τιμωρήσει τα βρετανικά πλοία. Ο ναύαρχος Κόδριγκτον ορμώμενος από τη Ζάκυνθο με δύο μόνο πλοία ανάγκασε την τουρκοαιγυπτιακή μοίρα να επιστρέψει στο λιμάνι αλλά ο Ιμπραήμ έστειλε στρατό στην ξηρά όπου προέβη σε καταστροφές των καλλιεργειών ως αντίποινα. Ο Χάμιλτον δήλωσε ότι "αν αφήσουμε τον Ιμπραήμ να παραμείνει στην Ελλάδα, το ένα τρίτο των κατοίκων θα λιμοκτονήσει". Οι τρεις επικεφαλής, αντιναύρχος Κόδριγκτον, υποναύαρχος Δεριγνύ και υποναύαρχος Χέιδεν έκριναν ότι δεν πρέπει να παραμείνουν θεατές των βιαιοπραγιών των Οθωμανών. Προηγουμένως ο Στράτφορντ Κάνιγκ είχε δώσει στον Κόδριγκτον την δική του ερμηνεία της Συνθήκης του Λονδίνου: "Αν δεν εισακουσθεί ο λόγος σας, μεταχειριστείτε τα πυροβόλα".

Ναυμαχία του Ναυαρίνου, Ιβάν Κονσταντίνοβιτς Αϊβαζόφσκι,

Μετά από αυτό οι ναύαρχοι συμφώνησαν ότι ο Ιμπραήμ παραβιάζει τις συμφωνίες και απαίτησαν από αυτόν να αποπλεύσουν τα πλοία του προς Αίγυπτο και Κωνσταντινούπολη αλλιώς θα του επιτεθούν. Ο συμμαχικός στόλος εισήλθε στην Πύλο την 8 Οκτωβρίου και άρχισε να παίρνει θέσεις μάχης. Μια βρετανική λέμβος με σημαία κήρυκος προσέγγισε ένα αιγυπτιακό πυρπολικό με σκοπό να του ζητήσει να απομακρυνθεί. Οι Αιγύπτιοι πυροβόλησαν πρώτοι και σκότωσαν αξιωματικό που επέβαινε στην λέμβο. Ακολούθησε ανταλλαγή πυροβολισμών και σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν περισσότεροι ναυτικοί μέσα στην λέμβο. Παρόμοιο επεισόδιο έγινε και σε άλλο σημείο. Ο Κόδριγκτον έστειλε τον Έλληνα πρωρέα Μιχαήλ να ζητήσει από τον Αιγύπτιο ναύαρχο να παραμείνει ουδέτερος. Αφού ο Μιχαήλ παρέδωσε το μήνυμα, ενώ επέστρεφε στη λέμβο δέχθηκε εν ψυχρώ πυροβολισμό από Τούρκο ναυτικό, ο οποίος διέκρινε ότι ο απεσταλμένος του Άγγλου ναυάρχου ήταν Έλληνας. Ο Δεριγνύ από την πλευρά του ζήτησε επίσης από την πλησίον του Αιγυπτιακή φρεγάτα να μην ανοίξει πυρ. Ωστόσο, η ένταση δεν ήταν δυνατόν πλέον να ελεγχθεί. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, κρίνοντας ότι έχει υπεροχή άνοιξε πυρ κατά συμμαχικών πλοίων και η ναυμαχία άρχισε σε όλη τη διάταξη των πλοίων. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος υπερτερούσε αριθμητικά και ταυτόχρονα υποστηριζόταν από πυροβόλα των γύρω φρουρίων.

Σε κρίσιμη στιγμή της ναυμαχίας μπήκε στο λιμάνι ο Ρωσικός στόλος από οκτώ πλοία. Λεπτομερείς περιγραφές της μάχης αναφέρουν ότι τα πλοία ήταν τόσο κοντά μεταξύ τους, ώστε εμπλέκονταν τα ξάρτια τους οι δε ναύτες έβαλαν ακόμα και με πιστόλια. Μέχρι ώρα 5 το απόγευμα τα πλείστα των τουρκοαιγυπτιακών πλοίων είχαν καταστραφεί ή παραδοθεί. Οι απώλειες των Οθωμανών υπολογίζονταν σε 6.000 ενώ μόνο πάνω στην τουρκική και αιγυπτιακή ναυαρχίδα οι νεκροί και οι τραυματίες ήταν περίπου 1.000. Από τη συμμαχική πλευρά οι νεκροί και τραυματίες ήταν 654 άνδρες εκ των οποίων 272 Βρετανοί, 184 Γάλλοι και 198 Ρώσοι. Ο Δεριγνύ ανέφερε ότι "στην ιστορία δεν υπήρξε μεγαλύτερη καταστροφή στόλου".

Την επομένη ημέρα οι σύμμαχοι απαίτησαν από τον Ιμπραήμ, που στο μεταξύ είχε καταφύγει στα βουνά της Μεσσηνίας, να υψώσει λευκή σημαία σε όλα τα φρούρια με την απειλή ότι αν ριχτεί έστω και ένας πυροβολισμός θα θεωρηθεί ως κήρυξη πολέμου. Οι Οθωμανοί αποδέχτηκαν και υπεγράφη ανακωχή πάνω στην ναυαρχίδα του Κόδριγκτον.
Η απήχηση του αποτελέσματος της ναυμαχίας

Η κοινή γνώμη στην Ευρώπη, που επί χρόνια παρακολουθούσε την αιματοχυσία του ελληνικού λαού και την απάθεια των ηγετών των μεγάλων κρατών, δέχθηκε με μεγάλη χαρά το αποτέλεσμα της ναυμαχίας και το θεώρησε ως νίκη των λαών σε πείσμα των αποφάσεων των πολιτικών ηγεσιών. Ο Γάλλος ακαδημαϊκός Πιέρ Αντουάν Λεμπρίν (1785-1873) έγραψε:

Η μάχη του Ναυαρίνου ήταν κατόρθωμα των λαών...Τα πυροβόλα του Ναυαρίνου έγιναν η αρχή νέας περιόδου και ανήγγειλαν θριαμβευτικά την άνοδο της κοινής γνώμης και την ύψωσή της πάνω από τους θρόνους ...[1]

Η Γαλλική κυβέρνηση και ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Ι΄ ένιωσαν βαθιά ικανοποίηση: απευθυνόμενος ο τελευταίος στην εθνοσυνέλευση, είπε: « Η απρόοπτη ναυμαχία στο Ναβαρίνο απέβη ημέρα δόξας για το ναυτικό μας»[2] Είναι επίσης χαρακτηριστικό πως καθώς η ναυμαχία αρχίζει να απεικονίζεται ευρύτατα στην Ευρώπη μέσα από ζωγραφικούς πίνακες, λιθογραφίες και χαλκογραφίες, ο κυριότερος όγκος των έργων αυτών προέρχεται από την Γαλλία που χαιρέτησε θερμά την κατάληξή της.[3] Βέβαια δεν έλλειπαν και όσοι ανησυχούσαν γιατί πίστευαν πως η ήττα του τουρκικού στόλου θα άνοιγε τον δρόμο της Ρωσίας στην Μεσόγειο. Έτσι η Μεγάλη Βρετανία πήρε αποστάσεις από το γεγονός: Οι διάδοχοι του Τζωρτζ Κάνινγκ, η κυβέρνηση Γουέλινγκτον, θεωρώντας την πολιτική του προκατόχου τους υπερβολικά αντιοθωμανική και αποσκοπώντας στην ενίσχυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως ανάχωμα σε πιθανή κάθοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο, χαρακτήρισαν τη ναυμαχία και το αποτέλεσμά της ως απρόοπτο συμβάν, (untoward event), κατά τις προγραμματικές δηλώσεις της τον Ιανουάριο του 1828.[4] Στον αντίποδα αυτής της επίσημης στάσης της κυβέρνησης και του βρετανικού τύπου κινήθηκε το αγγλικό θέατρο το οποίο με παραστάσεις του τίμησε την νίκη των τριών συμμαχικών στόλων για μια μακρά περίοδο, από τον Νοέμβριος|Νοέμβριο του 1827 και για όλη τη διάρκεια του 1828.[5] Η τουρκική κυβέρνηση αντέδρασε με οργή και απειλές χωρίς να καταφύγει σε ακρότητες. Αυτό οφειλόταν στο ότι θεωρούσε πως η ναυμαχία δεν θα είχε συνέπειες και ότι αν προέβαινε σε θηριωδίες θα ερχόταν σε σύγκρουση με τη μισή Ευρώπη.
Η αποτίμησή της

Η συνδυασμένη οθωμανική και αιγυπτιακή αρμάδα καταστράφηκε από συμμαχική βρετανική, γαλλική και ρωσική ναυτική δύναμη. Είναι η τελευταία σημαντική ναυμαχία στην ιστορία που διεξήχθη εξ ολοκλήρου με ιστιοφόρα σκάφη. Επίσης ποτέ στην ιστορία του πολέμου των κανονιοφόρων ιστιοφόρων δεν βρέθηκαν τόσα πολλά πλοία,με τόσο μεγάλη δύναμη πυρός, συγκεντρωμένα σε ένα τόσο περιορισμένο χώρο.[6]

Οι συγκεντρωμένοι στόλοι των τριών μεγάλων δυνάμεων συνιστούσαν ισχυρή ναυτική δύναμη. Αν και υστερούσαν αριθμητικά του συνδυασμένου οθωμανοαιγυπτιακού στόλου, τόσο σε αριθμό πλοίων όσο και σε μεγάλα πλοία και σε αριθμό πυροβόλων, η τριμερής πλευρά υπερτερούσε σε πειθαρχία, εκπαίδευση και ιδίως σε πείρα στον θαλάσσιο πόλεμο- κυρίως από ναυμαχίες εναντίον αλλήλων, τουλάχιστον όσον αφορά τους Βρετανούς και τους Γάλλους. Επιπλέον τα πυροβόλα τους, αν και λιγότερα-1324 η τριμερής και 2240 οι Τουρκοαιγύπτιοι- ήταν μεγαλύτερα και επομένως ισχυρότερα σε δύναμη πυρός.[7]

Η καταβύθιση του οθωμανικού μεσογειακού στόλου έσωσε την Ελληνική Επανάσταση από την κατάρρευση προς την οποία έβαινε μετά από 6 και πλέον χρόνια άνισου αγώνα του ελληνικού λαού εναντίον δυνάμεων που επιστράτευε η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα Βαλκάνια, την Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, ακόμα και τη Δυτική Ευρώπη (σημειώνεται ότι κατά την ναυμαχία σε πολλά Αιγυπτιακά πλοία επέβαιναν Γάλλοι αξιωματικοί). Αργότερα απαιτήθηκαν δύο πρόσθετες στρατιωτικές παρεμβάσεις, από τη Ρωσία υπό μορφή ρωσο-τουρκικού πολέμου (1828-9) και από μια γαλλική εκστρατευτική μονάδα στην Πελοπόννησο (γνωστή ως Εκστρατεία του Μωριά), προκειμένου να επιτευχθεί η απόσυρση των οθωμανικών δυνάμεων από την κεντρική και νότια Ελλάδα και να εξασφαλιστεί η Ελληνική ανεξαρτησία.

Οι Γάλλοι, μετά από μια μεγάλη περίοδο περιθωριοποίησης που ακολούθησε, την ήττα του Ναπολέοντα, έβρισκαν ξανά τη θέση τους ανάμεσα στις δυνάμεις της Ευρώπης και το Ναυαρίνο θεωρήθηκε μία από τις αποδείξεις του ενεργού ρόλου που κλήθηκαν και πάλι να αναλάβουν στη διαχείριση των ευρωπαϊκών υποθέσεων.[8] Επίσης η νίκη αυτή ήταν γι΄αυτούς μια ηθική ικανοποίηση για την αξία του πολεμικού τους ναυτικού, «που τόσο είχε ταπεινωθεί από την πανωλεθρία του Τραφάλγκαρ».[9]
Παραπομπές

↑ Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Έκδοση 5η Π. Καρολίδου, Ελευθερουδάκης, Αθήνα, 1925, τομ. ΣΤ', σελ. 184-192.
↑ Βασίλης Καρδάσης, «Πλήγμα για την εξωτερική πολιτική της Αγγλίας», στο: Συλλογικό, Η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το ατυχές γεγονός που έσωσε την Ελλάδα, Ε Ιστορικά-Ελευθεροτυπία, τ/χ.1 (21 Οκτωβρίου 1999), σελ.42
↑ Μάνος Στεφανίδης, «Ναβαρίνο: Εικονογραφία και...αγιογραφία», στο: Συλλογικό, Η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το ατυχές γεγονός που έσωσε την Ελλάδα, Ε Ιστορικά-Ελευθεροτυπία, τ/χ.1 (21 Οκτωβρίου 1999), σελ.46
↑ Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Ο αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία. Πολιτική και στρατηγική των Ελλήνων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας 1821-1832, εκδ.Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 1996, σελ.293-294
↑ Στέργιου Φασουλάκη, «Ο αντίκτυπος στο αγγλικό θέατρο», στο: Συλλογικό, Η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το ατυχές γεγονός που έσωσε την Ελλάδα, Ε Ιστορικά-Ελευθεροτυπία, τ/χ.1 (21 Οκτωβρίου 1999), σελ.49
↑ Χαράλαμπος Παπασωτηρίου,όπ.π., σελ.266
↑ όπ.π., σελ.265
↑ Νατάσα Καστρίτη, Η Ελλάδα του 21΄με τη ματιά των φιλελλήνων. Γαλλική φιλελληνική παραγωγή από τις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, εκδ.Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήνα, 2006, σελ.74
↑ Νικόλαος Πετσάλης-Διομήδης, «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου-Η σύγκρουση-Ο αντίκτυπος», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΒ (1975),σελ.468

Πηγές

Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Ο αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία. Πολιτική και στρατηγική των Ελλήνων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας 1821-1832, εκδ.Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 1996
Νικόλαος Πετσάλης-Διομήδης, «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου-Η σύγκρουση-Ο αντίκτυπος», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.ΙΒ (1975),σελ.466-469
Διονύσιος Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, τομ.11, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1959, σελ.263-310
Συλλογικό, Η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το ατυχές γεγονός που έσωσε την Ελλάδα, Ε Ιστορικά-Ελευθεροτυπία, τ/χ.1 (21 Οκτωβρίου 1999),

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Δημήτρης Λουλές, Ο βρετανικός τύπος για τη ναυμαχία του Ναβαρίνου, Μνήμων 7 (1978-1979),σελ.1-11
Ι.Κ. Βασδραβέλλης, Η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων και η ναυμαχία του Ναυαρίνου, εκδ.Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1973
Δημ. Φωκά, Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, Αθήνα, 1927.
Μ.Γ.Σίμψας, Ναυαρίνον, η Ναυμαχία που εθεμελίωσε την ελευθερία της Ελλάδος, 1974.
Σίμων Κατακουζηνός, Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, 1925.
Κ.Μ. Γουντχάουζ, Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου, Εκδόσεις Κουλουφάκου για λογαριασμό των Εκδόσεων Βασ. Π. Καλδής, Αθήνα 1977

Εξωτερικές συνδέσεις

Γκριγκόρι Λ. Αρς, «Ρώσοι ναυτικοί στη μάχη του Ναυαρίνου» [1]
Ελένης Ε. Κούκου, Η Ναυμαχία στο Ναυαρίνο [2]

Χρονολόγιο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (1821 - 1829)
1821

Εξέγερση στην Μολδοβλαχία Συνέλευση της Βοστίτσας Επανάσταση της Μάνης Απελευθέρωση της Καλαμάτας Ξεσηκωμός της Πάτρας Πολιορκία του Χλεμουτσίου Πολιορκία της Καρύταινας Μάχη Αλεξιώτισσας και Αγίας Παρασκευής Μάχη της Σιλίμνας Μάχη του Λαντζοΐου Μάχη της Σμίλας Πολιορκία των Σαλώνων Πολιορκία του Λιδωρικίου Μάχη του Μαλανδρίνου Πολιορκία της Λιβαδειάς Μάχη του Λεβιδίου Μάχη της Αθήνας Μάχη της Βλαχοκερασιάς Ναυμαχία της Ερεσού Μάχη του Κατσαρού Πολιορκία και η άλωση του Λάλα Μάχη στο Μετόχι Μεγάλου Σπηλαίου Μάχη του Ριγανόκαμπου Μάχη του Μακρυνόρους Μάχη του Λούλου Μάχη των Ρουστίκων Μάχη της Καλής Συκιάς Σφαγές στην Κωνσταντινούπολη (1821) Σφαγές στη Σμύρνη (1821) Σφαγές στα Μοσχονήσια και τις Κυδωνιές Μικράς Ασίας (1821) Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης Πολιορκία του Νεοκάστρου Πολιορκία της Μονεμβασίας Πολιορκία του Μπεκίου Εξέγερση της Σωζόπολης Μάχη του Δερβέν Φούρκα Μάχη του Πατρατζικίου Μάχη της Αλαμάνας Μάχη του Γαλατσίου Μάχη της Βογόρτσας Μάχη στα Δερβίζιανα Μάχη του Βαλτετσίου Μάχη των Δολιανών και Βερβένων Μάχη του Αγίου Αθανασίου Καρύταινας Πολιορκία της Αταλάντης Πολιορκία της Μενδενίτσας Πολιορκία των Αθηνών Σφαγή της Θεσσαλονίκης Μάχη του Σαλτικίου Εξέγερση της Καλλίπολης Συνέλευση των Καλτεζών Μάχη του Βραχωρίου Μάχη του Καβοφονιά Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς Μάχη των Βρυσακίων Μάχη της Ιερισσού Μάχη του Δραγατσανίου Μάχη της Θεσσαλονίκης Μάχη της Ρεντίνας Μάχη του Εγρί Μπουτζάκ Μάχη των Βασιλικών Θεσσαλονίκης Μάχη του Σκουλενίου Μάχη των Βαριάδων Μάχη του Σταυρού Μάχη της Γράνας Α΄ Εξέγερση της Θάσου Ναυμαχία της Κεραμωτής Μάχη των Βασιλικών Φθιώτιδας Μάχη των Κομψάδων Μάχη των Πέντε Πηγαδιών Καταστροφή της Βοστίτσας Καταστροφή του Γαλαξειδίου Άλωση της Τριπολιτσάς Μάχη της Μονής Σέκκου Μάχη της Κασσάνδρας Πολιορκία της Άρτας Α΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος Συνέλευση των Σαλώνων Μάχη του Μαυρικίου΄

1822
Πολιορκία του Ακροκορίνθου Μάχη του Ρεθύμνου Μάχη των Χανιών Ναυμαχία της Πάτρας Μάχη του Σαραβαλίου Μάχη του Γηροκομείου Πολιορκία της Πάτρας Μάχη στα Στύρα Μάχη του Δοβρά Μάχη της Βέροιας Μάχη του Οστρόβου Σφαγή της Χίου Καταστροφή της Νάουσας Μάχη του Κολινδρού Μάχη του Καστέλλου Ρεθύμνης Μάχη των Μελάμπων Α΄ Γενική συνέλευση των Κρητών Μάχη της Καστανιάς Ημαθίας Πυρπόληση Τουρκικής Ναυαρχίδας στη Χίο Άλωση της Ακρόπολης Β΄ Μάχη των Βρυσακίων Μάχη της Μηλιάς Μάχη της Μαλάξας Μάχη στο Κομπότι Μάχη της Πλάκας Μάχη του Πέτα Μάχη της Σπλάντζας Μάχη του Φαναρίου Άλωση του Ακροκορίνθου Μάχη των Δερβενακίων Μάχη του Αγιονορίου Μάχη της Κιάφας Μάχη στον Άγιο Σώστη Ναυμαχία των Σπετσών Μάχη του Μαυρονόρους Ναυμαχία της Τενέδου Μάχη του Δαδίου Κατάληψη του Παλαμηδίου Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου Μάχη στα Σελά
1823
Μάχη της Ακράτας Μάχη του Αγίου Βλασίου Αγράφων Μάχη στο Τρίκερι Γ΄ Μάχη των Βρυσακίων Μάχη του Εβλιγιά Ρεθύμνης Άλωση της Αράχοβας Μάχη του Κεφαλόβρυσου Μάχη της Ίδης Μάχη της Καλιακούδας Καταστροφή του Μελιδονίου Μάχη της Γραμβούσας Ναυμαχία της Μυτιλήνης Ναυμαχία της Κρήτης Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος Μάχη στα Μαύρα Λιθάρια Μάχη της Μονής Ιερουσαλήμ Β΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος
1824
Ολοκαύτωμα Γεροντόσπηλιου Μελιδονίου Καταστροφή της Κάσου Καταστροφή των Ψαρών Μάχη της Άμπλιανης Ναυμαχία της Σάμου Μάχη της Πανάσαρης Μάχη του Βουργαρελίου Ναυμαχία του Γέροντα Γ΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος
1825
Μάχη της Σχοινόλακκας Μάχη του Κρεμμυδίου Πτώση της Σφακτηρίας Πτώση του Νεοκάστρου Ναυμαχία της Μεθώνης Ναυμαχία της Άνδρου Τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου Μάχη στο Μανιάκι Μάχη του Βαρυπέτρου Ναυμαχία του Καφηρέα Μάχη της Τραμπάλας Μάχη των Μύλων Μάχη στα Τρίκορφα Ναυμαχία της Αλεξάνδρειας Μάχη του Κακοσάλεσι Εκστρατεία στο Λίβανο Καταστροφή της Βυτίνας
1826
Μάχη της Κλείσοβας Έξοδος του Μεσολογγίου Μάχη στο Καστράκι Μάχη του Θριάσιου Πεδίου Ναυμαχία της Μυτιλήνης Μάχη της Βέργας Μάχη του Διρού Μάχη του Μεχμέταγα Πολιορκία της Βαρνάκοβας Μάχη του Χαϊδαρίου Μάχη της Δόμβραινας Πολιορκία της Ακροπόλεως Μάχη της Αράχωβας Μάχη στο Τουρκοχώρι Μάχη στο Πολυάραβο
1827
Μάχη στο Δίστομο Μάχη του Καματερού Μάχη της Καστέλλας (Πειραιώς) Μάχη των Τριών Πύργων Μάχη στο Κερατσίνι Μάχη του Ανάλατου Πτώση της Ακρόπολης Μάχη στο Μέγα Σπήλαιο Μάχη της Καυκαριάς Ναυμαχία του Νεοκάστρου Ναυμαχία του Ναυαρίνου Ναυμαχία της Αγκάλης Εκστρατεία της Χίου Μάχη του Αγίου Βλασίου Καλαβρύτων Μάχη του Βερίνου
1828
Πάταξη της πειρατείας στο Αιγαίο Β΄ Εξέγερση της Θάσου Ναυμαχία της Καβάλας Ναυμαχία του κάβο Μπαμπά Μάχη του Φραγκοκάστελλου Εκστρατεία του Μοριά Μάχη του Κόρακα Μάχη της Γραμμένης Οξυάς Μάχη της Τέρνοβας
1829
Ολοκαύτωμα Λαμπινής Μάχη του Μαρτίνου Μάχη του Ανηφορήτου Πρώτη μάχη της Θήβας Δεύτερη μάχη της Θήβας Συμπλοκές Ωρωπού και Μενιδίου Παράδοση της Βόνιτσας Μάχη της Κορωνησίας Μάχη της Πέτρας

Κύπρος , Ελληνική Επανάσταση 1821

Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια

Εγκυκλοπαίδεια Ιστορίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License