ART

Η μάχη του Φραγκοκαστέλλου Κρήτης (18 Μαΐου 1828) ήταν πολεμικό επεισόδιο του ελληνικού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα (1821-1829) το οποίο εντάσεται στη γενικότερη προσπάθεια της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης («Αντικυβερνητική της Ελλάδος Επιτροπή») για την αναζωπύρωση της επαναστατικής δράσης σε διάφορες επαρχίες, ώστε οι τελευταίες να ενταχθούν στο υπό δημιουργία ελληνικό κράτος βάσει των όρων της συνθήκης του Λονδίνου, που είχαν συμφωνήσει οι τρεις «προστάτιδες δυνάμεις» (Αγγλία, Γαλλία και η Τσαρική Ρωσία). Η έκβαση της μάχης ήταν αρνητική για τους Έλληνες.

Υπόβαθρο

Κατόπιν διαταγής του αρχιστρατήγου Τσορτς, που υπέγραφε ο ίδιος και ο αρχιγραμματέας Γεώργιος Λη με ημερομηνία 26 Ιουνίου 1827, ο Ηπειρώτης οπλαρχηγός Χατζημιχάλης Νταλιάνης είχε διορισθεί επικεφαλής των ατάκτων ιππέων της επαναστατικής κυβέρνησης. Λίγους μήνες μετά το διορισμό του, ο Νταλιάνης ήταν σε θέση να συμμετέχει σε επιχειρήσεις, καθώς είχε συγκροτήσει σώμα περίπου 100 ιππέων και με τη βοήθεια του εκπροσώπου των Κρητών Εμ. Αντωνιάδη αναχώρησε από το Ανάπλι με το μπρίκι «Λεωνίδας» για τη Γραμβούσα όπου έφτασε στις 4 Ιανουαρίου του 1828. Εκεί, οι άνδρες του ενώθηκαν με λιγοστούς Κρήτες μαχητές, αφού οι περισσότεροι οπλαρχηγοί του νησιού τηρούσαν επιφυλακτική στάση. Η αιτία ήταν η κίνηση του διορισμένου από το Μωχάμεντ Άλι, Τουρκαλβανού διοικητή Μουσταφά πασά να αποστείλει προειδοποιητικά γράμματα σε όλους τους επικεφαλής στρατιωτικών σωμάτων του νησιού, με τα οποία τους ανέγγειλε την άφιξη του Νταλιάνη, με την επισήμανση ότι είχε τη διάθεση να μη θεωρήσει εκείνους ως συμπράτοντες, απειλώντας δε με σκληρά αντίποινα κατά των γηγενών σε περίπτωση που τον ενίσχυαν. Όμως επιστολή έστειλε ο Μουσταφάς και στον ίδιο το Νταλιάνη, με τον οποίο είχε γνωριστεί παλαιότερα στην Κπολη, αλλά ο δεύτερος αγνόησε τις προτάσεις συνεργασίας ή υποταγής, που περιλαμβάνονταν σε αυτή (μονογραφία του Νταλιάνη, από το μητροπολίτη Ερμούπολης Αιγύπτου, Ευάγγελο).

Προς τη σύγκρουση

Από τα Σφακιά όπου στο μεταξύ βρισκόταν, ο Νταλιάνης έσπευσε να καταλάβει το κοντινό (μεταξύ Σφακίων και Αγίου Βασιλείου) παλαιό Ενετικό οχυρωμάνο κάστρο του Φραγκοκαστέλλου, ενώ επιπλέον τοποθέτησε υποστηρικτικές φρουρές στις θέσεις Κολακάσια και Πατσιανό. Την κατάληψη του Φραγκοκαστέλλου ενέκρινε το «Κρητικό Συμβούλιο» (επαναστατικός οργανισμός της νήσου) με έγγραφό του στις 8 Μαΐου του 1828. Ο Νταλιάνης, διαθέτοντας ελάχιστα τρόφιμα και πυρομαχικά, ζήτησε τη βοήθεια της Αίγινας, όμως η αντικυβερνητική επιτροπή δεν ήταν σε θέση να τον συνδράμει λόγω έλλειψης πόρων. Περαιτέρω, οι τοπικοί Σφακιανοί οπλαρχηγοί (της «Διευθυντικής Επιτροπής Λουτρού») φέρονταν εχθρικά προς τον Ηπειρώτη στρατηγό, με αποκορύφωμα την παρακράτηση από μέρους τους του πολεμικού ανεφοδιασμού που του είχε αποστείλει ο άγγλος φρούραρχος της Γαμβρούσας. Απογοητευμένος από την άρνηση των ντόπιων να τον στηρίξουν, φοβούμενοι τα τουρκικά αντίποινα, ο Νταλιάνης αποφάσισε να δράσει στηριζόμενος σχεδόν αποκλειστικά στις δικές του δυνάμεις. Στις 8 Μαΐου τέθηκε επικεφαλής όλων των ιππέων του και μιας ακόμη μονάδας πιστών Κρητών υπό τον Α. Μανουσογιαννάκη, με σκοπό να πλευροκοπήσει τα στρατεύματα του Οσμάν πασά του Ρεθύμνου, που κινούνταν προς Αποκόρωνα προκειμένου να ενωθούν με τις δυνάμεις του Μουσταφά. Η επιχείρηση του Νταλιάνη στέφθηκε από επιτυχία, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να ηττηθούν και να οπισθοχωρήσουν προς τη βάση τους.

Η κυρίως μάχη

Ο διοικητής της Κρήτης, πληροφορούμενος τα συμβάντα, όπως και λεπτομέρειες για τη σύνθεση του ελληνικού στρατόπεδου από έναν Αιγύπτιο ιπποκόμο, πρώην κρατούμενο των Ελλήνων (και θεωρούμενου εσφαλμένα από το Νταλιάνη, ως πιστού σε αυτόν) που κατάφερε να αποδράσει κατά τη διάρκεια της μάχης, αποφάσισε να εκστρατεύσει ο ίδιος κατά του Φραγκοκαστέλλου. Παράλληλα, ο Χατζημιχάλης, λόγω της αμοιβαίας καχυποψίας με τους Σφακιανούς υπερασπιστές του Πατσιανού, αγνόησε τις ορθές στρατιωτικές συμβουλές που του έγραψαν και φιλονίκησε μάλιστα μαζί τους, σε ανταλλαγή επιστολών. Αφορμή της αντιδικίας ήταν η προτεινόμενη εκ μέρους των Σφακιανών τακτική που θα ακολουθούσε στην επικείμενη σύγκρουση. Παρά τις ειλικρινείς εντέλει προσπάθειες των εντόπιων συναγωνιστών του (Α. Μανουσέλης, Σ. Δεληγιαννάκης, Σ. Και Π. Παπαδάκης, Γ. Τσουδερός, Σ. Καυκάλας, Π. Τσιριντάκης κ.α.) να τον μεταπείσουν, ο Νταλιάνης φερόταν αποφασισμένος να πέσει μαχόμενος κατά την άμυνα του κάστρου, δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι «Μια φορά γεννήθηκα και μια φορά θα πεθάνω». Εν τω μεταξύ, κατέφτασε στην περιοχή ένα ισχυρό σώμα υπό το Μουσταφά που το αποτελούσαν 4.000 πεζοί και 400 ιππείς, ενισχυμένοι με 3 κανόνια και ένα βομβοβόλο. Οι Τούρκοι στρατοπέδευσαν πλησίον του Φραγκοκάστελλου και την επόμενη μέρα (18-5-1828) άρχισαν την επίθεσή τους. Οι Έλληνες ήταν παραταγμένοι μέσα σε πέντε στη σειρά, πρόχειρα και δίχως πρόνοια για τη μεταξύ τους επικοινωνία, χαρακώματα που είχαν κατασκευάσει έξω απ’ το φρούριο, αφού προηγουμένως έδωσαν προ του αρχηγού τους, έναν όρκο τιμής να υπερασπίσουν το κάστρο «μέχρι θανάτου».

Η θυσία του Νταλιάνη

Το κεντρικό οχύρωμα υπό τον Κυριακούλη Αργυροκαστρίτη που δέχθηκε την κύρια προσβολή υπέρτερων κατά πολύ δυνάμεων, αμύνθηκε με γενναιότητα, αλλά τελικά όλοι οι άνδρες που το υπεράσπιζαν φονεύθηκαν στη μάχη εκ του συστάδην που ακολούθησε, εκτός δυο που κατάφεραν να διασωθούν. Βλέποντας την έκβαση, οι υπόλοιποι μαχητές επιχείρησαν να υποχωρήσουν προς το φρούριο, υπό την κάλυψη των ιππέων. Ο Νταλιάνης ήταν πάντα επικεφαλής των ανδρών του και πάλεψε με ανδρεία, έως ότου έπεσε νεκρός από τα σπαθιά των αντιπάλων του, όπως και συνολικά 338 Έλληνες. Ωστόσο, η ελληνική υποχώρηση πέτυχε, καθώς οι Τούρκοι δέχτηκαν επίθεση αντιπερισπασμού των υπερασπιστών του Καψοδάσους και του Πατσιανού, που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο (συνολικά) 1.050 ανδρών του Μουσταφά.

Παράδοση του κάστρου

Τελικά όμως, το Φραγοκαστέλλο εγκαταλείφθηκε στα χέρια των Τούρκων (που εν συνεχεία το κατέστρεψαν, ώστε να μη χρησιμοποιηθεί εκ νέου εναντίον τους) μετά από συνθήκη που συμφωνήθηκε μεταξύ των δυο πλευρών και κατά την οποία οι εναπομείναντες Έλληνες μπορούσαν να αποχωρήσουν ελεύθερα, παίρνοντας μαζί τον οπλισμό και τα υπάρχοντά τους. Μαλιστά μεταξύ των πολιορκούμενων Ηπειρωτών και των πολιορκητών Τουρκαλβανών ανταλλάχθηκαν και δώρα, αφού τους συνέδεαν φυλετικοί δεσμοί κοινής καταγωγής. Ο Μουσταφάς, επιπλέον, απέστειλε στους οικείους του νεκρού αντιπάλου του, την ιπποσκευή του. Κατά την επιστροφή των Τούρκων στη βάση τους, πραγματοποιήθηκε νέα επίθεση σε βάρος τους από Σφακιανούς μαχητές, όμως ο Μουσταφά Πασάς αποφάσισε να μην τιμωρήσει την πόλη τους, επιδιώκοντας έτσι τον ειρηνικό κατευνασμό και τον τερματισμό της επανάστασης.
Λαϊκή παράδοση

Για τη θυσία του Νταλιάνη και των ανδρών του, η λαϊκή μούσα δημιούργησε ενδιαφέρον δημοτικό τραγούδι, το οποίο διέσωσε ο Γ. Βλαστός. Περαιτέρω, η φαντασία των κατοίκων της περιοχής έχει οδηγήσει στην παραδοχή του φαινομένου των «Δροσουλιτών», ενός οράματος στον ουρανό, το οποίο, όπως λένε, εμφανίζεται κάθε χρόνο έκτοτε, τις παραμονές της επετείου της μάχης.
Πηγή

Διονύσιος Κόκκινος, «Η Ελληνική Επανάστασις» (έκδοση «Μέλισσα», Αθήνα, 1974), Τόμος ΣΤ’, σελ. 243 – 251.

Χρονολόγιο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (1821 - 1829)
1821

Εξέγερση στην Μολδοβλαχία Συνέλευση της Βοστίτσας Επανάσταση της Μάνης Απελευθέρωση της Καλαμάτας Ξεσηκωμός της Πάτρας Πολιορκία του Χλεμουτσίου Πολιορκία της Καρύταινας Μάχη Αλεξιώτισσας και Αγίας Παρασκευής Μάχη της Σιλίμνας Μάχη του Λαντζοΐου Μάχη της Σμίλας Πολιορκία των Σαλώνων Πολιορκία του Λιδωρικίου Μάχη του Μαλανδρίνου Πολιορκία της Λιβαδειάς Μάχη του Λεβιδίου Μάχη της Αθήνας Μάχη της Βλαχοκερασιάς Ναυμαχία της Ερεσού Μάχη του Κατσαρού Πολιορκία και η άλωση του Λάλα Μάχη στο Μετόχι Μεγάλου Σπηλαίου Μάχη του Ριγανόκαμπου Μάχη του Μακρυνόρους Μάχη του Λούλου Μάχη των Ρουστίκων Μάχη της Καλής Συκιάς Σφαγές στην Κωνσταντινούπολη (1821) Σφαγές στη Σμύρνη (1821) Σφαγές στα Μοσχονήσια και τις Κυδωνιές Μικράς Ασίας (1821) Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης Πολιορκία του Νεοκάστρου Πολιορκία της Μονεμβασίας Πολιορκία του Μπεκίου Εξέγερση της Σωζόπολης Μάχη του Δερβέν Φούρκα Μάχη του Πατρατζικίου Μάχη της Αλαμάνας Μάχη του Γαλατσίου Μάχη της Βογόρτσας Μάχη στα Δερβίζιανα Μάχη του Βαλτετσίου Μάχη των Δολιανών και Βερβένων Μάχη του Αγίου Αθανασίου Καρύταινας Πολιορκία της Αταλάντης Πολιορκία της Μενδενίτσας Πολιορκία των Αθηνών Σφαγή της Θεσσαλονίκης Μάχη του Σαλτικίου Εξέγερση της Καλλίπολης Συνέλευση των Καλτεζών Μάχη του Βραχωρίου Μάχη του Καβοφονιά Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς Μάχη των Βρυσακίων Μάχη της Ιερισσού Μάχη του Δραγατσανίου Μάχη της Θεσσαλονίκης Μάχη της Ρεντίνας Μάχη του Εγρί Μπουτζάκ Μάχη των Βασιλικών Θεσσαλονίκης Μάχη του Σκουλενίου Μάχη των Βαριάδων Μάχη του Σταυρού Μάχη της Γράνας Α΄ Εξέγερση της Θάσου Ναυμαχία της Κεραμωτής Μάχη των Βασιλικών Φθιώτιδας Μάχη των Κομψάδων Μάχη των Πέντε Πηγαδιών Καταστροφή της Βοστίτσας Καταστροφή του Γαλαξειδίου Άλωση της Τριπολιτσάς Μάχη της Μονής Σέκκου Μάχη της Κασσάνδρας Πολιορκία της Άρτας Α΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος Συνέλευση των Σαλώνων Μάχη του Μαυρικίου΄

1822
Πολιορκία του Ακροκορίνθου Μάχη του Ρεθύμνου Μάχη των Χανιών Ναυμαχία της Πάτρας Μάχη του Σαραβαλίου Μάχη του Γηροκομείου Πολιορκία της Πάτρας Μάχη στα Στύρα Μάχη του Δοβρά Μάχη της Βέροιας Μάχη του Οστρόβου Σφαγή της Χίου Καταστροφή της Νάουσας Μάχη του Κολινδρού Μάχη του Καστέλλου Ρεθύμνης Μάχη των Μελάμπων Α΄ Γενική συνέλευση των Κρητών Μάχη της Καστανιάς Ημαθίας Πυρπόληση Τουρκικής Ναυαρχίδας στη Χίο Άλωση της Ακρόπολης Β΄ Μάχη των Βρυσακίων Μάχη της Μηλιάς Μάχη της Μαλάξας Μάχη στο Κομπότι Μάχη της Πλάκας Μάχη του Πέτα Μάχη της Σπλάντζας Μάχη του Φαναρίου Άλωση του Ακροκορίνθου Μάχη των Δερβενακίων Μάχη του Αγιονορίου Μάχη της Κιάφας Μάχη στον Άγιο Σώστη Ναυμαχία των Σπετσών Μάχη του Μαυρονόρους Ναυμαχία της Τενέδου Μάχη του Δαδίου Κατάληψη του Παλαμηδίου Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου Μάχη στα Σελά
1823
Μάχη της Ακράτας Μάχη του Αγίου Βλασίου Αγράφων Μάχη στο Τρίκερι Γ΄ Μάχη των Βρυσακίων Μάχη του Εβλιγιά Ρεθύμνης Άλωση της Αράχοβας Μάχη του Κεφαλόβρυσου Μάχη της Ίδης Μάχη της Καλιακούδας Καταστροφή του Μελιδονίου Μάχη της Γραμβούσας Ναυμαχία της Μυτιλήνης Ναυμαχία της Κρήτης Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος Μάχη στα Μαύρα Λιθάρια Μάχη της Μονής Ιερουσαλήμ Β΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος
1824
Ολοκαύτωμα Γεροντόσπηλιου Μελιδονίου Καταστροφή της Κάσου Καταστροφή των Ψαρών Μάχη της Άμπλιανης Ναυμαχία της Σάμου Μάχη της Πανάσαρης Μάχη του Βουργαρελίου Ναυμαχία του Γέροντα Γ΄ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος
1825
Μάχη της Σχοινόλακκας Μάχη του Κρεμμυδίου Πτώση της Σφακτηρίας Πτώση του Νεοκάστρου Ναυμαχία της Μεθώνης Ναυμαχία της Άνδρου Τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου Μάχη στο Μανιάκι Μάχη του Βαρυπέτρου Ναυμαχία του Καφηρέα Μάχη της Τραμπάλας Μάχη των Μύλων Μάχη στα Τρίκορφα Ναυμαχία της Αλεξάνδρειας Μάχη του Κακοσάλεσι Εκστρατεία στο Λίβανο Καταστροφή της Βυτίνας
1826
Μάχη της Κλείσοβας Έξοδος του Μεσολογγίου Μάχη στο Καστράκι Μάχη του Θριάσιου Πεδίου Ναυμαχία της Μυτιλήνης Μάχη της Βέργας Μάχη του Διρού Μάχη του Μεχμέταγα Πολιορκία της Βαρνάκοβας Μάχη του Χαϊδαρίου Μάχη της Δόμβραινας Πολιορκία της Ακροπόλεως Μάχη της Αράχωβας Μάχη στο Τουρκοχώρι Μάχη στο Πολυάραβο
1827
Μάχη στο Δίστομο Μάχη του Καματερού Μάχη της Καστέλλας (Πειραιώς) Μάχη των Τριών Πύργων Μάχη στο Κερατσίνι Μάχη του Ανάλατου Πτώση της Ακρόπολης Μάχη στο Μέγα Σπήλαιο Μάχη της Καυκαριάς Ναυμαχία του Νεοκάστρου Ναυμαχία του Ναυαρίνου Ναυμαχία της Αγκάλης Εκστρατεία της Χίου Μάχη του Αγίου Βλασίου Καλαβρύτων Μάχη του Βερίνου
1828
Πάταξη της πειρατείας στο Αιγαίο Β΄ Εξέγερση της Θάσου Ναυμαχία της Καβάλας Ναυμαχία του κάβο Μπαμπά Μάχη του Φραγκοκάστελλου Εκστρατεία του Μοριά Μάχη του Κόρακα Μάχη της Γραμμένης Οξυάς Μάχη της Τέρνοβας
1829
Ολοκαύτωμα Λαμπινής Μάχη του Μαρτίνου Μάχη του Ανηφορήτου Πρώτη μάχη της Θήβας Δεύτερη μάχη της Θήβας Συμπλοκές Ωρωπού και Μενιδίου Παράδοση της Βόνιτσας Μάχη της Κορωνησίας Μάχη της Πέτρας

Κύπρος , Ελληνική Επανάσταση 1821

Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια

Εγκυκλοπαίδεια Ιστορίας

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License