ART

 

EVENTS

 

.

ΕλλάδαΕλλάδα

Περιφέρεια : Κρήτης
Νομός : Ηρακλείου

Νομός ΗρακλείουΔήμος Γαζίου

-- Δήμος Γαζίου --

Το Φόδελε είναι χωριό στην επαρχία Μαλεβιζίου και ομώνυμο τοπικό διαμέρισμα του Δήμου Γαζίου στο Νομο Ηρακλείου, με 540 κατοίκους το 2001. Η απόστασή του από το Ηράκλειο είναι 29 χιλιόμετρα. Βρίσκεται στο μέσο κοιλάδας, κατάφυτης από πορτοκαλεώνες. Μάλιστα το χωριό φημίζεται για τα εύγευστα πορτοκάλια. Διαρρέεται από τον ποταμό Παντομάντρη. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και λιγότερο με την κτηνοτροφία. Το χωριό υδρεύεται από δίκτυο παρακείμενων πηγών. Στον οικισμό βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, καθώς επίσης και τα εξωκλήσια του Ευαγγελισμού, των Αγίων Πάντων, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Ιωάννου και των Εισοδίων της Θεοτόκου. Στο χωριό ανάμεσα στα άλλα λειτουργεί νηπιαγωγείο.

Τ.δ. Φόδελε

Το τοπικό διαμέρισμα Φόδελε αριθμούσε 642 κατοίκους το 2001 και απαρτίζεται απο τους οικισμούς :

* το Φόδελε [ 540 ] ,έδρα του Δημοτικού διαμερίσματος.
το Φόδελε
η Μονή Αγίου Παντελεήμονος [ 3 ]
η Παραλία Φόδελε [ 99 ]



Ιστορικά στοιχεία

Βυζαντινά χρόνια

Στην περιοχή του σημερινού χωριού διαπιστώθηκε τελευταία ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Παντομάτριον, της οποίας το όνομα διασώζεται στον ποταμό. Σε παλαιότερη εποχή, πιθανότατα κατά τη βυζαντινή περίοδο, στη θέση Σκοτεινή, Λουμπινιές ή στα Αρχοντικά βρισκόταν χωριό με άλλο όνομα, όπως πιστοποιούν ερείπια από παλαιά κτίσματα. Η σημερινή εκκλησία των Εισοδίων κτίστηκε στο ανατολίκό τμημα στη θέση παλαιότερης εκκλησίας, σταυροειδούς, εγγεγραμμένης με τρούλο και τρίκλιτης, σε σχήμα βασιλικής του 11ου ή 12ου αιώνα. Υπάρχουν διάφορα γλυπτά και επίσης πλάκα, που παριστάνει θηρίο. Όλα αυτά ανήκουν στην παλαιοχριστιανική βασιλική. Η σημερινή εκκλησία οικοδομήθηκε με δαπάνες του Μιχαήλ Μελισσουργού και της συζύγου του, Ειρήνης, το 1323. Ήταν κατάγραφος, όμως δε σώζονται οι τοιχογραφίες.

Ονομασία και απογραφές

Το σημερινό χωριό κτίστηκε σε μεταγενέστερη εποχή και πήρε το όνομά του από το επίθετο του πρώτου οικιστή (Φόδελε) , που αναφέρεται στην Κρήτη το 13ο αιώνα. Στον κατάλογο που συνοδεύει τη συνθήκη του Αλεξίου Καλέργη και της Βενετίας (1299) γίνεται η σχετική αναφορά[1]. Στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583 αναγράφεται με 129 κατοίκους [2] και υπαγόταν στην επαρχία Μυλοποτάμου.

Σχέση με Δομήνικο Θεοτόκοπουλο

Ναός Παναγίας Φόδελε, (Gerd Pinke, 2003)

Το χωριό συνδέθηκε με το μεγάλο ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Η διατήρηση του επωνύμου Θεοτοκάκης στο χωριό οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο Ελ Γκρέκο καταγόταν από εκεί. Σύμφωνα με τον Α. Κύρου πιστεύεται ότι το σπίτι τα παλαιά αρχοντικά του Θεοτοκόπουλου βρίσκονταν στον παλαιό οικισμό Σκοτεινή. Ωστόσο, ο Πρεβελάκης και άλλοι αντικρούουν τον ισχυρισμό αυτό, κάνοντας λόγο για καταγωγή από το Ηράκλειο. Η άποψη αυτή ενισχύθηκε από την ανακοίνωση του Κ. Μέρτζιου στο 1ο Κρητολογικό Συνέδριο (1961). Επίσης, στον Καστροφύλακα (Κ 36) αναφέρεται ότι ο αδερφός του καλλιτέχνη, Μανούσος, ήταν ενοικιαστής κτημάτων στο Χάνδακα. Δεν αποκλείεται όμως ο πατέρας του Ελ Γκρέκο να είχε γεννηθεί στο Φόδελε και έπειτα να ήρθε στο Χάνδακα. Στηριζόμενοι στην άποψη της καταγωγής του Θεοτοκοπούλου από το Φόδελε οι καθηγητές και φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Βαγιαδολίδ της Ισπανίας, ενετοίχισαν το 1934 ειδική στήλη με επιγραφή στα ελληνικά και στα ισπανικά, σε πλάκα από το βράχο του Τολέδο, όπου έζησε και πέθανε ο μεγάλος ζωγράφος[3].


Σημειώσεις και παραπομπές

1. ↑ Κ. Μέρτζιου, Η συνθήκη Ενετών-Καλέργη, Κρητ. Χρονικά, Γ΄, 279

2. ↑ Καστροφύλακας, Κ 174

3. ↑ H ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΟΥ ΒΑΛΙΑΔΟΛΙΔ ΠΑΛΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΙΛΛΙΑΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΣΤΟ ΦΟΔΕΛΕ ΤΗΝ ΠΛΑΚΑ ΑΥΤΗ ΒΓΑΛΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΡΑΧΟ ΤΟΥ ΤΟΛΕΔΟ ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΤΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΔΟΞΗΣ ΤΟΥ ΔΟΜΗΝΙΚΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΥ. ΙΟΥΛΙΟΣ 1934

Βιβλιογραφία

* Το Ηράκλειον και ο Νομός του, Έκδοση Νομαρχίας Ηρακλείου. το Φόδελε [ 540 ]
η Μονή Αγίου Παντελεήμονος [ 3 ]
η Παραλία Φόδελε

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία

Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License