Η Κιλικία είναι η νοτιοανατολικότερη παράλια περιοχή της Μικράς Ασίας (έναντι της Κύπρου). Αρχαιότερη ονομασία της ήταν Αώα από το όνομα ποταμού της, του Αώου, αγνώστου προσδιορισμού σήμερα.
Γενικά

Η Κιλικία που σήμερα αποτελεί έκταση της Τουρκίας εκτείνεται από το Κορακήσιο (αρχ. Αλαία) μέχρι τις Κιλίκιες πύλες. Φυσικά όριά της είναι ανατολικά το Αμανό όρος, βόρεια και δυτικά η οροσειρά του Ταύρου και νότια το Κιλίκιο πέλαγος (ΒΑ. λεκάνης Μεσογείου).

Αρχαίες χώρες συνορεύουσες ήταν προς Δ. η Παμφηλία, η Πισιδία και η Ισαυρία, προς Β. η Λυκαονία και η Καππαδοκία, προς Α. η Κομμαγηνή και Ν.Α. η Συρία. Αρχαιότερα ήταν χώρα της Καππαδοκίας. Η συνολική της έκταση 35.000 τ.χλμ διαιρείτο χωρογραφικά σε δύο τμήματα το δυτικό καλούμενο Τραχεία Κιλικία ή Τραχειώτις (πρόποδες και υψίπεδο του Ταύρου)και το ανατολικό καλούμενο Πεδιάδα. Τις περιοχές αυτές τις χωρίζει το όρος Καλύκανδρος. Ακόμη και σήμερα η Τραχεία Κιλικία στερείται μεγάλων δρόμων με έδαφος γενικά άδενδρο και άγονο. Αντίθετα η Πεδινή είναι ευφορώτατη. Τρεις ποταμοί διαρρέουν τη πεδινή χώρα οι: Κύδνος, Σάρος και Πύραμος κανένας όμως πλωτός. Μεγάλη η παραγωγή σε δημητριακά, οίνο, λάδι και του χαρακτηριστικού χονδρού υφάσματος κιλίκιου(*).

Το κλίμα της μεν τραχείας ηπειρωτικό, της δε πεδινής μεσογειακό.

Κάτοικοι της χώρας οι Κίλικες.

Ιστορικές Πόλεις

Πόλεις άξιες λόγου ήταν η Ταρσός (πρωτεύουσα επί του Κύδνου π.), τα Άδανα, η Μόψου-Εστία, Μόψου-Κρήνη, Ανάβαρζα, Καυδιούπολη, παράλιες δε το Κορακήσιο (η δυτικότερη πόλη), η Σελινούς (αργ. Τραϊανούπολη), Αντιόχεια Μικρά, η Αφροδισιάδα, Σελεύκεια, οι Σόλοι (Γερμανικούπολη), Πομπηϊούπολη, Αρσινόη, ο Μάλλος και η Ισσός (η ανατολικότερη πόλη).

Ιστορία

Η ιστορία της χώρας αρχίζει από την υποταγή της στη Νινευΐ όπου μετά τη καταστροφή του κράτους των Ασσυρίων (607πΧ) έμεινε ανεξάρτητη. Το 400πχ προσχώρησε στο Κύρο τον νεότερο μετά το θάνατο του οποίου μεταβλήθηκε σε Σατραπεία.

Επί του Μ. Αλεξάνδρου απετέλεσε ίδια επαρχία, επί δε των διαδόχων του η Κιλικία υπήρξε θέατρο σκληρών αγώνων μεταξύ των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων μέχρι που ο Αντίοχος την κατέλαβε.

Το 103πΧ καταλήφθηκε από τον Μ. Αντώνιο μετά πέρασε στη κυριαρχία του Μιθριδάτη τον οποίο και εκδίωξε ο Σύλλας το 92πΧ. Το 78πΧ ο Ανθύπατος Σερβίλιος ηττήθηκε από τους πειρατές που εκείνη τη περίοδο είχαν καταστήσει τη Κιλικία ορμητήριό τους με μεγάλους στόλους που κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο φθάνοντας μέχρι και τον Τίβερη. Τότε οι Ρωμαίοι αναγκάσθηκαν να αναλάβουν τον αποκαλούμενο "Πειρατικό πόλεμο" τη διεξαγωγή του οποίου ανάλαβε ο Πομπήιος (67-63πΧ) που και επέφερε μεγάλη καταστροφή στους πειρατές. Από τότε η Κιλικία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία, διοικητής της οποίας ήταν ο Κικέρων.

Κατά τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους η χώρα διαιρέθηκε σε "Πρώτη" και "Δεύτερη" Κιλικία. Οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες αντιλαμβανόμενοι τον χαρακτήρα των κατοίκων, τους προσλάμβαναν στο αυτοκρατορικό ναυτικό όπου και αποδείχθηκαν επιδέξιοι ναύτες.

Γενικά η Κιλικία λόγω θέσεως αποτέλεσε στο πέρασμα των αιώνων μέγα θέατρο πολεμικών συγκρούσεων σε εισβολές από Α. προς Δ. και αντίθετα. Οι μεγαλύτερες μάχες που διεξήχθησαν σ΄ αυτή τη χώρα ήταν

* Μάχη στην Ισσό (όπου ο Αλέξανδρος ο Μέγας νίκησε τον Δαρείο)
* Μάχη κατά των Περσών (όπου ο Χοσρόης Βασιλεύς των Περσών τη κατέλαβε)
* Αποβίβαση του Ηράκλειου που κινήθηκε κατά του Χοσρόη.
* Επανειλημμένες καταλήψεις της χώρας από τους Άραβες.
* Διέλευση των Σταυροφοριών όπου ο αρχηγός της Γ' Σταυροφορίας Φρειδερίκος Βαρβαρόσας πνίγεται στο ποταμό Κύδνο.
* Ακολουθεί τουρκική κατάκτηση.
* Διέλευση των Μογγόλων υπό τον Ταμερλάνο.
* Κατάληψη από τον Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου το 1832 πριν νικήσει τους Τούρκους στο Ικόνιο και τέλος¨
* Κατάληψη από τους Γάλλους το 1919 κατά τον Α'Π.Π. παραμένοντας μέχρι το 1921 οπότε και αναχώρησαν παραδίδοντάς την πάλι στους τούρκους.

Εκκλησιαστικά

Εκκλησιαστικά η Κιλικία υπαγόταν στο Πατριαρχείο Αντιοχείας. Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών και την αναχώρηση των Ελλήνων και Αρμενίων η χώρα κατέστη καθαρά μουσουλμανική.

Σημαντική όμως υπήρξε κατά τους χρόνους της πρώτης εκκλησίας επί ρωμαϊκής επικυριαρχίας και ειδικότερα η πρωτεύουσα Ταρσός από την οποία και καταγόταν ο Απόστολος Παύλος.

Σχετ. Πράξεις Θ΄:11,30 και ΚΑ΄:39.

Σήμερα

Η Κιλικία σήμερα αποτελεί τμήμα του τουρκικού κράτους υπαγόμενο στο "Βιλαέτι" (=Νομαρχία) των Αδάνων (Adana) με κύριο λιμάνι τη Μερσίνα. Άλλες πόλεις σημαντικές είναι η Ταρσός (δυτικά των Αδάνων), Μισίς (αρχ. Μόψου εστία), Καρά ισαλού (αρχ.Μόψου κρήνη) και Οσμανιγέ (Osmaniye). Ανατολικά των Αδάνων και εντός του όρμου της Αλεξανδρέττας (Iskenderun) βρίσκεται το νέο λιμάνι Τζεϋχάν (Ceyhan) όπου και καταλήγουν δύο πετρελαιαγωγοί από το Ιράκ.

Μέσω πεδινής Κιλικίας διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή Βαγδάτης από τις Κιλίκιες πύλες προς τις Αμανικές με διακλάδωση προς Άδανα και Μερσίνη.

Πρό του 1922 είχε 422.000 κατοίκους εκ των οποίων 128.000 ήταν Έλληνες.

Σημειώσεις

Στρατ. ιστορία 1916-1920

Στρατ. επιχ. 1916-1920

Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η τύχη της Κιλικίας και των λοιπών χωρών της Τουρκίας εξαρτήθηκαν από διαδοχικές συμφωνίες μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων που ήταν και οι ακόλουθες: Το 1916 η Κιλικία αναγνωρίστηκε ως Ιταλική ζώνη ενώ το 1917 ως Γαλλική. Αργότερα με τη Συνθήκη των Σεβρών αποσπάσθηκε της επιρροής της Γαλλίας αποδιδόμενη στη Τουρκία. Αλλ΄ όμως η Γαλλία δια του από Σεβάστεια πληρεξούσιού της κ. Πικό σε ιδιαίτερη συνεννόηση με τον Μουσταφά Κεμάλ είχε προχωρήσει σε συνθήκη με όρους που η μεν Γαλλία παρατιόταν της Κιλικίας υπέρ της Τουρκίας, ο δε Μουσταφά Κεμάλ αναγνώριζε τους γάλλους διπλωμάτες της περιοχής.

Η Γαλλία το έπραξε αυτό επειδή η Αγγλία από το Σεπτέμβριο του 1919είχε ήδη αρχίσει την απόσυρση 24 Ταγμάτων προς την Μοσούλη που τον ίδιο καιρό απεκαλύφθησαν και τα κοιτάσματα πετρελαίου. Από την άλλη ο Μουσταφά Κεμάλ είχε αντιληφθεί τις μεταξύ των Δυνάμεων έριδες και στράφηκε κατά των Γάλλων στη Κιλικία και Συρία. Ο Γάλλος στρατηγός Γκουρώ μετέφερε στη Κυβέρνησή του την εξέλιξη των πραγμάτων αλλά έλαβε από τον Κλεμανσώ τη διαταγή "η αντικατάσταση να γίνει αμέσως τιθέμενου ενός Γάλλου πανταχού όπου υπάρχει είς Άγγλος, όπως στην αντικατάσταση ενός σκοπού"

Με αυτές τις συνθήκες το Φθινόπωρο του 1919 ελάχιστες γαλλικές δυνάμεις διασπάρθηκαν. Οι συγκοινωνίες ήταν στη χώρα σπάνιες. Ο ανεφοδιασμός των στρατιωτικών τμημάτων δύσκολος. Έτσι ο επερχόμενος χειμώνας επέδρασε ολέθρια τόσο στην υγεία των Γάλλων όσο και στο ηθικό τους. Προκειμένου να αντιμετωπίσει τη κατάσταση, ο στρατηγός Γκουρώ προσπάθησε να συγκροτήσει ένοπλα τμήματα από Αρμένιους. Αυτό εξώθησε το φανατισμό των Κούρδων της περιοχής κατά των "μισητών απίστων" Αρμενίων. Αλλά και ο Εμίρης Φεϋζάλ στη Συρία δεν ήταν και τόσο φιλικός στους Γάλλους. Σ΄ αυτή τη κατάσταση η Γαλλία άφησε τους αντιπάλους της να ενισχύονται από το κεμαλικό στρατό προχωρώντας στην απόλυση των κληρωτών 1918.

Έτσι επί μετώπου 400χλμ από Μερσίνα μέχρι Ούρφα (Έδεσσα) τα εγκατασταθέντα γαλλικά τάγματα υπέστησαν αιματηρές ήττες. Από 21 Ιανουαρίου μέχρι 9 Φεβρουαρίου 1921 τα εγκλωβισμένα και πολιορκούμενα στο Μαράς γαλλικά τάγματα αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Τον δε Απρίλιο του 1921 δύο γαλλικά τάγματα συντρίφτηκαν στην Αϊντάμπ. Τον Αύγουστο (1921) ο στρατηγός Γκουρώ εισηγήθηκε και προέτρεπε επανειλημένα τη Κυβέρνησή του για την εκμετάλλευση της από Σαγγάριο - Άγκυρα Ελληνικής εκστρατείας. Εκείνη όμως αρνήθηκε κάθε παρέμβαση και προτίμησε να συνάψει στις 20 Οκτωβρίου 1921 στην Άγκυρα τη καλούμενη Συνθήκη του Φραγκλέν Μπουγιόν (από το όνομα του Γάλλου αντιπροσώπου).

Κατά την αποχώρηση του, ο γαλλικού στρατός πούλησε στους Τούρκους (σχεδόν χάρησε) αξιόλογο πολεμικό υλικό όπως αεροπορικό υλικό, πυροβόλα, όπλα, πυρομαχικά κλπ με τα οποία ενισχύθηκε σημαντικά ο έναντι του ελληνικού μετώπου στη Μικρά Ασία συγκεντρωμένος κεμαλικός στρατός.

Μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης, Οκτώβριος 1922, διακανονίστηκαν και τα προς Συρία όρια της Τουρκίας καθώς και η ακώλυτη χρησιμοποίηση της σιδηροδρομικής γραμμής: Οσμαγιέ - Μουσλίμ - Χαράμ - Νισεμπίν (Μοσούλης).

Φιλοτελικές 1919-1920

Μετά την κατάληψη της Κιλικίας από μικτά άγγλο-γαλλικά στρατεύματα το 1919, εξακολούθησαν να κυκλοφορούν τα τουρκικά γραμματόσημα. Μετά όμως την αποχώρηση των άγγλων και όταν η περιοχή τέθηκε υπό γαλλική διοίκηση τότε με εντολή του Γάλλου γενικού διοικητή συγκεντρώθηκαν στα Άδανα όλα τα εις τα ταχυδρομικά γραφεία της Κιλικίας ευρισκόμενα γραμματόσημα στα οποία και τέθηκαν τρεις διαδοχικές επισημάνσεις με τη λέξη CILICIE. Η σειρά αυτή απαρτίζεται από 52 επίσημες εκδοθείσες αξίες.

Μετά πάροδο τετραμήνου και λόγω αύξησης ζήτησης των γραμματοσήμων οι γαλλικές αρχές προμηθεύτηκαν μεγάλες ποσότητες τουρκικών γραμματοσήμων από Κωνσταντινούπολη οι οποίες και επισημάνθηκαν με τις λέξεις Τ.Ε.Ο. (Territoires Ennemis Occupes = κατεχόμενα εχθρικά εδάφη) και Cilicie. Η νέα αυτή σειρά απαρτίζεται εξ 20 αξιών με δύο τύπους επισημάνσεις.

Μετά την εξάντληση και των τελευταίων αυτών οι γαλλικές αρχές μη δυνάμενες να προμηθευτούν πλέον άλλα γραμματόσημα, συγκέντρωσαν όλα τα υπάρχοντα στη Κιλικία τουρκικά χαρτόσημα για τη φορολογία σπίρτων και τα μεταβάλανε σε γραμματόσημα με την επισήμανση OCCUPATION MILITAIRE FRANCAISE - CILICIE (Γαλλική στρατιωτική κατοχή - Κιλικία) με νέες αξίες σε παράδες και γρόσια με γαλλικούς χαρακτήρες.

Αργότερα το 1920 αποσύρθηκαν της κυκλοφορίας όλες οι παραπάνω προσωρινές εκδόσεις και αντικαταστάθηκαν με νέες σειρές γαλλικών γραμματοσήμων με επισήμανση O.M.F. (=Occupation militaire francaise) Cilicie και νέα αξία σε παράδες και γρόσια. Η νέα αυτή σειρά τυπώθηκε στη Βηρυττό απαρτιζόταν εξ 9 αξιών σε δύο τύπους.

Τέλος το ίδιο έτος κυκλοφόρησε μιά ιδιαίτερη σειρά προς χρήση της ανατολικής επαρχίας (σατζακιού) εξ 7 αξιών. Η σειρά αυτή που ελάχιστα κυκλοφόρησε φέρει εκτός της παραπάνω τελευταίας επισήμανσης και τις λέξεις SAND.EST (δηλαδή Sandjak Est = ανατολικό σαντζάκιο).

Από τα παραπάνω γραμματόσημα πάρα πολλά θεωρούνται σπάνια με τιμές όμως μέτριες.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library